Thuốc PrEP dự phòng trước phơi nhiễm HIV: Cách dùng thường ngày và đột xuất ra sao?

PrEP là gì?

PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) là thuốc dự phòng trước phơi nhiễm HIV. Khi uống đúng cách, thuốc giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HIV qua quan hệ tình dục hoặc qua đường máu. PrEP không phải thuốc điều trị HIV, mà chỉ dùng cho người chưa nhiễm HIV nhưng có nguy cơ phơi nhiễm.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, nếu dùng đúng chỉ định, PrEP có thể giảm nguy cơ lây nhiễm HIV hơn 90% qua đường tình dục.

Có mấy cách uống PrEP?

Hiện nay, PrEP thường được sử dụng theo hai cách chính: uống hằng ngày và uống đột xuất (theo sự kiện). Việc chọn cách nào cần dựa vào lối sống, tần suất nguy cơ và tư vấn của nhân viên y tế.

1. Uống PrEP hằng ngày

Đây là cách phổ biến và dễ nhớ nhất. Mỗi ngày uống 1 viên, cố gắng uống vào cùng một khung giờ

Sau khi bắt đầu:

• Cần khoảng 7 ngày để thuốc đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu với quan hệ qua đường hậu môn
• Khoảng 21 ngày để bảo vệ tối ưu với quan hệ qua đường âm đạo
  
  

Ưu điểm:

• Hiệu quả ổn định
• Phù hợp với người có nguy cơ thường xuyên
• Ít lo “quên tính toán thời điểm”
  
  

Lưu ý: PrEP không bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác như giang mai, lậu, sùi mào gà… nên vẫn cần các biện pháp bảo vệ phù hợp.

2. Uống PrEP đột xuất (PrEP theo sự kiện)

Cách này không phải uống mỗi ngày, mà uống theo lịch 2-1-1, thường áp dụng cho người có nguy cơ không thường xuyên.

Cách uống:

• Uống 2 viên từ 2-24 giờ trước khi có nguy cơ
• Sau đó uống 1 viên sau 24 giờ
• Và 1 viên nữa sau 48 giờ

Ví dụ: Nếu có nguy cơ vào tối thứ sáu → uống 2 viên trước đó, 1 viên tối thứ bảy, 1 viên tối chủ nhật.

Ưu điểm:

• Ít phải uống thuốc
• Phù hợp với người có nguy cơ không thường xuyên
  
  

Hạn chế: Cần nhớ lịch chính xác; không phù hợp cho tất cả mọi người; không nên tự ý áp dụng nếu chưa được tư vấn y tế.

Nếu lỡ quên 1 liều PrEP thì sao?

Với người uống PrEP hằng ngày:

• Nếu quên 1 liều và nhớ ra trong vòng 24 giờ → uống ngay khi nhớ
• Nếu gần đến liều kế tiếp → bỏ qua liều đã quên, không uống gấp đôi

Quên 1 liều đơn lẻ thường không làm mất hoàn toàn hiệu quả, nhưng quên nhiều lần liên tiếp sẽ làm giảm khả năng bảo vệ

Với PrEP đột xuất:

• Quên liều sẽ ảnh hưởng nhiều hơn, vì lịch uống rất chặt chẽ
• Khi quên, cần liên hệ cơ sở y tế để được tư vấn tiếp tục hay điều chỉnh
  
  

Uống PrEP có giống uống thuốc ngừa thai không?

Nhiều người ví PrEP giống thuốc ngừa thai vì:

• Đều là biện pháp dự phòng
• Cần uống đúng cách, đúng thời điểm
• Quên liều có thể làm giảm hiệu quả
  
  

Tuy nhiên, PrEP không điều chỉnh hormone. PrEP tác động lên quá trình sao chép của virus HIV, không ảnh hưởng đến nội tiết hay khả năng sinh sản.

Điểm giống nhau quan trọng nhất là: Hiệu quả phụ thuộc rất lớn vào việc tuân thủ đều đặn.

PrEP có an toàn không? Có tác dụng phụ không?

Phần lớn người dùng PrEP dung nạp tốt. Một số tác dụng phụ nhẹ có thể gặp trong vài tuần đầu:

• Buồn nôn
• Mệt
• Đau đầu nhẹ
  
  

Các triệu chứng này thường tự hết. Khi dùng lâu dài, người sử dụng PrEP cần:

• Xét nghiệm HIV định kỳ
• Theo dõi chức năng thận theo hướng dẫn y tế
  
  

Điều quan trọng cần nhớ

• PrEP chỉ hiệu quả khi uống đúng cách
• Không nên tự ý dùng hoặc đổi cách uống
• PrEP không thay thế hoàn toàn các biện pháp bảo vệ khác
• Việc tư vấn, xét nghiệm định kỳ là phần bắt buộc khi dùng PrEP
  
  

Kết luận

PrEP là một tiến bộ quan trọng trong dự phòng HIV, nhưng không phải “uống cho có” hay uống theo lời truyền miệng. Dù uống hằng ngày hay đột xuất, yếu tố quyết định hiệu quả vẫn là hiểu đúng - uống đúng - theo dõi đúng. Khi được sử dụng đúng cách, PrEP không chỉ giúp bảo vệ cá nhân mà còn góp phần giảm lây nhiễm HIV trong cộng đồng.

Nếu còn băn khoăn, người dùng nên tìm đến các cơ sở y tế hoặc chương trình dự phòng HIV uy tín để được tư vấn phù hợp với hoàn cảnh của mình.