1. BS Tuấn cho tôi hỏi, trẻ bị ho khi nào cần dùng thuốc ạ? Bé nhà tôi dăm ba bữa lại bị ho, có khi thì vài ngày tự hết, có khi kéo dài cả tuần. Mong BS cho lời khuyên. Xin cảm ơn. (Lê Thị Ngân - thingan09...@gmail.com

TS.BS Trần Anh Tuấn - Trưởng khoa Hô hấp - Bệnh viện Nhi đồng 1 trả lời:

Bạn thân mến,

Ho không phải bệnh mà chỉ là triệu chứng thể hiện nhóm bệnh nào đó, phổ biến nhất là bệnh đường hô hấp. Đây là tình trạng rất thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là khi thời tiết thay đổi hay giao mùa. Nếu có sức đề kháng kém, trẻ có thể mắc tới 8-12 lần bệnh đường hô hấp mỗi năm, thậm chí lần sau tái phát cách lần trước chỉ 1-2 tuần.

Khi làm cha mẹ, sốt ruột khi thấy con ho là điều dễ hiểu. Nhưng cũng đừng vì thế mà vội vàng ra hiệu thuốc mua thuốc giảm ho ngay cho trẻ. Bởi thực tế, ho là một phản ứng tự nhiên của cơ thể để tống các chất kích thích, chất nhầy nhiều tiết ra khỏi các ống dẫn khí. Đây là một cơ chế bảo vệ tốt bộ máy hô hấp nên trong nhiều trường hợp, không nên tìm cách ngăn cản triệu chứng ho.

Tuy nhiên, nếu triệu chứng ho gây cản trở đến việc ăn uống, sinh hoạt của trẻ như nôn ói, mất ngủ… thì có thể dùng thuốc ho có nguồn gốc thảo dược an toàn, phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Đồng thời, khi trẻ bị ho, các bậc phụ huynh cần theo dõi các triệu chứng khác của trẻ để xử trí kịp thời.

Chẳng hạn, nếu trẻ ho kèm theo khò khè, khó thở (thở co lõm lồng ngực, thở nhanh), ngủ li bì khó đánh thức, bỏ ăn uống, bỏ bú hoặc dùng thuốc nhưng tình trạng không thuyên giảm, mệt nhiều… thì nên đưa đến bệnh viện để được bác sĩ khám và tìm ra nguyên nhân, từ đó có hướng điều trị phù hợp.

2. Em đang chuẩn bị tủ thuốc gia đình cho mùa lạnh sắp tới. Em phân vân không biết nên chọn thuốc ho loại nào cho con. Mong BS cho em lời khuyên. Em cảm ơn. (Bình An - bạn đọc hỏi qua fanpage AloBacssi - Hỏi bác sĩ trả lời)

TS.BS Trần Anh Tuấn:

Bạn thân mến,

Trên thị trường có nhiều loại thuốc ho nhưng tạm chia thành 2 nhóm chính dựa trên cơ chế tác động:

Một là nhóm thuốc ức chế ho mà thành phần thường là những dẫn xuất từ á phiện (có thể dùng những biến thể khác để ức chế ho và tránh tác dụng gây nghiện). Khi sử dụng những loại thuốc này ức chế lên hệ thống thần kinh làm bệnh nhân không có biểu hiện ho nữa.

Ở trẻ em thường dùng những loại thuốc có thành phần là thuốc kháng histamin. Ngoài công dụng chống dị ứng, những loại thuốc này cũng giúp ức chế ho mặc dù ở mức độ nhẹ. Song đối với các trường hợp trẻ ho có đờm, nếu sử dụng không đúng những loại thuốc ức chế ho sẽ lợi bất cập hại. Bởi tác dụng ức chế ho của thuốc nên trẻ không ho được, đờm dãi không tống xuất ra ngoài, thậm chí khối đờm cô đặc hơn, điều này khiến trẻ bị tắc đờm, bệnh dai dẳng kéo dài và có thể nặng hơn.

Do đó, bố mẹ cần cẩn trọng khi sử dụng thuốc ức chế ho, nhất là khi chúng ta không biết con là ho khan hay ho có đờm. Chưa kể những loại thuốc ức chế ho này vốn không phù hợp cho trẻ nhỏ, thường phải từ 6-7 tuổi trở lên.

Hai là nhóm thuốc có khả năng long đờm hay loãng đờm: Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng như Bộ Y tế Việt Nam, đối với trẻ em không nên sử dụng những loại thuốc ức chế ho mạnh - vốn dĩ chỉ dành cho người lớn. Thay vào đó, các bậc phụ huynh nên sử dụng những loại thuốc ho có nguồn gốc từ thảo dược, an toàn phù hợp với lứa tuổi của các bé.

