Work from home càng lâu càng mệt: Không gian bừa bộn - tinh thần xuống dốc

1. WFH có thật sự “dễ chịu”?

Với nhiều người, làm việc tại nhà là giải pháp linh hoạt. Nhưng cũng có người than “càng Work From Home (WFH) càng stress”. Trên góc nhìn chuyên môn, BS nhìn nhận thế nào về xu thế làm việc tại nhà hoặc hybrid, đặc biệt ở góc độ sức khỏe thể chất và tinh thần?

BS Nguyễn Trung Nguyên - Chuyên gia Tâm lý Thần kinh trả lời: Hiện nay, xu hướng làm việc tại nhà hoặc mô hình hybrid đang trở nên rất phổ biến, không chỉ ở một vài công ty mà ở rất nhiều doanh nghiệp. Ở góc độ tổ chức, việc cho nhân viên làm việc tại nhà giúp giảm chi phí vận hành văn phòng, tối ưu không gian làm việc và tiết kiệm nguồn lực.

Tuy nhiên, khi xét trên góc độ người lao động, bác sĩ cho rằng trải nghiệm WFH và làm việc tại văn phòng có sự khác biệt rất lớn, đặc biệt là về môi trường.

Tại công ty, đa phần không gian làm việc được thiết kế chỉnh chu, ngăn nắp, đầy đủ tiện ích, tạo cảm giác chuyên nghiệp và giúp nhân viên dễ duy trì sự tập trung. Còn khi làm việc tại nhà, chúng ta phải đối diện với sự “nhập nhằng” giữa hai không gian: không gian sống và không gian làm việc.

Nghe thì có vẻ rất tiện: sáng ngủ dậy chỉ cần bật máy lên là làm việc. Nhưng thực tế, nếu xung quanh là một căn phòng bừa bộn, hoặc có nhiều tiếng ồn, hoặc thiếu góc làm việc cố định, người lao động sẽ dễ bị xao nhãng và stress hơn.

Nếu môi trường làm việc tại nhà không được cải thiện – chẳng hạn không có phòng làm việc riêng, không bố trí khu vực đủ yên tĩnh và gọn gàng thì stress sẽ tích tụ dần. Sự rối rắm giữa việc nhà - việc công, giữa nghỉ ngơi - làm việc chính là yếu tố khiến nhiều người bị áp lực khi WFH kéo dài.

2. Không gian sống - làm việc tác động thế nào đến hiệu suất và sức khỏe khi WFH đang trở thành xu thế?

Trong bối cảnh hiện nay, khi tỷ lệ người lao động gặp căng thẳng - kiệt sức vì áp lực công việc ngày càng tăng, đặc biệt ở nhóm làm việc tại nhà hoặc hybrid, thì vai trò của không gian sống và làm việc trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Theo BS, môi trường đó ảnh hưởng ra sao đến hiệu suất, sức khỏe tinh thần và cả thể chất của người lao động hiện đại?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Về sức khỏe tinh thần, nền tảng luôn bắt đầu từ sức khỏe thể chất tốt. Thể chất khỏe mạnh thì tinh thần mới minh mẫn. Khi so sánh đi làm tại công ty và làm việc tại nhà, chúng ta sẽ thấy sự khác biệt rất rõ.

Ở công ty, mọi thứ vào khuôn khổ hơn: Làm việc 8 giờ nghĩa là chúng ta phải dậy sớm, ăn sáng đầy đủ rồi mới bắt đầu ngày mới. Giờ giấc sinh hoạt nhờ vậy cũng ổn định, tạo ra nguồn năng lượng và dinh dưỡng đúng thời điểm.

Nhưng khi làm việc tại nhà, giờ giấc trở nên quá tự do. Có người 8 - 9 giờ mới thức dậy, lỡ giờ rồi bỏ luôn bữa sáng, hoặc ăn xong mới bắt đầu làm việc. Nhịp sinh hoạt không còn đều đặn như khi đến văn phòng. Và đây là điều tác động rất lớn đến thể chất lẫn tinh thần.

