Bước tiến mới mở rộng “cửa sổ vàng”, nâng cơ hội sống cho bệnh nhân đột quỵ

Tenecteplase - bước tiến mới trong điều trị tái thông mạch máu

Theo BSNT.BS.CK1 Hồ Hữu Thật - Trưởng khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện An Bình, Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực đột quỵ. Nếu năm 2016 chỉ có khoảng 12 đơn vị đột quỵ trên toàn quốc, thì đến năm 2022 con số này tăng lên 80 và hiện năm 2025 đã đạt khoảng 120 đơn vị.

Tuy nhiên, các đơn vị vẫn tập trung chủ yếu ở hai thành phố lớn là Hà Nội và TPHCM, chưa thể bao phủ toàn bộ bệnh nhân trên cả nước. Về mặt dịch tễ, Việt Nam vẫn nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ mắc đột quỵ cao nhất thế giới, với hơn 200 ca/100.000 dân mỗi năm - cao hơn nhiều so với các nước phát triển.

Trong hai năm gần đây, điều trị đột quỵ thiếu máu não cấp chứng kiến bước ngoặt quan trọng khi xuất hiện thuốc tiêu sợi huyết tenecteplase (TNK) - được xem là “thế hệ kế tiếp” sau alteplase (rt-PA) vốn đã sử dụng suốt ba thập niên qua.

Bác sĩ dẫn chứng từ nghiên cứu BRIDGE-TNK (5/2025), một thử nghiệm lâm sàng then chốt trong lĩnh vực đột quỵ cấp, so sánh hai nhóm bệnh nhân tắc mạch lớn: nhóm chỉ lấy huyết khối cơ học (thrombectomy) và nhóm được “bắc cầu”, tức là tiêu huyết khối tĩnh mạch bằng TNK trước khi can thiệp. Kết quả cho thấy nhóm bắc cầu có tỷ lệ phục hồi tốt sau 3 tháng (mRS 0-1) cao hơn rõ rệt (44,9% so với nhóm chỉ can thiệp), khẳng định lợi ích của TNK trong việc tăng tỷ lệ tái thông và cải thiện kết cục chức năng cho bệnh nhân đột quỵ cấp.

Cùng với đó, nghiên cứu TRACE-III mở rộng cửa sổ điều trị TNK từ 4,5 giờ lên đến 24 giờ ở những bệnh nhân không thể thực hiện lấy huyết khối cơ học (do tuổi cao, ở xa trung tâm can thiệp hoặc chống chỉ định). Nghiên cứu cho thấy TNK vẫn giúp cải thiện phục hồi chức năng mà không làm tăng biến chứng xuất huyết, nếu lựa chọn bệnh nhân phù hợp, cụ thể là ổ nhồi máu <70ml và còn vùng “não có thể cứu được” trên hình ảnh tưới máu.

Như vậy, tenecteplase mở ra hai hướng đi rõ ràng: Với bệnh nhân đến sớm (<4,5 giờ), ưu tiên tiêu sợi huyết bằng TNK kết hợp can thiệp cơ học. Với bệnh nhân đến muộn (4,5-24 giờ) nhưng có bằng chứng hình ảnh còn vùng mô não sống, có thể xem xét TNK đơn trị liệu.

Theo BSNT.BS.CK1 Hồ Hữu Thật, chúng ta đang bước vào giai đoạn cửa sổ thời gian và không gian điều trị đột quỵ được mở rộng đáng kể. Việc áp dụng linh hoạt tenecteplase giúp tăng cơ hội tái thông cho bệnh nhân, rút ngắn thời gian can thiệp và phù hợp hơn với điều kiện thực tế tại Việt Nam.

