1. Xuất độ ung thư tuyến giáp tăng như tử suất có xu hướng giảm

Thưa BS, tỷ lệ và độ tuổi mắc ung thư tuyến giáp phổ biến tại Việt Nam như thế nào? Tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, số ca mắc và đang điều trị căn bệnh này là bao nhiều?

BS.CK2 Trương Thành Trí - Khoa Tuyến vú, Bệnh viện Đại Học Y Dược TPHCM trả lời: Không chỉ ở Việt Nam mà tại hầu hết các nước trên thế giới, trong 30 năm qua, xuất độ ung thư tuyến giáp ngày càng tăng. Tuy nhiên, tử suất lại có xu hướng giảm nhẹ hoặc ổn định. Điều này chứng tỏ ung thư tuyến giáp là loại ung thư diễn tiến chậm và mãn tính, các phương tiện điều trị mang lại hiệu quả cao.

Tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, số lượt bệnh nhân đến khám, được chẩn đoán và điều trị ung thư tuyến giáp ngày càng nhiều.

2. Nhiều trường hợp ung thư tuyến giáp được phát hiện sớm nhờ khám sức khỏe tổng quát

Qua quá trình làm việc, BS nhận thấy bệnh nhân ung thư tuyến giáp thường đến khám bệnh trong giai đoạn nào?

BS.CK2 Trương Thành Trí trả lời: Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM là một bệnh viện lớn, đa chuyên khoa sâu, số lượt bệnh nhân đến khám mỗi ngày rất đông, nhất là những người bệnh đến khám tổng quát.

Hầu hết các trường hợp ung thư tuyến giáp được chẩn đoán ở Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM đều ở giai đoạn sớm, phát hiện tình cờ trong khi khám tổng quát hoặc do bệnh nhân đến khám vì những bệnh lý khác.

3. Các yếu tố làm gia tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp

Xin hỏi BS, những ai có nguy cơ cao mắc ung thư tuyến giáp? Bệnh lý này có yếu tố di truyền không?

BS.CK2 Trương Thành Trí trả lời: Yếu tố được nhắc đến nhiều nhất trong y văn, đồng thời cũng có ảnh hưởng lớn nhất là tiền sử xạ trị vùng đầu cổ do các bệnh khác hay ung thư ở thời thơ ấu.

Ngoài ra còn kể đến vấn đề di truyền. Trước đây, ung thư giáp không có tính di truyền. Tuy nhiên, thời gian gần đây, người ta nhận thấy ung thư giáp dù biệt hóa tốt vẫn có tính di truyền, chiếm khoảng 5%. Trong một gia đình, ở thế hệ trực hệ thứ nhất có khoảng 2 người mắc ung thư tuyến giáp, nguy cơ ung thư tuyến giáp di truyền ước tính khoảng 50%.

Nếu thế hệ trực thệ thứ nhất có 3 người mắc ung thư tuyến giáp, ước tính tỷ lệ ung thư tuyến giáp di truyền lên đến 60%.

Tương tự với các loại ung thư khác, tuổi tác cũng là một vấn đề cần lưu ý. Tuổi tác càng cao lại càng dễ có nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp. Nữ giới có nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp cao hơn nam giới gấp 3 lần.

Tình trạng thừa cân, béo phì, hút thuốc lá cũng làm gia tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp. Bệnh nhân có tiền sử mắc các bệnh lành tính tuyến giáp trước đây hoặc có tình trạng cường giáp, viêm giáp tự miễn có nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp cao hơn người bình thường.

4. Có 0,4% trường hợp nhân giáp lành tính chuyển dạng thành ác tính

Các bệnh lý nào không được điều trị kịp thời và đúng cách sẽ có nguy cơ dẫn đến ung thư tuyến giáp?

BS.CK2 Trương Thành Trí trả lời: Khi khám bệnh trên lâm sàng, bệnh nhân cũng thường đặt ra câu hỏi tương tự. Quan điểm trước đây cho rằng nhân giáp lành tính không chuyển thành ác tính. Nhưng thời gian gần đây, người ta nhận thấy nhân giáp lành tính vẫn có thể chuyển dạng thành nhân giáp ác tính trong khoảng 10, 20 năm, tuy nhiên tỷ lệ này không cao. Theo y văn ước tính chỉ khoảng 0,4%.

Bệnh nhân có bệnh lý giáp lành tính trước đó hoặc cường giáp, bệnh Basedow, đặc biệt là bệnh viêm giáp tự miễn, có khảng năng làm gia tăng nguy cơ ung thư tuyến giáp, nhưng tỷ lệ không nhiều.

Bệnh nhân nên tái khám và theo dõi định kỳ để có thể tầm soát, phát hiện sớm khi ung thư tuyến giáp có diễn tiến.

5. Ung thư tuyến giáp giai đoạn sớm thường không có triệu chứng

Ung thư tuyến giáp có những triệu chứng, biểu hiện nào có thể nhận biết? Bệnh nhân thường mieu tả tình trạng của họ như thế nào, thưa BS?

BS.CK2 Trương Thành Trí trả lời: Ung thư tuyến giáp giai đoạn sớm thường không có triệu chứng, được phát hiện tình cờ khi bệnh nhân đi khám sức khỏe tổng quát. Bệnh nhân cũng có thể đến khám vì những bệnh khác, sau khi làm các chẩn đoán hình ảnh lại vô tình phát hiện ung thư tuyến giáp.