Mẹ không nên tự ý mua kháng sinh điều trị ho cho trẻ (Ảnh minh họa)

3. Bé nhà em 5 tuổi, ho đờm nhiều, nghe tiếng đặc. BS cho em hỏi, hiện nay có những loại thuốc tiêu đờm nào cho trẻ ạ? Phụ huynh có cần lưu ý gì khi sử dụng thuốc tiêu đờm cho trẻ ạ? (Nguyễn Thị Mỹ Tiên - nguyenlong...@gmail.com)

TS.BS Trần Anh Tuấn:

Vấn đề sử dụng thuốc tiêu đờm cũng đang được khá nhiều người quan tâm. Trên thị trường Việt Nam cũng như trên thế giới có rất nhiều loại thuốc tiêu đờm khác nhau nhưng đa phần đều có ưu điểm và tính hạn chế nhất định của nó.

Vì vậy, rất tiếc là hiện nay chưa thể tìm được một loại thuốc long đờm thật sự lý tưởng để sử dụng được cho cả người lớn và trẻ em. Tuy nhiên trong vấn đề điều trị long đờm thì chúng ta nên lưu ý một số điều sau đây:

• Thứ nhất cần điều trị nguyên nhân. Khi nguyên nhân được giải quyết thì tình trạng tăng tiết đờm mới được giảm thiểu. Chẳng hạn nếu bé bị ho có đờm do viêm phổi thì việc điều trị kháng sinh sẽ giúp giảm đờm. Hoặc nếu bé bị hen suyễn khi được sử dụng các thuốc hen suyễn, do tính chất kháng viêm cũng sẽ giúp bé loãng đờm và long đờm hiệu quả hơn.

• Thứ hai đừng quên cho bé uống nước đầy đủ.

• Đa phần các loại thuốc long đờm đều khá an toàn và được xếp vào nhóm thuốc có thể sử dụng mà không cần kê toa. Tuy nhiên có một số nhóm thuốc long đờm đặc biệt có giới hạn về lứa tuổi. Trong tình huống này nếu phụ huynh có dự định mua cho con uống tại nhà thì cần nói rõ tuổi của bé với dược sĩ để được tư vấn loại thuốc long đờm phù hợp.

4. Em chưa hiểu lắm về khái niệm thuốc ho thảo dược mong được BS giải đáp. Những bài thuốc dân gian như húng chanh, tắc chưng đường phèn… có được tính là thuốc ho thảo dược không hay đây là một dạng thực phẩm chức năng thưa BS? (Lâm Thị Thùy Dương - thuyduong13...@gmail.com)

TS.BS Trần Anh Tuấn:

Ở Việt Nam, từ xa xưa trong dân gian được ông bà ta đúc kết nhiều kinh nghiệm trong các bài thuốc trị ho như tắc chưng đường phèn, chanh đào ngâm mật ong, húng chanh, lá hẹ, bạc hà… Đây là những bài thuốc dân gian rất tốt, dễ tìm thấy trong cuộc sống.

Song, việc sử dụng thảo dược dạng chưa qua bào chế mẹ cần chú ý chọn nguyên liệu có nguồn gốc tin cậy, thảo dược sạch, liều lượng sử dụng phải tham khảo ý kiến của thầy thuốc, vì trẻ rất nhạy cảm, cho dù thảo dược đó là an toàn lâu nay. Do đó, nếu mẹ không tìm hiểu kỹ có thể làm tác động đến sức khỏe của trẻ.

Chẳng hạn như bạc hà chống chỉ định cho trẻ sơ sinh, liều cao của tinh dầu bạc hà có thể gây ức chế hô hấp, nguy hiểm đến tính mạng của trẻ. Các loại tinh dầu thảo dược được khuyến cáo là cần cẩn trọng cho trẻ dưới 6 tháng tuổi.

Khi trẻ ho không kèm theo các triệu chứng bệnh nặng, nguy hiểm (khó thở - thở co lõm lồng ngực, thở nhanh), li bì, ngủ khó đánh thức, bỏ ăn uống, bỏ bú, sốt cao không hạ… thì mẹ có thể chăm sóc con ở nhà. Khi đó, nếu ho làm con khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt thì có thể dùng các loại thuốc ho có nguồn gốc từ thảo dược, phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Đây cũng là khuyến cáo chung của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Bộ Y tế Việt Nam.