Ở góc độ tinh thần, phong thái làm việc cũng thay đổi. Khi đến công ty, chúng ta gặp đồng nghiệp, chú ý đến tác phong, cách ăn mặc, dáng ngồi, vì xung quanh là môi trường chuyên nghiệp. Không ai có thể mặc luộm thuộm hoặc ngồi, nằm tùy ý tại văn phòng.

Nhưng ở nhà, những quy chuẩn này dễ bị nới lỏng: Không cần ăn mặc chỉnh chu, nhiều người vừa nằm vừa làm việc, không gian sống lẫn vào không gian làm việc... Chính điều đó khiến tác phong và hiệu suất giảm đi đáng kể. Một môi trường chỉnh chu giúp chúng ta chỉnh chu. Ngược lại, môi trường bừa bộn hay không phù hợp sẽ dễ làm lo ra, mất tập trung.

Điều này thể hiện rõ trong văn hóa doanh nghiệp: doanh nghiệp nào cũng chú trọng bố trí phòng ốc, không gian làm việc gọn gàng, bài bản để nhân viên cảm nhận được “môi trường làm việc” ngay khi bước vào.

Tương tự như việc khi tôi tới cơ sở trải nghiệm của LG hôm nay, không gian đó khiến tôi cảm thấy rất thoải mái. Cách bố trí tạo cảm giác như một nơi làm việc thực sự, dù không phải văn phòng truyền thống. Điều này cho thấy tác động mạnh mẽ của môi trường đến cảm xúc và hiệu suất.

Cũng vì lý do đó mà rất nhiều freelancer chọn làm việc tại quán cà phê hoặc co-working space. Họ hoàn toàn có thể làm ở nhà, nhưng lại chọn những không gian đẹp, yên tĩnh, chỉn chu hơn. Lý do rất rõ ràng: Không gian tốt giúp cảm hứng làm việc tốt hơn, từ đó hiệu suất được nâng cao.

Làm việc tại nhà có rất nhiều lợi ích. Nhưng để tránh stress, giảm phân tán và duy trì hiệu suất, chúng ta bắt buộc phải đầu tư cải thiện không gian sống - làm việc. Nếu không, sự nhập nhằng giữa hai không gian sẽ khiến tinh thần dễ căng thẳng và khó đạt hiệu quả như mong muốn.

3. Thói quen ăn uống, ít vận động khi WFH đang “bào mòn” sức khỏe người trẻ

Chưa kể, những thói quen không tốt như ăn uống thiếu kiểm soát - dùng đồ ngọt, đồ chiên, ít vận động từ nguyên nhân căng thẳng kéo dài khi WFH/ hybrid đang âm thầm bào mòn sức khỏe người trẻ như thế nào ạ?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Khi chúng ta bị stress, cơ thể sẽ đòi hỏi năng lượng nhiều hơn. Năng lượng đó lấy từ đâu? Tất nhiên là từ thức ăn. Nhưng điều đáng nói là môi trường WFH khiến chúng ta khó kiểm soát việc ăn uống hơn rất nhiều so với ở công sở.

Ở văn phòng, bạn không thể tùy tiện gọi một ly kem, một phần đồ chiên hay đồ ngọt mang vào bàn làm việc khi mọi người xung quanh đều đang tập trung. Nhưng ở nhà thì khác. Chỉ cách vài bước chân là tủ lạnh, là đồ ăn vặt, là những món “comfort food” mà chúng ta dễ tìm đến khi căng thẳng.

Chính môi trường này tạo ra sự cám dỗ liên tục, khiến chúng ta rất dễ ăn thức ăn nhanh, đồ ngọt, thực phẩm nhiều dầu mỡ. Không những vậy, nếu không có không gian làm việc riêng, chỉ cần ngồi ngay cạnh giường ngủ hoặc tủ lạnh thì việc “tiện tay” lấy đồ ăn là chuyện khó tránh.

