Mãn kinh không phải chuyện “đùa cho vui”: Khi sự vô tâm khiến phụ nữ phải chịu đựng trong im lặng

Mãn kinh không chỉ là “hết kinh” rồi thôi

TS.BS Nguyễn Quang Bảy - Trưởng khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, mãn kinh là tình trạng chấm dứt kinh nguyệt tự nhiên do suy giảm hormon estrogen của buồng trứng, thường xảy ra ở độ tuổi trung bình 48-50 tuổi. Tuy nhiên, đây không phải một diễn biến vô hại như nhiều người lầm tưởng. Thống kê cho thấy khoảng 80% phụ nữ mãn kinh gặp rối loạn vận mạch, trong đó 75% có triệu chứng nặng như: nóng bừng mặt, vã mồ hôi, đặc biệt về đêm. Đi kèm là mất ngủ (lên tới 90%), thay đổi khí sắc, trầm cảm, rối loạn tâm thần, cáu gắt, thậm chí có ý nghĩ tự sát. Những rối loạn này ảnh hưởng rõ rệt đến khả năng lao động và chất lượng sống, khiến nhiều phụ nữ cảm thấy “không còn là chính mình”.

Sự suy giảm estrogen còn gây khô teo niêm mạc âm đạo, dẫn đến đau rát khi quan hệ tình dục, khiến nhiều phụ nữ né tránh sinh hoạt vợ chồng. Đồng thời, nguy cơ nhiễm khuẩn tiết niệu, sinh dục tăng rõ rệt do mất lớp nhầy bảo vệ. Cụ thể, nguy cơ nhiễm khuẩn tiết niệu ở phụ nữ 45-64 tuổi cao gấp 2,8 lần, 65-74 tuổi gấp 3,1 lần và từ 75 tuổi trở lên gấp 3,3 lần so với phụ nữ trước mãn kinh.

Không dừng lại ở đó, estrogen còn là yếu tố quan trọng trong tạo xương và duy trì khối cơ. Phụ nữ mãn kinh vì vậy dễ bị loãng xương, gãy xương, lún xẹp đốt sống, mất cơ và suy giảm khả năng vận động - những biểu hiện thường nặng hơn ở phụ nữ châu Á. Đáng lo ngại hơn, mãn kinh còn góp phần gây rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, kháng insulin, làm tăng nguy cơ đái tháo đường type 2 và bệnh tim mạch. Trong khi đó, đột quỵ và nhồi máu cơ tim hiện là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở phụ nữ Việt Nam. Bên cạnh đó, tăng cân và béo phì trong giai đoạn mãn kinh càng làm trầm trọng thêm tình trạng trầm cảm.

Liệu pháp hormon: có lợi nhưng không phải ai cũng dùng được

Theo TS.BS Nguyễn Quang Bảy, liệu pháp bổ sung hormon estrogen, nếu được chỉ định đúng, mang lại nhiều lợi ích rõ rệt: giảm nhanh các cơn bốc hỏa, dự phòng nhiễm khuẩn tiết niệu, ngăn ngừa loãng xương, cải thiện kháng insulin, giảm nhẹ huyết áp và nguy cơ tim mạch, đồng thời giúp phụ nữ lấy lại sự tự tin và cải thiện đời sống tình dục.

Đến nay, FDA Hoa Kỳ chỉ chấp thuận ba chỉ định chính của liệu pháp hormon cho phụ nữ mãn kinh, gồm: có triệu chứng vận mạch mức độ trung bình đến nặng; hội chứng niệu - dục mức độ vừa đến nặng; và các tình trạng thiếu estrogen đặc biệt như suy buồng trứng sớm hoặc cắt hai buồng trứng. Tuy nhiên, liệu pháp này có thể đi kèm tác dụng phụ nghiêm trọng như ung thư vú, ung thư cổ tử cung, huyết khối, thuyên tắc phổi hay đột quỵ, nên không thể sử dụng tùy tiện.

Mãn kinh là vấn đề sức khỏe nghiêm túc, cần được thấu hiểu và chăm sóc đúng cách

Theo TS.BS Nguyễn Quang Bảy, quan niệm cho rằng chỉ cần bác sĩ sản phụ khoa là đủ là một sai lầm lớn. Nhiều phụ nữ bị bỏ sót chẩn đoán mãn kinh, hoặc có triệu chứng nặng nhưng lại đi khám thần kinh, tâm thần, tim mạch, nội tiết riêng lẻ. Việc đánh giá, sàng lọc và điều trị mãn kinh đòi hỏi sự phối hợp đa chuyên khoa, từ sản phụ khoa, nội tiết, tim mạch, xương khớp, ung bướu đến dược sĩ và chuyên gia tâm lý.

Với khoảng 10-15 triệu phụ nữ trong độ tuổi tiền mãn kinh và mãn kinh, việc có một tổ chức chuyên trách là nhu cầu chính đáng, phù hợp với thông lệ quốc tế như Hội Mãn kinh Bắc Mỹ, Úc hay Liên đoàn Mãn kinh quốc tế - những tổ chức độc lập, không nhận ngân sách nhà nước và vẫn phối hợp chặt chẽ với chuyên ngành sản phụ khoa.

TS.BS Nguyễn Quang Bảy thẳng thắn cho rằng, những lời mỉa mai thường đến từ những người không trực tiếp trải qua mãn kinh. Trong khi đó, chính những phụ nữ chịu ảnh hưởng lại bày tỏ sự biết ơn, bởi lần đầu tiên những khó khăn của họ được nhìn nhận đúng mức. Mãn kinh không phải chuyện để đùa cợt, mà là một vấn đề sức khỏe nghiêm túc, cần được thấu hiểu, đồng hành và chăm sóc đúng cách.