Bác sĩ ngoại thần kinh làm gì để điều trị bệnh nhân đột quỵ?

1. Vai trò ngoại khoa trong xử trí đột quỵ. nhồi máu não

Đột quỵ có các dạng chính là tắc nghẽn mạch máu (nhồi máu não) và xuất huyết. Tắc nghẽn mạch máu tưởng chừng như nhẹ nhàng nhưng đôi khi bệnh không được phát hiện kịp thời, sẽ để lại di chứng nặng nề. Trước “kỷ nguyên” có can thiệp mạch, không có phương pháp giải quyết hiệu quả những di chứng do đột quỵ tắc nghẽn mạch máu não gây ra.

Tuy nhiên, hiện có sự phát triển vượt bậc của can thiệp mạch và thuốc tiêu sợi huyết đã đem lại hiệu quả điều trị thần kỳ nhưng trường hợp điều trị quá trễ giờ vàng cũng như phát hiện muộn hay sau khi can thiệp cũng gây ra các tình huống chảy máu hay phù não. Tại thời điểm ấy, phương pháp ngoại khoa được xem như một phương án cứu mạng.

Nếu bị phù não hay xuất huyết sau can thiệp, vai trò của bác sĩ ngoại thần kinh sẽ là mở nắp sọ của người bệnh để mô não phù ra không chèn ép xuang quanh. Từ đó, tưới máu não được cải thiện và giảm áp lực nội sọ chung. Vùng còn lại sẽ đỡ ảnh hưởng hơn.

Bác sĩ sẽ kết hợp với quá trình hồi sức nội khoa tích cực, phải có nhiều giai đoạn phối hợp với nhau mới có thể mang lại kết quả tối ưu đối với bệnh nhân điều trị đột quỵ nhập viện ở giai đoạn muộn.

2. Vai trò ngoại khoa trong xử trí đột quỵ. xuất huyết não

Dạng thứ hai của đột quỵ là xuất huyết não, nếu thể tích xuất huyết dưới 30 ml hoặc tri giác bệnh nhân tốt thì bệnh nhân chỉ cần điều trị bằng nội khoa tích cực. Điều trị bằng nội khoa tích cực bao gồm kiểm soát huyết áp chặt chẽ, cho bệnh nhân uống thuốc chống lo âu như thuốc giảm đau, chống phù não.

Tuy nhiên, khi huyết áp bệnh nhân khó kiểm soát hoặc khi vào viện thể tích máu của bệnh nhân quá lớn, bác sĩ không thể đặt ra vấn đề điều trị nội khoa mà phải can thiệp ngoại khoa ngay.

Khác với mở sọ trong phù não, bác sĩ ngoại khoa có nhiều việc phải làm hơn ở xuất huyết não: họ phải mổ sọ, bóc tách nhu mô não dưới các đường tự nhiên. Phải làm thông qua kính hiển vi, nhờ đó, phẫu thuật viên mới có thể nhận định được mạch máu lớn để bảo tồn, hạn chế tổn thương. Dưới kính hiển vi, bác sĩ sẽ lấy máu tụ hiệu quả cũng như nhìn được điểm chảy máu một cách rõ ràng, thực hiện việc hút máu, cầm máu. Từ đó, vùng chảy máu không còn bị chảy máu nữa. Mặc dù, tình trạng chảy máu tái diễn sau khi mổ do huyết áp tăng nhưng xác suất đó rất thấp.

Nhờ sự hỗ trợ của kính hiển vi, ca mổ an toàn hiệu quả. Sau khi mổ, nắp sọ của bệnh nhân sẽ được gửi lên TPHCM. Nếu ổn, bệnh nhân sẽ được đặt lại nắp sọ sau 3 tháng.

Hình ảnh trước và sau phẫu thuật điều trị xuất huyết não (tự phát) tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ

3. Bác sĩ ngoại khoa làm gì khi túi phình mạch máu não vỡ gây xuất huyết não?

Đột quỵ có nhiều yếu tố nguy cơ gây nên, đối với bệnh nhân hút thuốc lá hay sử dụng rượu bia trong thời gian dài hoặc các bệnh nhân rối loạn mỡ máu. Đây là các yếu tố làm tình trạng đột quỵ nặng hơn.

