4 nguyên tắc kiểm soát cholesterol xấu để ngừa xơ vữa động mạch

LDL-C - yếu tố khởi phát sớm và quyết định trong tiến trình xơ vữa

GS.TS.BS Võ Thành Nhân - Hội Tim mạch Can thiệp TPHCM cho biết, xơ vữa động mạch không chỉ là bệnh của thời hiện đại mà đã xuất hiện từ hơn 4.000 năm trước, được phát hiện qua khảo sát CT trên xác ướp cổ đại. Yếu tố trung tâm của tiến trình này chính là LDL-C - loại cholesterol “xấu” tác động ngay từ giai đoạn đầu đời, khởi phát bằng sự hình thành tế bào bọt, vệt mỡ, rồi tiến triển thành mảng xơ vữa non, trưởng thành và cuối cùng là mảng xơ vữa “già” dễ vỡ, gây hội chứng mạch vành cấp hoặc đột quỵ.

Theo giáo sư, hình thái học của mảng xơ vữa cho thấy không phải tổn thương hẹp nặng mới nguy hiểm. Nhiều bệnh nhân gặp biến cố tim mạch cấp xuất phát từ mảng hẹp mức độ trung gian (50-70%) nhưng có tiến triển nhanh, nắp xơ mỏng manh, dễ nứt vỡ. Trong khi đó, mảng xơ vữa ổn định, vôi hóa dày lại ít gây biến cố cấp tính. Điều này nhấn mạnh ý nghĩa của kiểm soát LDL-C: giảm sớm và duy trì ổn định giúp làm chậm tiến triển, thậm chí thoái triển lõi lipid của mảng xơ vữa, từ đó giảm nguy cơ biến chứng.

GS.TS.BS Võ Thành Nhân nhấn mạnh: “Điều trị càng sớm càng hiệu quả. Nếu khởi trị từ tuổi 20, lợi ích sẽ lớn hơn nhiều so với bắt đầu ở tuổi 50”. Không chỉ dự phòng thứ phát (sau khi đã có biến cố), mà xu hướng hiện nay còn mở rộng sang dự phòng nguyên phát và thậm chí dự phòng nguyên thủy, tức kiểm soát LDL-C ngay cả khi chưa xuất hiện yếu tố nguy cơ, nhằm ngăn chặn quá trình xơ vữa từ rất sớm.

Chiến lược hiện đại: phối hợp sớm, kiểm soát bền vững và hạn chế biến thiên

Theo GS.TS.BS Võ Thành Nhân, các nguyên tắc điều trị LDL-C hiện nay không chỉ dừng lại ở “càng sớm càng tốt, càng thấp càng tốt, càng lâu càng tốt” mà còn có thêm yếu tố “càng ít biến thiên càng tốt”. Bởi lẽ, sự dao động lớn của LDL-C liên quan trực tiếp đến nguy cơ biến cố tim mạch tăng cao. Do đó, lựa chọn phác đồ điều trị cần đảm bảo hiệu quả giảm LDL-C mạnh, duy trì ổn định và cải thiện sự tuân thủ lâu dài của bệnh nhân.

Thực tế, statin liều cao dù là thuốc nền tảng vẫn có giới hạn do “quy luật số 6”: tăng gấp đôi liều chỉ giảm thêm 6% LDL-C. Do vậy, đơn trị statin khó đạt mục tiêu <70 mg/dL ở bệnh nhân nguy cơ cao hoặc <50 mg/dL ở bệnh nhân nguy cơ rất cao. Chính vì thế, xu hướng mới là phối hợp sớm các liệu pháp hạ lipid máu.

Trong đó, các thuốc ức chế PCSK9 nổi bật với hai nhóm: kháng thể đơn dòng (alirocumab, evolocumab) và siRNA (inclisiran). Các nghiên cứu ORION-10 và ORION-11 cho thấy, khi phối hợp inclisiran với statin liều tối đa dung nạp, mức LDL-C giảm thêm tới 50%, với tỷ lệ đạt mục tiêu điều trị dưới 70 mg/dL trên 80% bệnh nhân. Đáng chú ý, chỉ với 2 mũi tiêm/năm (mỗi 6 tháng), inclisiran vừa cải thiện tuân thủ, vừa giảm dao động LDL-C, mang lại lợi ích vượt trội so với thuốc uống hằng ngày hay kháng thể đơn dòng tiêm 2 tuần/lần.

GS.TS.BS Võ Thành Nhân kết luận: “LDL-C là yếu tố chính hình thành mảng xơ vữa. Muốn quản lý hiệu quả cần tuân thủ bốn nguyên tắc: càng sớm càng tốt, càng thấp càng tốt, càng lâu càng tốt và càng ít biến thiên càng tốt. Phối hợp sớm, tích cực các liệu pháp hạ lipid không chỉ giúp bệnh nhân đạt mục tiêu nhanh hơn, ổn định hơn, mà còn giảm tỷ lệ biến cố tim mạch và tử vong rõ rệt”.