Bệnh nhân thường mô tả tình trạng xuất hiện một “khối” ở vùng cổ, bướu cổ, di động theo nhịp nuốt. Một số tình huống ít gặp hơn, bệnh nhân đến khám vì những triệu chứng bướu chèn ép, cảm giác nặng, khó chịu ở vùng cổ, nuốt nghẹn, nuốt vướng.

Có bệnh nhân gặp tình trạng khàn tiếng. Bướu to chèn ép đường thở gây khó thở cho bệnh nhân. Ở giai đoạn trễ hơn, khi bướu đã di căn hạch, bệnh nhân có thể phát hiện bướu ở cổ và nổi hạch.

6. Máy siêu âm độ phân giải cao hỗ trợ đánh giá tổn thương, phân tầng nguy cơ ung thư tuyến giáp

Một số bệnh nhân cho biết, mặc dù bản thân có đi khám định kỳ nhiều lần nhưng vẫn không phát hiện được bệnh lý tuyến giáp. Đến khi được chẩn đoán ung thư tuyến giáp, người bệnh vô cùng hoang mang và lo lắng.

Xin hỏi BS, vì sao lại có những tình huống như vừa nêu?

BS.CK2 Trương Thành Trí trả lời: Dưới góc độ của nhân viên y tế, đây là tình huống không hiếm gặp. Nhưng với bệnh nhân, đây là một vấn đề gây hoang mang. Nhiều bệnh nhân cho biết vẫn thường xuyên khám sức khỏe định kỳ nhưng không phát hiện bất thường. Đến khi khám tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Ung bướu, Bệnh viện Đại học Y Dược,... lại phát hiện ung thư giáp đã di căn hạch.

Nguyên nhân đầu tiên là sự phát triển không đồng bộ giữa các cơ sở y tế. Chẩn đoán nhân giáp không khó, tuy nhiên cần có máy siêu âm độ phân giải cao. Bên cạnh đó, kinh nghiệm của bác sĩ chẩn đoán hình ảnh sẽ giúp phân tầng nguy cơ, đánh giá khả năng ác tính, từ đó tránh được tình huống bỏ sót tổn thương ung thư.

Những tổn thương bị bỏ sót, qua thời gian dài, bướu có thể diễn tiến xâm lấn và di căn hạch.

7. Phân tầng yếu tố nguy cơ để chẩn đoán và phát hiện sớm ung thư tuyến giáp

Thăm khám và tầm soát ung thư tuyến giáp như thế nào là đúng cách, nhằm tránh việc bỏ sót bệnh, thưa BS?

BS.CK2 Trương Thành Trí trả lời: Bệnh nhân có thể tự quan sát tại nhà qua gương soi, quan sát vùng cổ nổi khối bất thường, đặc biệt là khối di động theo nhịp nuốt.

Khi khám lâm sàng, bác sĩ sẽ chú ý các mốc giải phẫu vùng cổ, xem xét khối u, khối gồ nổi lên ở vùng tuyến giáp của bệnh nhân. Bác sĩ cũng sẽ sờ nắn vùng tuyến giáp để đánh giá tổn thương, mật độ, kích thước tổn thương. Quan trọng là khám hạch cổ kèm theo để tránh bỏ sót di căn hạch cổ.

Chẩn đoán ung thư giáp không khó. Bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm siêu âm tuyến giáp, xét nghiệm đánh giá chức năng tuyến giáp. Dựa trên kết quả siêu âm có thể đánh giá được vị trí, tính chất, kích thước của nhân giáp. Trong đó quan trọng nhất là đánh giá tính chất của nhân giáp để khảo sát yếu tố nguy cơ ác tính.

Yếu tố nguy cơ ác tính của nhân giáp được phân thành: yếu tố nguy cơ rất thấp - thấp - trung bình - cao. Phối hợp với kích thước, những nhân giáp có nguy cơ ác tính từ trung bình đến cao trở lên sẽ được sinh thiết để chẩn đoán và phát hiện sớm ung thư tuyến giáp.

8. Không có thực phẩm, hóa chất hay thuốc nào có thể dự phòng ung thư tuyến giáp

Thưa BS, cộng đồng cần làm gì để chủ động phòng ngừa ung thư tuyến giáp?

BS.CK2 Trương Thành Trí trả lời: Bệnh lý tuyến giáp chiếm tỷ lệ khá cao trong dân số. Theo nghiên cứu, khoảng 60 - 80% người dân Việt Nam có nhân giáp, thế nhưng tỷ lệ ác tính chỉ khoảng 4 - 6%.

Không có thực phẩm, hóa chất hay thuốc nào có thể dự phòng ung thư tuyến giáp. Chúng ta có thể giúp tuyến giáp khỏe mạnh hơn bằng cách bổ sung vừa đủ muối i-ốt, các chất kẽm, selen trong chế độ ăn.

Lối sống tích cực, ăn uống điều độ, tập thể dục thường xuyên để tránh thừa cân, không hút thuốc lá, uống rượu bia sẽ giúp chúng ta phòng tránh bệnh tật.