Ngoài ra, lịch sinh hoạt lỏng lẻo khi làm việc tại nhà cũng làm giảm đáng kể mức độ vận động. Đi làm ở công sở, dù ít dù nhiều, bạn vẫn phải đi lại, từ bàn làm việc ra ngoài ăn trưa, đi họp, di chuyển giữa các phòng. Nhưng làm việc tại nhà thì có khi… ngồi lì một chỗ cả ngày.

Đó là lý do béo phì đang trở thành một trong những bệnh xã hội phổ biến ở người trẻ hiện nay, đặc biệt trong môi trường làm việc tại nhà nếu chúng ta không kiểm soát tốt.

4. Càng WFH càng mệt: Nguyên nhân đến từ chính căn phòng của bạn

Có những ngày làm việc ở nhà, cơ thể cứ mệt mỏi, đầu óc thì lơ mơ - làm việc thì khó tập trung mà đi nghỉ ngơi thì khó vào giấc… Liệu đây có phải tín hiệu cảnh báo cho những người trẻ rằng môi trường làm việc tại nhà đang gây ảnh hưởng tiêu cực lên cơ thể? Và mình nên bắt đầu kiểm tra từ đâu, thưa BS?  

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Chúng ta phải nhìn nhận rằng trong xã hội hiện đại, việc sử dụng thiết bị điện tử là điều không thể tránh khỏi. N gần như gắn liền với đời sống hằng ngày.

Tuy nhiên, trong các lời khuyên về sức khỏe, đặc biệt là đối với không gian phòng ngủ, người ta luôn nhắc rằng nên hạn chế tối đa thiết bị điện tử ở trong đó.

Nhưng thực tế, rất nhiều người trẻ làm việc tại nhà lại không có đủ diện tích để tách biệt phòng ngủ và phòng làm việc. Vì thế mà máy tính, màn hình, thiết bị làm việc đều được đặt ngay trong phòng ngủ.

Khi đó các loại sóng từ thiết bị điện tử tác động lên cơ thể liên tục từ sáng đến tối. Thậm chí đến giờ ngủ, nhiều người vẫn “tỉnh lúc nào làm việc lúc đó”, khiến não bộ không có khoảng nghỉ thật sự. Việc này về lâu dài sẽ ảnh hưởng lên hệ thần kinh, gây ra cảm giác mệt mỏi, lơ mơ, khó tập trung, ngủ không sâu giấc.

Để làm việc tại nhà mà vẫn đảm bảo sức khỏe, chúng ta phải cải thiện không gian: bớt tối đa ảnh hưởng của thiết bị điện tử, tạo môi trường trong lành hơn, giảm bớt tác động liên tục của sóng điện tử lên cơ thể, đặc biệt trong thời gian dài.

5. Góc làm việc không tốt - Cơ thể mệt

Một ngày làm việc kéo dài có thể trở nên nhẹ nhàng hơn rất nhiều nếu không gian sống đủ tử tế. Theo BS, đâu là những yếu tố cần có để một góc làm việc thật sự hỗ trợ sức khỏe?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Nghe thì có vẻ đơn giản, nhưng thật ra câu hỏi này rất khó, bởi không phải ai cũng có điều kiện để cải tạo không gian sống của mình thành một nơi làm việc lý tưởng. Nếu nhà rộng, có nhiều phòng, có thể bố trí riêng một góc làm việc thì quá tuyệt vời. Nhưng thực tế ở thành phố, đa số mọi người phải làm việc trong không gian hạn chế – và điều đó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe.

Điều đầu tiên cần quan tâm là tiếng ồn. Tại văn phòng, mọi thứ được sắp xếp để tạo sự yên tĩnh và chuyên nghiệp. Nhưng ở nhà thì khác: tiếng rao, tiếng hàng xóm, tiếng con cái… rất dễ khiến chúng ta phân tán và stress. Không phải stress vì công việc mà stress vì môi trường. Do đó, nếu làm việc tại nhà, chúng ta cần cố gắng tạo một khu vực hạn chế tối đa tiếng ồn.

Yếu tố thứ hai vô cùng quan trọng là chất lượng không khí. Ở công ty, không gian thường có điều hòa, hệ thống thông gió, thậm chí có cả máy lọc không khí. Nhân viên bước vào đã cảm thấy dễ chịu, mát mẻ, hít thở thoải mái. Điều này giúp não được cung cấp đủ oxy và tăng hiệu suất làm việc.

