Thay đổi góc nhìn để sống chung với thoái hóa khớp: Tiếp cận đa mô thức là chìa khóa điều trị

BS.CK2 Huỳnh Phan Phúc Linh - Trưởng khoa Điều trị theo yêu cầu (Trại 6), Bệnh viện Chợ Rẫy thông tin, thoái hóa khớp (THK) là bệnh lý viêm khớp phổ biến nhất, ảnh hưởng đến hơn 528 triệu người trưởng thành toàn cầu và là gánh nặng lớn lên chất lượng cuộc sống, đặc biệt ở người cao tuổi. Hiện nay, y học hiện đại vẫn chưa có phương pháp nào có thể đảo ngược hoàn toàn tổn thương cấu trúc của khớp..

Do đó, các chiến lược điều trị tập trung vào mục tiêu cốt lõi là kiểm soát triệu chứng đau và duy trì chức năng vận động, từ đó cải thiện khả năng sinh hoạt hàng ngày. Việc quản lý THK đòi hỏi một cách tiếp cận đa mô thức, kết hợp nền tảng không dùng thuốc, các liệu pháp dược lý tại chỗ, tiêm nội khớp và thuốc toàn thân. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan, có hệ thống về các phương pháp điều trị THK, nhấn mạnh sự cần thiết của một phác đồ được cá thể hóa để tối ưu hóa hiệu quả và đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Hiểu đúng để điều trị hiệu quả

BS.CK2 Huỳnh Phan Phúc Linh nhấn mạnh, để ây dựng một chiến lược điều trị hiệu quả, việc hiểu rõ bản chất của thoái hóa khớp là vô cùng quan trọng. Quan niệm hiện đại xem THK không chỉ là sự "hao mòn" của sụn khớp mà là một bệnh lý tác động đến toàn bộ khớp, bao gồm xương dưới sụn, màng hoạt dịch và các mô mềm xung quanh. Chính sự hiểu biết sâu sắc này đã định hình nên phương pháp tiếp cận điều trị đa diện ngày nay.

THK hóa khớp được định nghĩa là một bệnh lý viêm thoái hóa mạn tính của toàn bộ khớp, là dạng viêm khớp phổ biến nhất, đặc biệt ở người lớn tuổi. Vì chưa có phương pháp điều trị nào được chứng minh có thể ngăn chặn hoàn toàn hoặc đảo ngược tiến triển tổn thương cấu trúc, mục tiêu điều trị chính hiện nay tập trung vào kiểm soát triệu chứng đau, duy trì và cải thiện chức năng vận động, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Báo cáo viên giải thích, cơn đau trong THK không đơn thuần đến từ sụn khớp (vốn không có dây thần kinh). Cơn đau này là một hiện tượng phức tạp, bắt nguồn từ nhiều cấu trúc trong khớp, bao gồm tình trạng viêm màng hoạt dịch, các tổn thương tủy xương ở vùng xương dưới sụn, và sự tham gia của các dây thần kinh cảm giác ở bao khớp. Khi bệnh tiến triển, sự xâm nhập của các mạch máu và dây thần kinh có thể gia tăng, dẫn đến tình trạng tăng nhạy cảm đau, khiến cơn đau trở nên liên tục và phức tạp hơn.

Chính cơ chế đa nguồn gốc này lý giải tại sao một phương pháp điều trị đơn lẻ thường không đủ hiệu quả, và đòi hỏi một chiến lược can thiệp đa mô thức nhắm vào cả viêm tại chỗ và các đường dẫn truyền thần kinh.

Ba cơ chế không thể thiếu trong điều trị thoái hóa khớp

Theo BS.CK2 Huỳnh Phan Phúc Linh: “Mọi chiến lược quản lý THK thành công đều phải được xây dựng trên nền tảng không thể thay thế của ba trụ cột can thiệp không dùng thuốc. Những chiến lược này được khuyến nghị cho tất cả bệnh nhân, bất kể mức độ nặng nhẹ của bệnh, và đóng vai trò quyết định đến thành công trong quản lý dài hạn”.

Đầu tiên là giáo dục người bệnh, giúp họ hiểu rõ về tình trạng bệnh, các lựa chọn điều trị và tầm quan trọng của việc tự quản lý. Sự hiểu biết này trao quyền cho bệnh nhân, giúp họ chủ động và tuân thủ tốt hơn các khuyến nghị điều trị.

Thứ hai, tập luyện thể dục thể thao là yếu tố cực kỳ cần thiết để cải thiện sức mạnh cơ bắp, tăng cường sự ổn định cho khớp và duy trì chức năng vận động. Một chương trình tập luyện phù hợp có thể giúp giảm đau và cải thiện khả năng vận động một cách đáng kể.

