Vì sao Việt Nam bắt buộc tiêm vắc xin lao và viêm gan B ngay sau sinh?

1. Vì sao Việt Nam bắt buộc tiêm vắc xin viêm gan B trong 24 giờ đầu sau sinh? 

Thưa BS, nhờ BS lý giải vì sao Mỹ có thể không tiêm vắc xin viêm gan B cho trẻ sơ sinh, nhưng Việt Nam lại bắt buộc tiêm trong 24 giờ đầu?

BS Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch thường trực Hội truyền nhiễm TPHCM trả lời: 

Mục tiêu của việc tiêm viêm gan B trong 24 giờ đầu sau sinh là để thay đổi tỷ lệ mắc bệnh theo từng thế hệ. Ở Việt Nam, tỷ lệ người nhiễm viêm gan B ở các thế hệ trước khá cao, khoảng 10–15%. Muốn kéo tỷ lệ này xuống dưới 1–2%, bắt buộc phải tiêm vắc xin cho trẻ trong vòng 24 giờ đầu và duy trì liên tục trong một thời gian dài.

Đây là cách mà Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hướng dẫn cho những nước có tỷ lệ viêm gan ngoài cộng đồng cao để thay đổi tình hình.

2. Không tiêm viêm gan B từ sơ sinh: Trẻ đối mặt nguy cơ gì?

Tỷ lệ nhiễm viêm gan B ở Việt Nam đang ở mức nào, và nếu không tiêm từ sơ sinh thì trẻ có nguy cơ gì trong tương lai?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Tùy từng vùng, tỷ lệ nhiễm viêm gan B tại Việt Nam dao động từ 10–16%. Nếu không tiêm vắc xin từ sơ sinh, khả năng bảo vệ trẻ trong giai đoạn từ lúc sinh đến 6 tháng tuổi là rất thấp.

Trẻ sơ sinh nếu bị lây viêm gan B gần như không thể tự khỏi. Đặc biệt, nếu nhiễm bệnh khi dưới 1 tuổi, nguy cơ chuyển sang viêm gan mạn tính rất cao, trở thành nguồn lây trong cộng đồng và khi trưởng thành dễ tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan.

Tiêm vắc xin trong 24 giờ đầu giúp ngăn lây nhiễm qua quá trình sinh nở và tiếp xúc môi trường, đồng thời bảo vệ trẻ hiệu quả trong năm đầu đời.

3. Vì sao trẻ cần tiêm vắc xin lao ngay sau sinh?

Tiêm vắc xin lao (BCG) ngay sau sinh giúp ngừa những thể lao nguy hiểm nào ạ?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Tiêm vắc xin lao sơ sinh sẽ giúp trẻ ngừa được các nhóm lao rất nặng và khó cứu chữa như lao màng não và lao kê (lao toàn thể). Chúng ta cần tiêm lúc sơ sinh vì nếu để lớn hơn mới tiêm, có khả năng trẻ đã bị sơ nhiễm lao mà không biết. Khi đó, việc xác định để tiêm sẽ rắc rối hơn vì phải làm xét nghiệm, đặc biệt là sau 5 tháng tuổi nếu đã phơi nhiễm lao thì không chích ngừa được nữa.

Tiêm vắc xin lao sơ sinh dành cho những quốc gia có tần suất mắc cao.

4. Vì sao Mỹ không tiêm BCG cho trẻ sơ sinh, còn Việt Nam thì cần? 

Nhiều phụ huynh thắc mắc: “Ở Mỹ không tiêm BCG mà họ vẫn khỏe mạnh, sao Việt Nam lại cần?”. Cách trả lời đúng và khoa học nhất cho câu hỏi này là gì, thưa BS?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Câu trả lời nằm ở tỷ lệ người mắc bệnh. Ở Mỹ, tỷ lệ mắc lao thấp nên họ không cần ngừa lúc sơ sinh.