Kiểm soát huyết áp - chìa khóa phòng ngừa tái phát đột quỵ

Theo BSNT.BS.CK1 Hồ Hữu Thật, sau giai đoạn cấp cứu và tái thông mạch máu, kiểm soát huyết áp là yếu tố quan trọng hàng đầu để phòng ngừa đột quỵ tái phát. Nhiều nghiên cứu cho thấy, phần lớn các ca tái phát xảy ra trong năm đầu tiên sau đột quỵ, và đây cũng là giai đoạn “nhạy cảm” nhất, đòi hỏi phác đồ điều trị được điều chỉnh sát sao.

Trong các yếu tố tiên lượng tử vong sau đột quỵ, tuổi cao, bệnh mạch vành, hút thuốc lá, tăng huyết áp, đái tháo đường đều góp phần làm tăng nguy cơ, song đột quỵ tái phát vẫn là yếu tố nặng nề nhất, làm tăng nguy cơ tử vong lên 155% so với bệnh nhân chỉ bị một lần. “Chúng ta có thể nói rằng, không kiểm soát huyết áp đồng nghĩa với việc bỏ lỡ cơ hội sống sót cho bệnh nhân đột quỵ,” bác sĩ nhấn mạnh.

Các phân tích dịch tễ cho thấy, chỉ cần giảm 5 mmHg huyết áp tâm thu đã giúp giảm khoảng 5% nguy cơ tử vong do biến cố tim mạch. Khi giảm 10 mmHg, nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân có thể giảm đến 13%. Đặc biệt, khi huyết áp được kiểm soát về mức tối ưu dưới 130/80 mmHg, nguy cơ đột quỵ tái phát giảm khoảng 25-30%.

Bên cạnh đó, bác sĩ nhấn mạnh độ dao động huyết áp trong ngày cũng là yếu tố quan trọng. Huyết áp thường tăng cao vào buổi sáng - thời điểm dễ xảy ra đột quỵ nhất, do đó việc duy trì huyết áp ổn định, tránh biến thiên quá mức sẽ giúp giảm đáng kể các biến cố mạch máu và cải thiện tiên lượng lâu dài cho người bệnh.

Trong lựa chọn thuốc, nhóm ức chế men chuyển (ACEi), chẹn thụ thể (ARB) kết hợp lợi tiểu Thiazide hoặc Indapamide (ACE-i/ARB-i + lợi tiểu Thiazide-like) vẫn được xem là nền tảng hàng đầu trong kiểm soát huyết áp cho bệnh nhân sau đột quỵ. Bác sĩ dẫn lại kết quả nghiên cứu PROGRESS và ROSET, cho thấy Perindopril phối hợp Indapamide giúp giảm rõ rệt tỷ lệ tái phát đột quỵ và tử vong do nguyên nhân tim mạch so với các nhóm thuốc khác.

Ngoài ra, bác sĩ lưu ý cần tránh giảm huyết áp quá nhanh hoặc dao động mạnh, đặc biệt trong giai đoạn cấp, vì có thể làm giảm tưới máu não và gây tổn thương thứ phát. Việc điều chỉnh thuốc cần êm dịu, cá thể hóa cho từng bệnh nhân.

Kết thúc bài báo cáo, BSNT.BS.CK1 Hồ Hữu Thật nhấn mạnh hai thông điệp then chốt: mở rộng “cửa sổ vàng” điều trị đột quỵ giúp tăng cơ hội phục hồi cho người bệnh, và kiểm soát huyết áp sớm, đặc biệt ở người trẻ là chìa khóa ngăn ngừa tái phát, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

>>> Xu hướng mới trong điều trị bền vững cho bệnh nhân đái tháo đường type 2

>>> Muốn điều trị hen phế quản hiệu quả, phải kiểm soát tốt các bệnh đồng mắc

>>> Phục hồi chức năng sau đột quỵ: Không chỉ là “vận động yếu liệt”

>>> Suy tim trên nền bệnh thận mạn: Khi SGLT2i và chẹn Beta trở thành “lá chắn kép” cứu sống bệnh nhân

>>> Viêm phổi ngoại trú ở trẻ em: Thách thức từ những ca kém đáp ứng và chiến lược điều trị