Cúm mùa đang bùng phát mạnh tại Mỹ, khiến y tế tại nhiều bang quá tải bệnh nhân nhập viện. Tại Việt Nam, mặc dù không có con số thống kê cụ thể, song gần đây thực tế có tình trạng mắc cúm nhiều hơn, đặc biệt tại các văn phòng, công sở…

1. Cúm mùa tại Việt Nam bùng phát mạnh vào thời điểm nào?

Xin hỏi BS, cúm mùa tại Việt Nam thường có xu hướng bùng phát mạnh vào thời điểm nào? Ở 3 miền Bắc - Trung - Nam có khác nhau về thời gian bùng phát cúm mùa ạ?

Ở Việt Nam, chưa theo dõi một cách hệ thống bệnh cúm. Tuy nhiên bệnh cúm biểu hiện bởi viêm hô hấp mức độ khác nhau. Nếu thấy một mùa mà nóng, ho, sổ mũi thì có xác suất, khả năng là mùa cúm.

Cách đây 1 - 2 tháng và đến hiện nay, chúng ta có những đợt viêm hô hấp trên rất nhiều. Làm cho nhiều người lớn, trẻ em nhập viện và điều trị tại nhà, khi làm xét nghiệm được xác định do cúm.

Hiện nay dịch cúm tràn lan, Việt Nam cũng tương tự như Mỹ. Nguyên nhân chính là do:

- Khiếm khuyết trong miễn dịch khi chúng ta giãn cách, không giao lưu với nhau.

- Không tiêm ngừa do thời gian giãn cách xã hội

Bệnh cúm xảy ra quanh năm ở các nước nhiệt đới. Tại Việt Nam, mùa cúm xảy ra khác nhau giữa các vùng. Ở miền Nam có thể sẽ mắc quanh năm nhưng khi chuyển mùa (từ mùa nắng sang mùa mưa) sẽ bị nhiều hơn. Riêng miền Bắc thì xảy ra trong mùa lạnh.

2. Mùa cúm 2023 có biến động hơn so với các mùa cúm trước đại dịch COVID-19?

BS nhận định thế nào về mùa cúm 2023 tại Việt Nam ạ? Bởi vì thực tế, món nợ miễn dịch khiến chúng ta trong thời gian qua “vật lộn” với nhiều dịch bệnh hơn. Mùa cúm năm nay và năm sau liệu có biến động so với các mùa cúm trước đại dịch COVID-19?

Theo diễn biến của tất cả các nước và kinh nghiệm từ các virus khác, virus cúm sẽ dồn dập và nhiều hơn trong vòng 1 - 2 năm và khi hòa nhập chúng ta mới có miễn dịch trở lại. Điều này phụ thuộc vào khả năng chúng ta phòng ngừa, bổ sung tiêm ngừa cúm hằng năm và cơ địa, sức đề kháng của con người, cũng có thể xảy ra các đợt dịch.

3. Năm 2023 đã có cảnh báo mới về virus gây bệnh cúm chưa?

Các chuyên gia tại Mỹ cảnh báo, mùa cúm năm nay bắt đầu sớm và phức tạp hơn vì có lây lan đồng thời của nhiều chủng virus khác nhau. Như vậy, năm 2023, các tổ chức y tế, sức khỏe thế giới đã có những cảnh báo nào mới về virus gây bệnh cúm chưa thưa BS?

Cho đến nay, khi muốn cảnh báo một loại virus, chúng ta phải xác định nó là loại virus mới. Tuy nhiên hiện nay cúm mùa không có gì mới, nó là sự lưu hành của những mùa trước quay trở lại và thay đổi một chút về cấu trúc nên không gây ra hoảng loạn như đại dịch.

Vấn đề chính là chúng ta sẵn sàng ứng phó với nó. Quan trọng hiện nay vẫn là do khiếm khuyết miễn dịch sau khi hòa nhập và khả năng giảm tỷ lệ tiêm chủng nên tất cả các virus khác đều quay lại.

4. Vắc xin cho mùa cúm 2023 sẽ ngừa được những chủng cúm nào?

Mỗi năm sẽ có vắc xin phòng cúm mới để chúng ta đi tiêm ngừa.

- Vậy điều gì thay đổi trong vắc xin đó để bảo vệ chúng ta khỏi cúm mùa ạ?

- Năm trước chúng ta đã có vắc xin tứ giá, liệu để chuẩn bị cho mùa cúm 2023, các thành phần có trong vắc xin sẽ có những gì ạ? Phòng ngừa những chủng cúm nào?

Vắc xin cúm mùa là một sự tiên đoán và đa số là tiên đoán đúng. Dựa vào lưu hành của virus cúm người ta giám sát từ năm trước và hình dung là chủng virus này sẽ trội lên, làm chủ đạo cho năm sau. Lúc đó, người ta sẽ điều chế vắc xin cho năm sau.

Thông thường trong vắc xin tứ giá có 2 loại cúm A, 2 loại cúm B:

- Cúm A: H1N1 và H3N2, lưu hành theo từng vùng và từng năm.

