Vitamin D: "Vệ sĩ" thầm lặng cho hệ miễn dịch và sức khỏe toàn diện

Thiếu vitamin D – Vấn đề sức khỏe toàn cầu gây hệ lụy đa cơ quan

TS.BS Trần Thị Minh Hạnh - Trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn mở đầu bằng cảnh báo: Tỷ lệ thiếu vitamin D đang ở mức báo động tại nhiều quốc gia, kể cả Việt Nam - nơi có nhiều ánh nắng nhưng thói quen che chắn kỹ khiến phần lớn người dân không được tổng hợp đủ vitamin D qua da.

Nghiên cứu cho thấy trên toàn cầu, khoảng 48% dân số có mức 25(OH)D dưới ngưỡng 50 nmol/L, và 77% dưới 75 nmol/L. Đáng chú ý, tại Việt Nam, gần 50% phụ nữ có mức vitamin D từ thiếu đến không đủ.

Nguyên nhân chính đến từ việc thiếu nhận thức về tầm quan trọng của vitamin D và thói quen tránh nắng phổ biến. Một khảo sát tại TPHCM ghi nhận một nửa dân số không thích tiếp xúc ánh nắng mặt trời - nguyên nhân chính khiến tỉ lệ thiếu vitamin D tiếp tục gia tăng.

Thiếu vitamin D gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hệ cơ xương, tim mạch, hô hấp, thần kinh, tiêu hóa và miễn dịch. Cụ thể, thiếu hụt này làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, viêm mạn tính, rối loạn chuyển hóa, thậm chí gia tăng tỷ lệ tử vong sớm.

Tăng cường vitamin D - Lối đi mới phòng ngừa bệnh mạn và nhiễm trùng

Theo TS.BS Trần Thị Minh Hạnh, vitamin D đóng vai trò điều hòa miễn dịch và là tuyến phòng thủ quan trọng trước các bệnh truyền nhiễm. Dạng hoạt tính của vitamin D - calcitriol - giúp kích hoạt tế bào miễn dịch như T, B, đại thực bào, tế bào tua… và thúc đẩy sản xuất peptide kháng khuẩn. Ngoài ra, calcitriol còn ức chế các cytokine gây viêm và giảm stress oxy hóa, qua đó ngăn ngừa các phản ứng viêm quá mức.

Đối với bệnh lý cấp tính như nhiễm trùng hô hấp, vitamin D không chỉ hỗ trợ miễn dịch mà còn duy trì tính toàn vẹn của hàng rào biểu mô - nội mô, ngăn rò rỉ mạch máu và sự xâm nhập của virus. Thiếu vitamin D khiến hệ miễn dịch suy yếu, làm gia tăng nguy cơ nhiễm cúm, cảm lạnh, COVID-19, nhất là vào mùa đông, khi ánh nắng yếu và khả năng tổng hợp vitamin D giảm.

Trong bệnh lý mạn tính, vitamin D giúp chống viêm, điều hòa tiết insulin, hỗ trợ chức năng tế bào. Nhiều nghiên cứu cho thấy, bổ sung vitamin D giúp giảm nguy cơ loãng xương, tiểu đường, bệnh tim mạch và ung thư. Ở bệnh nhân COPD, bổ sung vitamin D giúp giảm các đợt cấp trung bình và nặng, cải thiện chức năng phổi rõ rệt.

Vitamin D và hội chứng chuyển hóa: Mối liên hệ đáng lưu ý

Thiếu vitamin D được xác định là yếu tố nguy cơ trong nhiều rối loạn chuyển hóa như hội chứng chuyển hóa, đái tháo đường type 2, béo phì, buồng trứng đa nang. Vitamin D có thể điều hòa các yếu tố gây xơ vữa động mạch và giảm 13% nguy cơ hội chứng chuyển hóa khi tăng 25 nmol/L 25(OH)D trong máu.

Ở người béo phì, nồng độ 25(OH)D thường thấp do tích trữ vitamin D trong mô mỡ hoặc giảm tổng hợp do ít vận động ngoài trời. Do đó, người thừa cân béo phì cần liều vitamin D cao gấp 2 - 3 lần so với người bình thường để đạt mức vitamin D huyết thanh tối ưu. Ngược lại, giảm mô mỡ giúp cải thiện đáng kể nồng độ 25(OH)D trong máu.

TS.BS Trần Thị Minh Hạnh nhấn mạnh, duy trì đủ vitamin D là chiến lược hiệu quả trong phòng và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý mạn tính và cấp tính. Bằng chứng khoa học cho thấy việc đạt được mức vitamin D huyết thanh tối ưu không chỉ giúp tăng cường miễn dịch, mà còn cải thiện chất lượng sống toàn diện - từ xương khớp, tim mạch đến chuyển hóa và hô hấp.

Dù cần thêm nghiên cứu để xác định liều bổ sung tối ưu cho từng nhóm đối tượng, song giới chuyên môn đồng thuận rằng: Vitamin D xứng đáng được xem là “người hùng thầm lặng” trong hành trình phòng bệnh, sống khỏe thời hiện đại.

>>> Thiếu kẽm có thể gây ra hơn 80 bệnh lý

>>> Gánh nặng kép dinh dưỡng: Khi thiếu và thừa cùng tồn tại

>>> Thừa cân béo phì ở thanh thiếu niên TPHCM leo thang suốt 20 năm: Báo động và giải pháp phòng ngừa từ gốc

>>> Cá thể hóa điều trị thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em: Hướng tiếp cận mới từ hiểu biết về hepcidin và cải tiến chế phẩm

>>> Việt Nam đứng top thế giới về tốc độ gia tăng béo phì