Bên cạnh đó, có một mầm bệnh vừa là sát thủ thầm lặng, một quả bom hẹn giờ đang là đề tài nóng trong xã hội hiện nay là túi phình mạch máu não. Nếu chúng ta không phát hiện được túi phình mạch máu não cho đến khi nó vỡ, nó cũng gây ra hậu quả hết sức nghiêm trọng. Nó sẽ gây xuất huyết não tức là chảy máu trong não. Nếu không phát hiện được, chúng ta sẽ tưởng nó là xuất huyết thông thường và bỏ qua nó. Khi nó tái vỡ lần thứ hai, tỷ lệ tử vong lên đến 90%.

Đối với túi phình mạch máu não, bệnh nhân được điều trị bằng phương pháp can thiệp nội mạch, được chỉ định đặt coil hay stent chuyển dòng để điều trị túi phình.

Một trường hợp phẫu thuật kẹp túi phình dưới vi phẫu tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ

Tuy nhiên trong trường hợp túi phình cổ rộng, can thiệp có nhiều nguy cơ hơn và ít hiệu quả hơn, bác sĩ sẽ phẫu thuật kẹp cổ túi phình động mạch não. Phương pháp kẹp cổ túi phình được thực hiện giống như các ca phẫu thuật khác. Bệnh nhân được gây mê và đặt tư thế thích hợp. Phẫu thuật viên sẽ rạch da và mở sọ.

Dưới kính vi phẫu, bác sĩ sẽ bóc tách các mạch máu thông thường và tìm đến túi phình. Túi phình sẽ được lên kế hoạch trước khi mổ để có thể kẹp bằng clip và kẹp như thế nào trong mổ. Với chiến lược đó, bác sĩ sẽ thực hiện tùy theo tình hình cụ thể. Hầu như khi lên kế hoạch, túi phình sẽ được kẹp rất thuận lợi. Việc kẹp túi phình sẽ giúp túi phình được xóa khỏi mạch máu não, tỷ lệ tái phát của túi phình thấp hơn và nó sẽ ít để lại di chứng hơn.

4. Đột quỵ xảy ra, nên đưa bệnh nhân đến đâu là tốt nhất?

Đột quỵ cũng như các giả đột quỵ, rất khó phân biệt với nhau (mời xem: Làm sao để phân biệt đột quỵ và giả đột quỵ?)

Nếu bà con nhận ra được các dấu hiệu đột quỵ, nó sẽ giúp cho mình có một cách nhìn đúng để phân biệt được trường hợp của mình đây là đột quỵ hay khả năng là không phải. Từ đó, bệnh nhân sẽ có hướng xử trí phù hợp, không phải như ngày xưa sử dụng kinh nghiệm dân gian: chích đầu ngón tay, vắt chanh, nặn chanh sẽ khiến cho người bệnh bị bệnh nặng hơn và làm quá thời gian vàng của bệnh nhân.

Chúng ta cần ghi nhớ các bệnh viện nơi mình sinh sống, có trung tâm đột quỵ tức là trung tâm đó phải sử dụng được thuốc tiêu sợi huyết, phải có khả năng can thiệp nội mạch và phẫu thuật thần kinh. Từ đó, các chuyên khoa hỗ trợ cùng nhau trong việc xử trí cũng như chẩn đoán và hồi sức bệnh nhân sau phẫu thuật.

Tóm lại, có rất nhiều phương pháp điều trị đột quỵ cho bệnh nhân. Tùy theo từng bệnh nhân và từng trường hợp cụ thể, bác sĩ có thể điều trị nội khoa, can thiệp nội mạch hoặc phẫu thuật để mang lại kết quả tốt nhất cho bệnh nhân.

Mỗi trường hợp sẽ có phương án cụ thể. Sau khi hội chẩn đưa ra những phương án đó, bác sĩ sẽ đưa ra phương án thích hợp cho từng bệnh nhân để mang lại kết quả điều trị tốt nhất.

Theo BS.CK1 Nguyễn Quang Hưng - khoa Ngoại - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ

Video: Vai trò của Ngoại khoa trong điều trị đột quỵ

Trọng Dy (ghi)