- Cúm B: Victoria và Yamagata.

Cúm A hay cúm B được đặt tên theo chủng, bản chất của nó. Ví dụ đặt tên theo virus đó đã xuất hiện từ năm nào, xuất hiện đầu tiên ở đâu. Cụ thể cúm H1N1 2009, được gọi là cúm đại dịch hay cúm California, vì California năm 2009 đặt như vậy. Năm nay cũng tương tự như tất cả mọi năm, chúng ta sẽ dự đoán năm 2022, từ đó hình dung năm 2023 có chủng nào. Hiện nay, đa số cúm tứ giá có 4 chủng ngừa được 4 loại virus đó. Còn sau đó có virus nào hay không thì phải chờ thế giới thông báo mới có thể điều chế. Đối với người dân, thông thường sẽ không biết trong vắc xin cúm này có những gì mà chỉ biết là ngừa được trong năm 2022 hoặc năm 2023.

5. Vắc xin cúm sẽ về Việt Nam trong tháng mấy?

Vào khoảng tháng mấy hằng năm trên thế giới sẽ có vắc xin cho mùa cúm mới, thưa BS? Còn ở Việt Nam, vào khoảng tháng mấy vắc xin mới sẽ về ạ?

Khi chọn vắc xin cúm chúng ta phải chú ý rằng vắc xin cúm sẽ không bao giờ có hạn trên một năm hoặc có hạn đến một năm. Thông thường vắc xin cúm được sản xuất sau 2 vùng là bắc bán cầu và nam bán cầu.

- Vùng bắc bán cầu, chuẩn bị thông tin từ đầu năm đến cuối tháng 8 năm đó để đưa ra điều chế, tháng 10 thì xuất xưởng, khi vắc xin về đến Việt Nam là khoảng tháng 11.

- Riêng cúm nam bán cầu sản xuất vào tháng 2 thì tháng 4 mới đến Việt Nam.

Do đó, tháng 4 và tháng 10 chúng ta sẽ có những đợt vắc xin ngừa cúm mới. Và không có vắc xin cúm nào có thời hạn trên một năm.

6. Lỡ tiêm vắc xin cúm của mùa cũ, tiêm tiếp vắc xin của mùa cúm mới được không?

Nếu lỡ tiêm vắc xin cúm mùa của mùa cũ, sau đó về vắc xin cúm mùa mới, chúng ta có nên tiếp tục đi tiêm không hay chờ đúng một năm sau mới đi tiêm ngừa thưa BS?

Quan trọng nhất mà người tiêm cúm cần chú ý là tiêm ngừa cúm nên thực hiện mỗi năm nhưng không có nghĩa là phải cách đúng một năm thì mới tiêm ngừa cúm. Mỗi năm nên tiêm mũi mới nhất đang có ở thị trường. Nếu vừa tiêm cúm 2022 mà có cúm 2023 thì mình vẫn có thể tiêm tiếp được, lưu ý phải cách nhau 1 tháng. Nên tiêm mũi mới nhất, nếu 2022 đã tiêm mà một năm sau vẫn đang có thuốc 2022 thì không nên tiêm tiếp.

7. Tiêm vắc xin cúm có làm chúng ta mắc bệnh cúm không?

Nhiều người lo ngại, tiêm vắc xin cúm sẽ làm chúng ta bị nhiễm cúm, thực hư điều này như thế nào thưa BS? Thực tế, nhiều người tiêm vắc xin cúm nhưng sau đó có triệu chứng như “giả cúm”, vấn đề này được lý giải như thế nào ạ?

Trong việc tiêm vắc xin có thể có các triệu chứng gọi là tác dụng không mong muốn. Trong vắc xin cúm có thể có tác dụng không mong muốn ở một vài người như rêm người, mệt mỏi, sốt nhẹ. Tuy nhiên vắc xin cúm không thể gây ra bệnh cúm được. Vì đa số vắc xin cúm hiện nay ở Việt Nam không liên quan đến virus sống mà nó là những thành phần, những kháng nguyên hoặc những thành phần tiểu đơn vị được tách ra sau đó tái tổ hợp trở lại. Các triệu chứng giống cúm là tác dụng không mong muốn cũng giống như các vắc xin khác.

8. Phòng ngừa cúm mùa thế nào trong các kỳ nghỉ lễ sắp diễn ra?

Lời khuyên của BS Khanh để phòng ngừa cúm mùa và các bệnh hô hấp cho những ngày sắp tới, khi đợt nghỉ lễ sắp diễn ra?

Giao mùa là điều kiện thuận lợi cho virus phát triển. Trong đó, sinh hoạt của chúng ta làm sức đề kháng giảm xuống và khi đó dễ bệnh hơn. Vì vậy, ngoài tiêm ngừa thì chúng ta phải:

- Ngủ đủ giấc.

- Ăn đủ chất.

- Uống đủ nước.

- Tập luyện.

- Người bệnh nên mang khẩu trang, nếu không cần thiết thì không đến những nơi quá đông người.