Các sản phẩm dược phẩm thuốc thảo dược từ thiên nhiên và cây cỏ có lợi thế so với các thuốc được tổng hợp bởi công nghệ hóa dược (tân dược) là an toàn, ít tác dụng phụ và thường có nhiều tác dụng cộng hợp trong một sản phẩm.

Thực tế, thuốc thảo dược cũng là “thuốc”, không phải là thực phẩm chức năng. Nghĩa là thuốc thảo dược có tác dụng điều trị bệnh lý rõ ràng, không phải là hỗ trợ điều trị bệnh. Thuốc thảo dược được sản xuất và lưu hành theo tiêu chuẩn thuốc của Bộ Y tế hoặc WHO, thực phẩm chức năng sản xuất và lưu hành theo tiêu chuẩn thực phẩm của cơ quan An toàn vệ sinh thực phẩm.

Như vậy có thể thấy, so với thực phẩm chức năng, thuốc thảo dược được chứng minh về hiệu quả rõ ràng và được kiểm soát chặt chẽ hơn về chất lượng sản phẩm trong suốt quá trình sản xuất và lưu hành.

5. Em tham gia hội nhóm mẹ bỉm sữa, thấy các chị em trong đó chia sẻ kinh nghiệm nhiều từ việc trị ho cho con từ lá thường xuân. BS cho em hỏi lá thường xuân mang lợi ích gì trong việc trị ho cho trẻ, liệu nó có thực sự hiệu quả? Trong y học đã chứng minh về thảo dược này chưa BS? Vì sử dụng cho con nên em muốn lựa chọn kỹ một chút ạ. Mong BS hồi âm. (Đặng Thị Tường Vy - Tuongvy63...@gmail.com)

TS.BS Trần Anh Tuấn:

Bạn thân mến,

Hiện nay trong xu hướng hội nhập, chúng ta tiếp nhận được nhiều thành tựu của y học tây phương, trong đó có những bài thuốc ho dân gian rất hiệu quả, chẳng hạn như thuốc ho có thành phần từ lá thường xuân. Đây là thảo dược đứng đầu bảng dùng trị ho và bệnh ly viêm đường hô hấp tại châu Âu. Có rất nhiều nghiên cứu chứng minh thuốc ho có nguồn gốc từ lá thường xuân rất an toàn và hiệu quả để sử dụng cho trẻ em.

Từ thời Hy Lạp cổ đại, hầu hết các bộ phận của cây thường xuân đã được Hippocrates - người được mệnh danh là “cha đẻ của y học hiện đại phương Tây” sử dụng để chữa nhiều bệnh như sốt, bệnh gút, đau tai. Từ khoảng thế kỷ thứ 16, dịch chiết lá thường xuân được biết đến với khả năng chữa trị các bệnh đường hô hấp.

Năm 1998, Hội đồng Khoa học châu Âu công nhận tác dụng trong điều trị viêm đường hô hấp cấp tính và mạn tính, có kèm triệu chứng ho mà không làm mất phản xạ ho của dịch chiết lá thường xuân. Thành phần của dịch chiết lá thường xuân có α-Hederin. Đây là hoạt chất chính có tác dụng hỗ trợ giãn cơ trơn phế quản, góp phần giảm độ nhớt dịch nhầy giúp long đờm và giảm ho dựa trên nghiên cứu “Sinh học tế bào” năm 2003 của giáo sư người Đức - Hanns Haberlein và cộng sự.

Như vậy, ngoài việc giảm ho, qua một số công trình nghiên cứu lá thường xuân còn có tác dụng giúp việc làm loãng đờm tốt hơn, kháng viêm, giãn phế quản, từ đó tống xuất đờm dễ dàng hơn.

Những năm gần đây, các công ty dược phẩm ở châu Âu và nhiều nước dùng thảo dược này để sản xuất siro trị ho. Trong đó có Việt Nam, điển hình như Cozz Ivy của Dược Hậu Giang. Bạn có thể trang bị Cozz Ivy trong tủ thuốc gia đình phòng khi cần thiết. Khi sử dụng Cozz Ivy với các loại thuốc bổ khác thì không cần dùng cách xa nhau bạn nhé.

