Người Việt ăn thiếu rau, thừa thịt đỏ và tinh bột - thói quen “tiếp tay” cho xơ vữa động mạch

Thói quen ăn uống mất cân đối - “mảnh đất màu mỡ” cho xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch từ lâu đã được xem là căn nguyên thầm lặng của nhiều bệnh tim mạch nguy hiểm như nhồi máu cơ tim, đột quỵ hay bệnh động mạch ngoại biên. Theo BS.CK2 Đỗ Thị Ngọc Diệp - Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Thực phẩm TPHCM, đây là một trong những nguy cơ hàng đầu gây tử vong sớm trên toàn cầu và ngày càng gia tăng nhanh chóng dưới tác động của nhiều yếu tố, trong đó dinh dưỡng bất hợp lý đóng vai trò then chốt.

Chế độ ăn giàu muối góp phần làm tăng huyết áp; khẩu phần nhiều năng lượng nhưng thiếu cân đối dẫn tới béo phì, rối loạn chuyển hóa; trong khi thói quen ăn nhiều thịt đỏ, đặc biệt là thịt chế biến sẵn, lại làm gia tăng đáng kể lượng chất béo bão hòa và các sản phẩm chuyển hóa có hại. Bên cạnh đó, lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá, ít vận động và môi trường ô nhiễm cũng đồng thời tạo thêm gánh nặng cho tim mạch.

Một trong những bất cập lớn trong thói quen ăn uống của người Việt hiện nay được BS.CK2 Đỗ Thị Ngọc Diệp đề cập đến là lượng rau và trái cây tiêu thụ còn quá thấp so với khuyến nghị. Thống kê cho thấy trung bình cả nước mới chỉ đạt khoảng 60%, trong khi ở nhóm thanh thiếu niên và người trong độ tuổi lao động, tỷ lệ này thậm chí chỉ quanh mức 50%. Điều này đồng nghĩa với việc cơ thể đang thiếu hụt các dưỡng chất bảo vệ quan trọng như chất xơ, chất chống oxy hóa và các hợp chất thực vật sinh học - những thành phần giúp ngăn ngừa rối loạn lipid máu và hỗ trợ bảo vệ thành mạch.

Song song đó, tiêu thụ protein có xu hướng tăng nhanh, nhưng lại mất cân đối nghiêng hẳn về nguồn động vật. Việc ăn quá nhiều thịt đỏ, đặc biệt là các sản phẩm chế biến sẵn như xúc xích, lạp xưởng, pate hay thịt khô, khiến cơ thể nạp nhiều chất béo bão hòa và làm gia tăng sự hình thành TMAO (Trimethylamine N-oxide) - một chất chuyển hóa mới nổi được chứng minh thúc đẩy tiến triển xơ vữa động mạch.

Không chỉ vậy, nhiều người lại duy trì chế độ ăn uống thiếu năng lượng, chỉ đáp ứng dưới 40% nhu cầu khuyến nghị mỗi ngày, trong khi tỷ lệ chất bột đường lại chiếm quá cao - trên 65% tổng năng lượng tiêu thụ. Sự mất cân đối này khiến nguy cơ rối loạn lipid máu tăng mạnh, kéo theo LDL-C cao và đặc biệt làm gia tăng tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch cũng như xơ vữa động mạch.

Dinh dưỡng cân đối - tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại bệnh tim mạch

Để kiểm soát xơ vữa động mạch hiệu quả, việc thay đổi lối sống và xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học là điều then chốt. Theo BS.CK2 Đỗ Thị Ngọc Diệp, khẩu phần ăn cần được cân đối, đảm bảo tỷ lệ năng lượng từ bột đường ở mức 55-60% là tối ưu, đồng thời giảm chất béo bão hòa, hạn chế thịt đỏ và tuyệt đối không lạm dụng thịt chế biến sẵn. Mỗi người trưởng thành nên duy trì ít nhất 400g rau và 100g trái cây mỗi ngày, giảm muối trong chế biến, kiểm soát lượng cholesterol dưới 200mg/ngày đối với người có bệnh tim mạch và dưới 300mg/ngày đối với người khỏe mạnh. Song song đó là thói quen lành mạnh: hạn chế rượu bia, không hút thuốc lá và duy trì vận động thể lực thường xuyên.

“Đáng chú ý, nhiều nghiên cứu hiện nay cũng ghi nhận vai trò tích cực của phytosterol - hợp chất sterol thực vật có trong ngũ cốc và dầu thực vật - giúp hỗ trợ kiểm soát rối loạn lipid máu, có thể sử dụng như liệu pháp bổ trợ trong điều trị. Cùng với đó, probiotic cũng được xem là công cụ hỗ trợ điều hòa chuyển hóa, trong khi thói quen uống cà phê cần được điều chỉnh hợp lý: lựa chọn loại cà phê và cách chế biến phù hợp sẽ mang lại lợi ích sức khỏe, tránh nguy cơ làm tăng cholesterol máu”- BS.CK2 Đỗ Thị Ngọc Diệp nhấn mạnh.

Có thể thấy, dinh dưỡng chính là “chìa khóa” trong phòng ngừa và kiểm soát xơ vữa động mạch. Điều chỉnh thói quen ăn uống - ăn đủ, ăn cân đối và ưu tiên thực phẩm có lợi - không chỉ giúp kiểm soát rối loạn lipid máu mà còn tác động tích cực đến nhiều yếu tố nguy cơ khác như tăng huyết áp, đái tháo đường hay béo phì. Trong bức tranh toàn diện về tim mạch, dinh dưỡng đóng vai trò là tuyến phòng thủ đầu tiên, quyết định hiệu quả lâu dài trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch cho cộng đồng.