Ngược lại, ở nhà, không khí phụ thuộc vào môi trường xung quanh. Ví dụ, nhà gần hàng quán, việc nấu nướng của nhà hàng xóm, mùi đồ ăn bay vào… đều ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tập trung. Nhà tôi cũng vậy, phía sau là căn nhà chuyên chế biến thức ăn. Nếu làm việc tại nhà vào buổi sáng thì mùi thức ăn bay thẳng vào phòng, rất khó chịu. Nếu đóng kín cửa để tránh mùi thì phòng lại ngột ngạt. Đây là những giới hạn rất thực tế khi WFH.

Đặc biệt, làm việc tại nhà thường kéo dài cả ngày - 8 tiếng làm việc, rồi buổi tối vẫn ở trong chính căn phòng đó để ngủ. Vì vậy, nếu không khí trong nhà không tốt, tình trạng ngột ngạt kéo dài sẽ rất dễ khiến cơ thể mệt mỏi, uể oải và tăng stress.

Nếu đã xác định làm việc tại nhà là nguồn thu nhập chính, thì cần đầu tư cho không gian sống một cách nghiêm túc, giống như cách các công ty đầu tư cho văn phòng. Sức khỏe tốt thì hiệu suất mới tốt; còn nếu sức khỏe không đảm bảo thì không thể duy trì chất lượng công việc.

Trong quá trình khám bệnh, tôi gặp rất nhiều người than đau đầu, chóng mặt, căng thẳng kéo dài. Khi hỏi kỹ thì phát hiện họ làm việc tự do, thay đổi chỗ làm liên tục, hôm thì quán cà phê, hôm thì ở nhà. Chính vì vậy, họ dễ bị ảnh hưởng bởi tiếng ồn, bởi công việc gia đình, bởi sự nhập nhằng giữa không gian sống và không gian làm việc. Tất cả những điều đó tích tụ lại và gây stress.

Do đó, nếu muốn WFH hiệu quả, hãy bắt đầu từ việc cải thiện tiếng ồn, chất lượng không khí, ánh sáng, sự gọn gàng và ranh giới giữa không gian ở - không gian làm việc. Đây là nền tảng để cơ thể khỏe, tinh thần ổn định và hiệu suất công việc được duy trì.”

6. Vì sao độ ẩm không khí có thể “đánh sập” sự tập trung khi làm việc tại nhà?

BS có thể lý giải cụ thể hơn thông tin bác vừa nhắc đến, vì sao yếu tố môi trường - đặc biệt là độ ẩm trong không khí lại có thể ảnh hưởng đến sự tập trung, hiệu suất và sức khỏe khi làm việc tại nhà như vậy ạ?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Chúng ta đều biết sức khỏe hằng ngày dựa trên hai yếu tố rất cơ bản: ăn uống đầy đủ và hít thở không khí trong lành. Nếu bước vào một căn phòng có mùi hương dễ chịu, không khí mát và sạch, hít thở thoải mái, chúng ta sẽ thấy cơ thể rất sảng khoái. Nhưng nếu đi vào một không gian ẩm mốc, khó chịu, độ ẩm cao, thậm chí cảm giác “rít chân” khi đi lại, thì ngay lập tức cơ thể phản ứng bằng sự khó chịu. Khi đã khó chịu rồi, rất khó để giữ được trạng thái tập trung và làm việc hiệu quả.

Nóng quá thì đổ mồ hôi, lạnh quá phải mặc thêm áo, ẩm quá thì tìm cách mở cửa… nhưng môi trường tại nhà đôi khi có những yếu tố chúng ta không thể thay đổi hoàn toàn. Trong những trường hợp đó, các thiết bị công nghệ hiện đại ra đời để hỗ trợ cải thiện không gian sống.

