Từ thuốc men đến công nghệ số: Tìm giải pháp nâng cao tuân thủ điều trị tim mạch

Gánh nặng bệnh tim mạch và thực trạng tuân thủ điều trị

TTND.GS.TS.BS Nguyễn Đức Công - Chủ tịch Hội đồng chuyên môn Bảo vệ sức khỏe cán bộ miền Nam - Phó Chủ nhiệm Bộ môn Nội, Khoa Y, Đại học Quốc gia TPHCM dẫn chứng, bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim hay đột quỵ vẫn là nguyên nhân tử vong hàng đầu tại Việt Nam.

Dữ liệu từ nghiên cứu STEPS cho thấy tỷ lệ tăng huyết áp đã tăng từ 18,9% lên 26,2%, tiểu đường từ 4,1% lên 7,1%, rối loạn lipid máu từ 30,2% lên 44,1% chỉ trong sáu năm. Đáng chú ý, hơn 60% bệnh nhân dù được điều trị nhưng vẫn không đạt mục tiêu kiểm soát bệnh.

Nghịch lý này, theo GS.TS.BS Nguyễn Đức Công, không chỉ đến từ thuốc men hay trình độ y tế mà còn liên quan chặt chẽ đến mức độ tuân thủ điều trị. Nghiên cứu ESC 2024 cho thấy chỉ khoảng 50% bệnh nhân mạn tính ở châu Âu dùng thuốc đúng chỉ định, và con số này còn thấp hơn ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Bệnh nhân bỏ thuốc, quên thuốc hay dùng thuốc không đều đặn đều làm tăng nguy cơ tử vong, nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Một phân tích trên 25.000 bệnh nhân cho thấy nhóm không tuân thủ có tỷ lệ biến cố tim mạch cao hơn hẳn với p<0,0001. “Tuân thủ tốt mới có kết quả điều trị tốt” - GS.TS.BS Nguyễn Đức Công khẳng định.

Ngoài sức khỏe, gánh nặng kinh tế do không tuân thủ điều trị cũng rất lớn, ước tính hơn 930 triệu bảng ở Anh và 100-300 tỷ USD tại Mỹ mỗi năm. WHO nhấn mạnh, nếu mọi bệnh nhân mạn tính tuân thủ điều trị, riêng châu Âu có thể cứu được hơn 200.000 người mỗi năm.

Những giải pháp nâng cao tuân thủ điều trị

Để cải thiện tình hình, các hướng dẫn quốc tế như ESC 2024, AHA/ACC 2025 và VNHA/VSH 2024 khuyến nghị nhiều giải pháp đồng bộ. Trước hết, cần đơn giản hóa phác đồ điều trị, ưu tiên thuốc phối hợp liều cố định (SPC) giúp bệnh nhân dễ dùng và giảm nguy cơ quên thuốc. Đồng thời, tư vấn, truyền thông và tạo động lực là yếu tố then chốt, giúp người bệnh hiểu lợi ích của việc tuân thủ dài hạn.

Bên cạnh đó, công nghệ số đang mở ra cơ hội mới. Nghiên cứu cho thấy các ứng dụng nhắc nhở uống thuốc qua điện thoại có thể tăng tuân thủ lên 112%, theo phân tích hệ thống 9 RCT. Ứng dụng như Elfie - được Hội Tim mạch học Việt Nam chứng nhận - không chỉ nhắc lịch uống thuốc mà còn phân tích bữa ăn, scan đơn thuốc, theo dõi chỉ số sức khỏe, báo cáo tiến trình và kết nối dữ liệu với bác sĩ, giúp việc quản lý bệnh mạch máu trở nên thuận tiện và cá thể hóa hơn.

GS.TS.BS Nguyễn Đức Công lưu ý, đặt mục tiêu ngắn hạn và dài hạn sẽ giúp bệnh nhân có thêm động lực khi thấy rõ sự cải thiện sức khỏe qua từng giai đoạn. Công nghệ số còn cho phép theo dõi dữ liệu trực quan qua biểu đồ, hỗ trợ bác sĩ điều chỉnh phác đồ kịp thời.

Hướng đi cho hệ thống y tế và nhân viên y tế

Theo Chủ tịch Hội đồng chuyên môn bảo vệ sức khỏe cán bộ miền Nam, tăng tuân thủ điều trị không chỉ là trách nhiệm của bệnh nhân mà cả đội ngũ y tế và hệ thống chăm sóc sức khỏe. Bác sĩ cần đánh giá định kỳ mức độ tuân thủ, sử dụng công cụ nhắc nhở kỹ thuật số, đồng thời tư vấn tâm lý và động viên người bệnh trong suốt quá trình điều trị.

Bài báo cáo cũng nhấn mạnh vai trò của giáo dục cộng đồng để người dân hiểu rõ về “thời gian vàng” trong điều trị bệnh tim mạch, cũng như tác hại của việc bỏ thuốc, quên thuốc. Những giải pháp này, khi kết hợp cùng công nghệ và thuốc men hiện đại, sẽ tạo thành một chiến lược toàn diện giúp cải thiện đáng kể hiệu quả điều trị bệnh tim mạch tại Việt Nam.

Kết thúc báo cáo, GS.TS.BS Nguyễn Đức Công khẳng định, tăng tuân thủ điều trị là chìa khóa sống còn để giảm tử vong, biến chứng và gánh nặng bệnh tật tim mạch. Công nghệ, thuốc men và truyền thông cộng đồng phải song hành để mang lại hiệu quả bền vững.

>>> Cá thể hóa và trí tuệ nhân tạo - Xu hướng mới trong chẩn đoán, điều trị xơ vữa động mạch

>>> Nghiên cứu xơ vữa động mạch: Mở rộng sang những yếu tố nguy cơ mới nổi

>>> Người Việt ăn thiếu rau, thừa thịt đỏ và tinh bột - thói quen “tiếp tay” cho xơ vữa động mạch

>>> Gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa: Nguy cơ tử vong lớn nhất lại đến từ tim mạch

>>> Từ cholesterol đến statin: Hơn một thế kỷ tìm lời giải cho bệnh tim mạch

>>> 4 nguyên tắc kiểm soát cholesterol xấu để ngừa xơ vữa động mạch