Nhưng họ kiểm soát nguồn lây nhập cảnh rất kỹ. Những người định cư hoặc đi học ngắn hạn đều phải tầm soát lao; nếu nghi ngờ lao tiềm ẩn phải uống thuốc, thậm chí phải chích ngừa vì họ không muốn vi khuẩn lao du nhập vào đất nước mình. Ngược lại, những nước có tần suất mắc bệnh lao cao như Việt Nam thì bắt buộc phải tiêm lao sơ sinh.

5. BCG sơ sinh: Trẻ nào cần hoãn và trẻ nào bắt buộc phải tiêm? 

Những trường hợp nào trẻ không được tiêm BCG ngay sau sinh? Việc chậm trễ sẽ gây hậu quả gì ạ?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Thông thường, trẻ bị suy giảm miễn dịch bẩm sinh hoặc trẻ nhiễm HIV từ mẹ (trong trường hợp mẹ không được điều trị tốt) thì không tiêm BCG.

Ngoài những trường hợp đặc biệt này, tất cả trẻ sơ sinh còn lại đều cần tiêm. Nếu không, nguy cơ mắc lao màng não hoặc các thể lao nặng trong tương lai là rất cao.

6. Duy trì tiêm viêm gan B trong 20 năm có thể thay đổi cả một thế hệ 

Việc tiêm vắc xin viêm gan B sớm có thể thay đổi tỷ lệ người mang virus viêm gan B mạn tính tại Việt Nam như thế nào, thưa BS?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Sau mũi sơ sinh, trẻ sẽ tiếp tục được tiêm các mũi viêm gan B trong vắc xin phối hợp 5 trong 1 hoặc 6 trong 1. Nếu duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao trong khoảng 20 năm, chúng ta có thể thay đổi cả một thế hệ. 

Khi đó, những đứa trẻ lớn lên đều có kháng thể, không bị lây bệnh, giúp kéo tỷ lệ viêm gan B từ trên 10% xuống dưới 2%. Thống kê cho thấy những trẻ được tiêm đúng mũi sơ sinh hiện có tỷ lệ mắc bệnh dưới 5%.

7. Tiêm vắc xin sơ sinh là để bảo vệ cả một thế hệ 

Nhiều cha mẹ lo lắng về tác dụng phụ của vắc xin sơ sinh. BS có thể giải thích để phụ huynh yên tâm hơn không?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Việc tiêm này hoàn toàn không ảnh hưởng tới em bé. Một số nước như Mỹ hay Châu Âu dời lịch tiêm viêm gan B đến khi trẻ 2 tháng tuổi vì lúc đó họ dùng vắc xin phối hợp để tiết kiệm nguồn lực và giảm chi phí vận hành hệ thống tiêm chủng đơn lẻ. Họ làm vậy vì tỷ lệ bệnh của họ thấp. 

Trong khi đó, Việt Nam dù tốn kém và vất vả hơn trong việc trang bị hệ thống vắc xin đơn cho trẻ sơ sinh nhưng vẫn bắt buộc phải làm để bảo vệ cả một thế hệ khỏi gánh nặng ung thư gan và xơ gan.

8. Khi chưa kéo giảm được lao và viêm gan B, Việt Nam vẫn phải tiêm vắc xin sơ sinh 

Trong tương lai, nếu tỷ lệ lao và viêm gan B ở Việt Nam giảm sâu như các nước phát triển, liệu chúng ta có thể thay đổi lịch tiêm chủng như Mỹ?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Chắc chắn là làm được, nhưng hiện tại chúng ta chưa giảm nổi, đặc biệt là lao và viêm gan B. Do sự giao lưu trong nước rất nhiều nên không thể chỉ áp dụng cho riêng vùng nào. 

Đài Loan là một ví dụ điển hình, họ kiên trì tiêm viêm gan B sơ sinh suốt 20 năm và hiện đã kéo tỷ lệ bệnh xuống rất thấp. Khi Việt Nam chưa đạt được mức này, việc tiếp tục tiêm vắc xin sơ sinh là điều bắt buộc.