Cuối cùng, đối với các khớp chịu lực như khớp gối và khớp háng, việc giảm cân có tác động rất lớn. Giảm tải trọng lên khớp không chỉ giúp giảm đau rõ rệt mà còn có thể làm chậm quá trình tiến triển của bệnh.

Chỉ khi các biện pháp nền tảng này không đủ để kiểm soát triệu chứng, các can thiệp dược lý mới được xem xét bổ sung.

Điều trị thoái hóa khớp dưới góc nhìn y học hiện đại

Việc lựa chọn thuốc điều trị THK tuân theo một chiến lược tiếp cận từng bước và được cá thể hóa, trong đó yếu tố an toàn luôn được đặt lên hàng đầu. Nguyên tắc chung là cân bằng giữa hiệu quả giảm đau và nguy cơ tác dụng phụ, đặc biệt ở những bệnh nhân lớn tuổi có nhiều bệnh lý đi kèm.

Thuốc bôi tại chỗ là lựa chọn dược lý đầu tay được ưu tiên cho các khớp nông như khớp gối và khớp bàn tay. Ưu điểm vượt trội của nhóm thuốc này là mang lại hiệu quả giảm đau tại vị trí mong muốn với mức độ hấp thu vào toàn thân rất thấp, từ đó giảm thiểu đáng kể nguy cơ tác dụng phụ hệ thống.

Tiêm nội khớp là giải pháp hữu hiệu để kiểm soát cơn đau khu trú tại một khớp duy nhất, đặc biệt trong các đợt bùng phát có kèm theo viêm hoặc tràn dịch khớp.

Thuốc uống toàn thân được chỉ định khi các biện pháp nền tảng và thuốc bôi tại chỗ không đủ kiểm soát triệu chứng. Việc kê đơn nhóm thuốc này đòi hỏi bác sĩ phải đánh giá kỹ lưỡng các yếu tố nguy cơ của bệnh nhân, đặc biệt là trên đường tiêu hóa, tim mạch và thận.

Nhóm thuốc tác dụng chậm (SYSADOA) còn gọi là thuốc chống thoái hóa khớp tác dụng chậm, được phát triển với mục tiêu lý thuyết là làm thay đổi tiến triển của bệnh. Tuy nhiên, hiệu quả của chúng vẫn còn là chủ đề gây tranh cãi với các bằng chứng không nhất quán.

Các chất bổ sung như Glucosamine và Chondroitin cực kỳ phổ biến. Tuy nhiên, bằng chứng khoa học về hiệu quả của chúng là "không có nhất quán". Các kết quả tích cực thường đến từ các nghiên cứu được chính các nhà sản xuất tài trợ, làm dấy lên nghi ngờ về tính khách quan của kết quả. Vì lý do này, các hiệp hội y khoa uy tín trên thế giới không khuyến nghị sử dụng chúng một cách thường quy trong điều trị. Mặc dù không gây hại, người bệnh không nên xem đây là phương pháp điều trị chính yếu hay kỳ vọng vào một sự thay đổi thần kỳ.

Không có một viên thuốc cho tất cả, mà là một chiến lược toàn diện

Nền tảng không phải thuốc, bệnh không chữa khỏi, thuốc bổ thì gây tranh cãi, tiêm cũng không “kỳ diệu” như lời đồn. Vậy mới là giải pháp?

Quản lý thoái hóa khớp là một hành trình dài hạn, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa bác sĩ và người bệnh. Không có một giải pháp duy nhất cho tất cả mọi người; thay vào đó, một chiến lược điều trị năng động, được điều chỉnh theo thời gian và nhu cầu của từng cá nhân là chìa khóa để thành công.

Chiến lược điều trị phải là đa mô thức và cá thể hóa, phối hợp nhịp nhàng giữa các biện pháp không dùng thuốc và dược lý. Việc sử dụng thuốc phải luôn cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và nguy cơ, đặc biệt ở người cao tuổi có nhiều bệnh đi kèm.

Hiện tại, chưa có biện pháp nào được chứng minh có thể thay đổi tiến triển cấu trúc của khớp, do đó mục tiêu chính vẫn là cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

>>> Lời giải đa tầng cho thoái hóa khớp trong kỷ nguyên Đông - Tây y kết hợp

>>> Chưa có phương pháp “cải lão hoàn đồng” cho bệnh thoái hóa khớp

>>> Không chỉ là “hao mòn”: Đông y nhìn nhận thế nào về thoái hóa khớp?

>>> Đau trong thoái hóa khớp là một rối loạn phức tạp từ khớp đến não

>>> Thoái hóa khớp: từ “mòn khớp do tuổi già” đến bệnh lý viêm mạn tính của toàn bộ đơn vị khớp