Lá thường xuân - loại thảo dược được sử dụng hàng ngàn năm ở châu Âu trong điều trị ho, giảm đờm cho trẻ (Ảnh minh họa)

6. Em xem các chương trình tư vấn của BS Tuấn, thấy bác có nhắc đến trẻ bị ho đờm có thể dùng thuốc ho thảo dược. Nhưng hiện nay có rất nhiều loại, vậy em nên lựa chọn như thế nào để có sản phẩm chất lượng và an toàn cho con? Em cảm ơn BS Tuấn. (Bùi Công Dũng - buicongdung27...@gmail.com)

TS.BS Trần Anh Tuấn:

Bạn thân mến,

Trên thị trường hiện có rất nhiều thuốc ho. Bạn có thể dựa những tiêu chí sau đây để lựa chọn thuốc ho:

Phù hợp lứa tuổi và bệnh trạng của trẻ: Đối với trẻ nhỏ (từ 1 tuổi đến 6 tuổi), cha mẹ nên chọn thuốc ho mà không gây tác dụng phụ hay độc tính đối với trẻ. Còn trẻ tiểu học (trên 6 tuổi) thì có thể sử dụng thuốc ức chế ho, rất hiệu quả và không gây hại. Tuy nhiên, tất cả các trường hợp đều phải có ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ trong việc lựa chọn thuốc ho cho trẻ.

An toàn: Thuốc có nghiên cứu lâm sàng chứng minh an toàn, đặc biệt là cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Hiện nay thuốc thảo dược được ưu tiên hơn vì tính an toàn để sử dụng lâu dài. Trong khi đó, một số thuốc ho, cảm tân dược được khuyến cáo không sử dụng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nếu không được bác sĩ chỉ định. Ngoài ra, nên lưu ý thêm chọn thuốc có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, không nên mua thuốc xách tay, hàng trôi nổi không qua kiểm duyệt của cơ quan chức năng.

Nguồn gốc từ thảo dược: Theo khuyến cáo chung của ngành y tế Việt Nam và cả Tổ chức Y tế thế giới, ở trẻ em tốt nhất nên chọn thuốc ho có nguồn gốc từ thảo dược an toàn. Thảo dược có thể có nguồn gốc từ y học cổ truyền Việt Nam, hay phương Đông, phương Tây lâu đời để điều trị ho cho trẻ sẽ vô cùng hiệu quả, và an toàn bởi, bởi nó đã được chứng minh và sử dụng từ hàng ngàn năm nay.

Đảm bảo chất lượng thuốc: Cha mẹ nên chọn thuốc ho được sản xuất từ các công ty dược uy tín, có bề dày kinh nghiệm, thương hiệu nhất định sẽ yên tâm hơn. Bởi từ dây chuyền sản xuất đến hệ thống kiểm soát chất lượng sản phẩm, cũng như phân phối, bảo quản đều đảm bảo an toàn, mức độ tin cậy cao, như vậy chất lượng thuốc được bảo đảm.

Hương vị dễ uống: Với trẻ nhỏ, ngoài việc lựa chọn sử dụng thuốc ho gì thì bạn cũng cần chú ý đến dạng của thuốc. Nếu cho bé uống dưới dạng viên thì nhiều khi đây sẽ là cả một “cực hình” đối với trẻ. Do đó, đối với trẻ nhỏ, đặc biệt như độ tuổi con bạn thì nên sử dụng thuốc dạng siro sẽ thích hợp nhất và bé cũng thích hơn vì bản chất siro là ngọt, rất dễ uống.

Chi phí: Cuối cùng, cần tính toán về mặt chi phí sao cho hợp lý với kinh tế gia đình, không nhất thiết phải bỏ một số tiền quá lớn để mua một loại thuốc ho không hiệu quả.

Thuốc ho thảo dược được bào chế dưới dạng siro xóa tan tâm lý sợ thuốc ở trẻ (Ảnh minh họa)

7. Tôi thấy nhiều chuyên gia khuyến cáo không được chấm dứt cơn ho của trẻ vì đây là phản xạ có lợi. Vậy tôi muốn hỏi, tôi cho bé uống thuốc ho từ thảo dược Cozz Ivy thì có làm mất đi phản xạ này không? Ngoài ra, xin nhờ BS tư vấn giúp em Cozz Ivy có dùng được cho trẻ bị viêm đường hô hấp trên và dùng cho trẻ từ mấy tuổi? Lá thường xuân này dùng có an toàn cho bé không? (Tuấn Tú - letu19...@gmail.com)

TS.BS Trần Anh Tuấn:

Bạn thân mến,

Khi trẻ ho nếu không có triệu chứng nguy hiểm như bác sĩ đã cảnh báo ở trên nhưng tình trạng này làm trẻ mệt, biếng ăn, khó ngủ thì sử dụng thuốc ho thảo dược là điều cần thiết. Như vậy sẽ giúp trẻ dễ chịu hơn, ăn ngon hơn và ngủ dễ hơn.

Theo nhà sản xuất, Cozz Ivy có thể sử dụng cho trẻ từ 1 tuổi. Vì vậy, bạn có thể hoàn toàn yên tâm khi sử dụng sản phẩm này cho con.

