Việt Nam đứng top thế giới về tốc độ gia tăng béo phì

Tỷ lệ béo phì ở người trưởng thành và trẻ em Việt Nam tăng gấp đôi chỉ sau 10 năm

Mở đầu bài báo cáo “Kiểm soát béo phì: chúng ta đang ở đâu?”, BS.CK2 Đỗ Thị Ngọc Diệp - Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Thực phẩm TPHCM, Phó Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Việt Nam, Phó Chủ tịch Hiệp Hội Y học TPHCM - đưa ra cảnh báo mạnh mẽ về tình trạng béo phì đang gia tăng nhanh chóng ở Việt Nam và toàn cầu. Theo bác sĩ, mục tiêu mà Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đặt ra từ nhiều năm trước là không tăng tỷ lệ béo phì đến năm 2025, tuy nhiên đến nay đã không đạt được.

Dự báo đến năm 2035, 54% người trưởng thành trên thế giới sẽ bị thừa cân béo phì. Riêng tại Việt Nam, tỷ lệ này đã tăng gấp đôi trong giai đoạn 2010-2021, đạt 21% ở nữ và 20,2% ở nam. Trẻ em cũng không ngoại lệ, đặc biệt là nhóm học đường. Tuy vậy, tỷ lệ béo phì ở trẻ dưới 5 tuổi chỉ khoảng 7,4%, cho thấy hiệu quả bước đầu từ các chương trình can thiệp sớm.

Béo phì hiện được xem là một bệnh lý mạn tính, phức tạp, ảnh hưởng đến hơn 200 loại bệnh khác nhau như tim mạch, đột quỵ, ung thư, đái tháo đường, rối loạn sinh sản và sức khỏe tâm thần. Theo BS.CK2 Đỗ Thị Ngọc Diệp, nguyên nhân không chỉ xuất phát từ cá nhân mà còn do hệ thống: y tế chưa đủ năng lực, thực phẩm thiếu kiểm soát, định kiến xã hội, dữ liệu lạc hậu và môi trường sống chưa khuyến khích vận động.

Để ứng phó, bác sĩ đã giới thiệu mô hình “ROOTS” - một giải pháp toàn cầu từ Liên Hợp Quốc với 5 trụ cột: Nhận diện, theo dõi, phòng ngừa, điều trị, hệ thống tiếp cận. Tuy nhiên, hiện mới chỉ 7% quốc gia có hệ thống y tế được chuẩn bị đầy đủ đáp ứng công tác kiểm soát béo phì và 2/3 các quốc gia không có hoặc chỉ có 1 of 5 chính sách chủ chốt để giải quyết. Việt Nam được xếp hạng 103/183 quốc gia về sự sẵn sàng của hệ thống trong kiểm soát béo phì theo đánh giá của World Obesity.

Trong điều trị, BS Ngọc Diệp nhấn mạnh vai trò cá thể hóa phác đồ với 4 phương pháp chính: thay đổi lối sống, dùng thuốc, phẫu thuật và điều trị đa phương thức. Dinh dưỡng và vận động là nền tảng xuyên suốt. Tỷ lệ giảm cân dao động từ 5% đến 30% tùy phương pháp.

Từ góc nhìn chiến lược, BS.CK2 Đỗ Thị Ngọc Diệp kêu gọi cần đưa quản lý béo phì vào hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu, đồng thời hoàn thiện chính sách, cải thiện môi trường sống, nâng cao nhận thức cộng đồng và đào tạo nhân lực chuyên sâu để giải quyết vấn đề từ gốc rễ.

Giáo dục dinh dưỡng học đường giúp Nhật Bản kiểm soát béo phì ở trẻ em

Tiếp nối phiên báo cáo, GS. Yasuhiko Toride - Đại học Quốc tế Tokyo chia sẻ kinh nghiệm kiểm soát béo phì tại Nhật Bản với cách tiếp cận từ thay đổi lối sống và thực phẩm. Ông mô tả gánh nặng kép tại Nhật: thừa cân ở người lớn và thiếu dinh dưỡng ở người cao tuổi, phụ nữ trẻ do ảnh hưởng hình thể.

Giải pháp được Nhật Bản áp dụng là giáo dục dinh dưỡng qua bữa trưa học đường (Shoku-Iku) giúp trẻ hình thành thói quen ăn uống lành mạnh, hỗ trợ kiểm soát béo phì từ sớm.

Một mô hình khác là chương trình “TAKE 10!” do ILSI Nhật Bản phát triển: mỗi người tiêu thụ đủ 10 nhóm thực phẩm mỗi ngày và vận động 10 phút, 2-3 lần/ngày. Mô hình này đã cho thấy hiệu quả rõ rệt ở người cao tuổi và công nhân tại Indonesia khi cải thiện khẩu phần ăn và nhận thức về dinh dưỡng.

Dù vẫn cần thêm nghiên cứu để khẳng định tác động giữa đa dạng thực phẩm và béo phì, GS Toride cho rằng đây là một hướng đi tiềm năng, bền vững và dễ nhân rộng tại các cộng đồng khác.