Thiếu hụt dinh dưỡng ở người cao tuổi: Cần chẩn đoán sớm và can thiệp đúng - đủ - kịp thời

Các yếu tố nguy cơ chính dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng ở người cao tuổi

PGS.TS.BS Đỗ Văn Dũng - Giảng viên cao cấp, Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo Đại học Y Dược TPHCM - giải thích, thiếu hụt dinh dưỡng được định nghĩa là sự mất cân bằng giữa lượng dinh dưỡng cơ thể tiếp nhận và nhu cầu sinh lý, dẫn đến thay đổi thành phần cơ thể, giảm chức năng thể chất và tinh thần, kèm theo tiên lượng lâm sàng xấu.

Vấn đề này đặc biệt phổ biến ở người cao tuổi với tỷ lệ tăng theo độ tuổi. Theo tiêu chí của Sáng kiến Lãnh đạo Toàn cầu về Thiếu hụt Dinh dưỡng (GLIM), tỷ lệ hiện mắc có thể lên đến 50% ở bệnh nhân cao tuổi nhập viện, hoặc những người mắc bệnh lý nền như ung thư hay suy tim.

Nhiều yếu tố góp phần gây thiếu hụt dinh dưỡng ở người lớn tuổi, bao gồm:

- Thay đổi sinh lý như chán ăn, giảm cảm giác đói, rối loạn vị giác - khứu giác.

- Suy giảm thể chất, ảnh hưởng đến việc ăn uống (răng yếu, khó nuốt, giới hạn vận động).

- Suy giảm tinh thần như trầm cảm, sa sút trí tuệ.

- Tác động từ bệnh lý và thuốc làm tăng nhu cầu hoặc giảm hấp thu dinh dưỡng.

- Khó khăn xã hội - tài chính, mất người thân, sống cô lập, thiếu chăm sóc.

- Thói quen ăn uống không hợp lý, kiêng khem không cần thiết, bỏ bữa, tiêu thụ rượu bia.

Định hướng chẩn đoán và điều trị thiếu hụt dinh dưỡng cho người cao tuổi

PGS.TS.BS Đỗ Văn Dũng nhấn mạnh việc chẩn đoán thiếu hụt dinh dưỡng cần dựa trên khung tiêu chuẩn GLIM, với ít nhất một tiêu chí kiểu hình (sụt cân, chỉ số BMI thấp, khối lượng cơ giảm) kết hợp với một tiêu chí nguyên nhân (ăn uống kém, viêm mạn tính, hấp thu kém...).

Thiếu hụt dinh dưỡng thường đồng hành với sarcopenia (thiểu cơ) và cachexia (suy mòn), vì vậy cần đánh giá toàn diện và liên kết các tình trạng này.

Về điều trị, ông nhấn mạnh cần một chiến lược đa ngành, toàn diện và cá thể hóa. Các mục tiêu năng lượng được đề xuất là 30 kcal/kg/ngày, còn protein tối thiểu cần đạt 1,0g/kg/ngày, và phải được điều chỉnh phù hợp với tình trạng lâm sàng của từng cá nhân.

Các giải pháp can thiệp bao gồm:

- Xử lý nguyên nhân nền: cải thiện tâm lý, bệnh lý kèm theo, loại bỏ kiêng khem không cần thiết.

- Tăng cường bữa ăn: tạo môi trường ăn uống thân thiện, bữa phụ giàu năng lượng, thực phẩm dễ tiêu hóa và phù hợp với khả năng nhai nuốt.

- Bổ sung dinh dưỡng đường uống (ONS) khi cần thiết, nhất là với bệnh nhân kém ăn kéo dài.

- Dinh dưỡng đường ruột hoặc tĩnh mạch chỉ định khi cần, tuổi cao không phải là yếu tố cản trở áp dụng các phương pháp này.

Can thiệp sớm là yếu tố quyết định hiệu quả điều trị, vì thiếu hụt dinh dưỡng có thể tiến triển nhanh và khó phục hồi ở người lớn tuổi.

PGS.TS.BS Đỗ Văn Dũng kết luận rằng thiếu hụt dinh dưỡng ở người cao tuổi là vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng nhưng thường bị đánh giá thấp. Việc chẩn đoán sớm, sàng lọc định kỳ, chăm sóc dinh dưỡng phù hợp và phối hợp đa ngành là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe và kéo dài tuổi thọ cho người già.

Ông cũng nhấn mạnh thách thức hiện nay là thiếu nhận thức dinh dưỡng trong cộng đồng lẫn nhân viên y tế, cùng với hạn chế về kinh phí trong các cơ sở điều trị. Cần có sự vào cuộc mạnh mẽ hơn từ cả hệ thống y tế và xã hội để cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho nhóm dân số đang ngày càng gia tăng này.

>>> Thiếu kẽm có thể gây ra hơn 80 bệnh lý

>>> Gánh nặng kép dinh dưỡng: Khi thiếu và thừa cùng tồn tại

>>> Thừa cân béo phì ở thanh thiếu niên TPHCM leo thang suốt 20 năm: Báo động và giải pháp phòng ngừa từ gốc

>>> Cá thể hóa điều trị thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em: Hướng tiếp cận mới từ hiểu biết về hepcidin và cải tiến chế phẩm

>>> Việt Nam đứng top thế giới về tốc độ gia tăng béo phì

>>> Vitamin D: "Vệ sĩ" thầm lặng cho hệ miễn dịch và sức khỏe toàn diện

>>> Diabesity - Đại dịch bệnh mạn tính không lây lớn nhất trong lịch sử loài người