Một số ưu điểm của lá thường xuân đã được nghiên cứu, chứng minh là:

• Lá thường xuân có dược chất cơ bản là saponin, tác dụng kháng viêm nhẹ, giúp loãng dịch nhầy ứ đọng trong phế quản. Nhờ đó long đờm dễ dàng hơn khi ho và loại ra khỏi cơ thể.

• Lá thường xuân còn giúp chống co thắt cơ phế quản, mở rộng đường thở giúp người bệnh hít thở dễ dàng, từ đó giúp chấm dứt cơn ho do cản trở đường thở. Vì vậy không làm mất phản xạ ho tự nhiên của cơ thể.

• Không tương kỵ với các loại thuốc điều trị bệnh tim, hen suyễn…

• Không có hiện tượng cản trở hấp thu của thuốc bởi sự hiện diện của thức ăn, cũng như không có tác dụng phụ nào trên đường tiêu hóa. Vì vậy cha mẹ có thể cho trẻ uống trước hay sau khi ăn đều đảm bảo hiệu quả và an toàn.

• Ngoài ra, thảo dược lá thường xuân được sử dụng trong Cozz Ivy khi được bào chế thành thuốc ho dạng siro có mùi thơm, vị ngọt nên dễ sử dụng cho trẻ nhỏ.

8. BS cho em hỏi, mình nên dùng thuốc trị ho trong bao lâu thì dừng ạ? Nếu dùng lâu liệu có gây hại đến sức khỏe của trẻ không bác sĩ? (Thanh Hải - thanhhai081...@gmail.com)

TS.BS Trần Anh Tuấn:

Chào Ngọc Quỳnh,

Nếu bạn sử dụng thuốc ho từ thảo dược an toàn thì cho dù là dùng lâu cũng không có hại, bạn không phải lo về điều này nhé.

Nhưng cần lưu ý nếu các bé ho kéo dài quá một tuần vẫn không thuyên giảm vì nhiều lý do khác nhau mà bạn trì hoãn đưa trẻ đến gặp bác sĩ, vẫn tiếp tục cho uống thuốc ho tại nhà thì đây mới là điều đáng lo. Còn bản chất thuốc ho là từ thảo dược, vì thế hoàn toàn an toàn, bạn có thể yên tâm sử dụng.

9. Bé nhà em 16 tháng, bị ho có đờm, sổ mũi. Em muốn dùng Cozz Ivy nhưng không biết có phù hợp không? Em cảm ơn BS. (Huỳnh Thị Tố Như - tonhu28…@gmail.com)

TS.BS Trần Anh Tuấn:

Bạn thân mến,

Khoa học đã có một số công trình nghiên cứu chứng minh được đăng tải trên các tạp chí y học uy tín trên thế giới, cao khô lá thường xuân trong Cozz Ivy có thể giảm, cải thiện triệu chứng ho cho người bệnh. Đồng thời, các nhà khoa học đã chứng minh rằng thành phần dưỡng chất chính trong Cozz Ivy có hoạt tính kháng viêm, long đờm, giãn phế quản ở mức độ vừa phải, điều này giúp cho bệnh nhân ho, ho có đờm diễn tiến thuận lợi hơn.

Để biết loại thuốc này có phù hợp hay không, mẹ có thể nhờ dược sĩ hay bác sĩ tư vấn hoặc đọc thông tin, tờ hướng dẫn có trong hộp thuốc ho kiểm tra xem con mình có nằm trong độ tuổi sử dụng sản phẩm hay không.

Tuy nhiên, theo thông tin từ nhà sản xuất, thuốc ho Cozz Ivy dùng được cho mọi lứa tuổi, từ trẻ nhỏ đến người lớn. Cozz Ivy không chứa đường, không chứa cồn và không có phẩm màu, có thể sử dụng cho trẻ nhỏ từ 1 tuổi trở lên rất an toàn và hiệu quả.

Liều lượng sử dụng sẽ tùy theo lứa tuổi, để dễ nhớ nếu bé dưới 5 tuổi thì 1 lần sử dụng nửa muỗng cà phê hay 2,5ml. Còn trẻ trên 5 tuổi thì dùng 1 muỗng cà phê 5ml cho 1 lần. Và 1 ngày sử dụng 3 lần. Thuốc ho Cozzlvy có thể mua ở các nhà thuốc. Khi sử dụng, cha mẹ cần tuân thủ liều lượng đã khuyến cáo hoặc theo hướng dẫn của dược sĩ, bác sĩ.

Kính mời quý độc giả cùng đón xem những nội dung tiếp theo trong chuyên đề https://alobacsi.com/benh-ho-o-tre-em/