Ví dụ như ở miền Bắc, máy lạnh thường có thêm chức năng sưởi ấm vào mùa đông. Điều này giúp điều chỉnh môi trường sống phù hợp hơn với sức khỏe. Hiện nay, đa số gia đình đều sử dụng máy lạnh, nhưng không phải ai cũng dùng đúng. Không khí trong phòng máy lạnh thực chất là không khí cũ, không có không khí mới. Vì vậy, cuối ngày nên mở cửa sổ để làm mới không khí trong phòng. Nhiều gia đình không biết điều này và giữ phòng kín suốt ngày, nghĩ như vậy là tốt, nhưng đó lại là quan niệm chưa chính xác.

Hiện nay ngoài máy lạnh còn có nhiều thiết bị hỗ trợ như máy lọc không khí và máy giữ cân bằng độ ẩm. Nếu phòng quá ẩm hoặc ngột ngạt, những thiết bị này sẽ giúp điều hòa lại không khí, khiến không gian dễ chịu hơn. Nhà tôi ở tầng cao, độ ẩm nhiều, buổi tối bật điều hòa là thấy hơi nước đọng trong phòng. Trong trường hợp như vậy, một máy lọc không khí có tính năng trung hòa độ ẩm giúp căn phòng thoải mái hơn, đặc biệt sau một ngày dài làm việc.

Sau một ngày làm việc căng thẳng, buổi tối là lúc chúng ta cần một không gian để cơ thể hồi phục. Nếu biết sử dụng đúng cách, những thiết bị công nghệ dành cho kiểm soát không khí và độ ẩm sẽ mang lại lợi ích rất lớn cho sức khỏe và tinh thần của mình.

7. Làm việc tại nhà: Sắp xếp ăn, ngủ, nghỉ thế nào để giữ nhịp sinh học và sức khỏe?

Thời gian làm việc tại nhà thường bị dàn trải - không rõ ranh giới như 8 tiếng văn phòng cố định. Vậy với đặc thù như vậy, cần sắp xếp sinh hoạt - ăn uống - nghỉ ngơi như thế nào, thưa BS?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Câu hỏi này đặt ra sự khác biệt giữa làm việc tại nhà và làm việc ở văn phòng. Và theo tôi, điểm quan trọng nhất chính là ý thức của mỗi người. Đã gọi là “đi làm” thì dù ở nhà hay đến cơ quan, chúng ta vẫn phải tuân thủ giờ giấc nghiêm túc, bởi sức khỏe luôn quan trọng nhất.

Nhiều người có suy nghĩ sai lệch rằng làm việc tại nhà thì được phép dậy trễ, trong khi đến công ty thì phải dậy sớm. Thực ra, chính môi trường tác động lên ý thức. Nhưng nếu chúng ta chủ động giữ kỷ luật thì làm việc ở đâu cũng như nhau.

Chúng ta đều đang sống theo một quy luật thời gian rất rõ ràng. Buổi sáng dậy tập thể dục, ăn sáng, bắt đầu làm việc. Trưa thì nghỉ trưa, chiều làm việc tiếp, tối về sinh hoạt, ăn uống, nghỉ ngơi để tái tạo năng lượng cho ngày hôm sau. Đây là nhịp sinh học mà cơ thể đã quen và cần được duy trì.

Nếu làm việc tại nhà mà chúng ta lại đảo lộn hoàn toàn quy luật này, giờ người ta thức thì mình đi ngủ, giờ người ta ngủ thì mình làm việc, thì điều đó chắc chắn gây rối loạn sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Khi nhịp sinh học bị phá vỡ, cơ thể sẽ phản ứng ngay.

Vì vậy, để tránh những hệ lụy đó, người làm việc tại nhà cần tự thiết lập một trật tự sinh hoạt rõ ràng cho mỗi ngày. Dù ở nhà hay ở cơ quan, giờ giấc làm việc và nghỉ ngơi đều phải được tuân thủ nghiêm túc.

>>> Phần 2: Khô thoáng - sạch - yên tĩnh: Bộ ba “vàng” cho góc làm việc Work From Home

Trân trọng cảm ơn BS Nguyễn Trung Nguyên và LG Việt Nam đồng hành cùng AloBacsi trong chương trình này.