1. Hormon tăng trưởng (GH) là gì?

Hormone tăng trưởng GH là hormone tăng trưởng được sản xuất bởi thùy trước của tuyến yên, cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển ở trẻ nhỏ. Loại hormone này thường được giải phóng từng đợt vào máu suốt cả ngày, nhưng nhiều nhất vào ban đêm. Do đó, nếu chỉ đo lường nồng độ hormone tăng trưởng GH một lần duy nhất sẽ không có ý nghĩa về mặt lâm sàng.

2. Vai trò của hormone tăng trưởng (GH)

Hormone tăng trưởng (GH) giúp thúc đẩy sự phát triển của xương từ sơ sinh đến dậy thì, giúp điều hòa tốc độ sản sinh năng lượng từ thực phẩm, điều chỉnh việc sản xuất các tế bào hồng cầu, khối lượng cơ và có rất nhiều vai trò quan trọng như:

- Vai trò của hormone tăng trưởng (GH) với trẻ nhỏ: Trẻ nhỏ thiếu hụt hormone GH có thể do bẩm sinh hoặc do chấn thương não hoặc khối u. Trẻ thiếu hormone GH có thể còi cọc, thậm chí mắc bệnh lùn. Nếu trẻ giải phóng quá nhiều hormone GH lại khiến trẻ mắc phải hội chứng người khổng lồ.

- Vai trò của hormone tăng trưởng với người lớn: Giúp điều hòa mật độ xương, khối lượng cơ và chuyển hóa glucose và lipid. Điều này có thể ảnh hưởng đến chức năng tim và thận. Người lớn thiếu hụt hormone GH có thể bắt đầu từ khi thơ ấu hoặc xuất hiện ở tuổi trưởng thành do chấn thương vùng đầu hoặc có khối u não. Ngược lại, nếu thừa hormone GH có thể dẫn tới bệnh to đầu chi.

Xem thêm: Những điều cần biết về xét nghiệm hormone tăng trưởng (GH)

3. Xét nghiệm Hormone tăng trưởng (GH) là gì?

Hormone tăng trưởng (GH) là một hormone peptide chuỗi đơn gồm 191 gốc acid amin, cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển bình thường ở trẻ em. Ngoài ra, hormone GH còn giúp thúc đẩy sự phát triển xương một cách phù hợp, điều hòa tốc độ sản sinh năng lượng từ thực phẩm, tổng hợp các chất béo, protein, glucose, điều hòa sản sinh hồng cầu và làm tăng khối lượng cơ bắp.

Xét nghiệm GH là xét nghiệm giúp đánh giá nồng độ hormone tăng trưởng trong máu để xác định sự thiếu hụt GH và giúp đánh giá chức năng tuyến yên, theo dõi kết quả các xét nghiệm hormon tuyến yên bất thường khác. Cần phải lưu ý rằng hormone GH được giải phóng vào máu từng đợt trong suốt cả ngày và đêm với mức độ cao nhất chủ yếu vào ban đêm. Do đó, các giá trị sẽ cao hơn nếu mẫu được thực hiện trong một xung và thấp hơn nếu được thực hiện trong một khoảng thời gian giữa các xung.

4. Ý nghĩa của xét nghiệm GH

Xét nghiệm định lượng hormone GH khá phổ biến và thường được sử dụng với các mục đích sau:

- Đánh giá sự thiếu hụt GH tương ứng với chức năng của tuyến yên.

- Đánh giá sự dư thừa GH để chẩn đoán và theo dõi điều trị các chứng khổng lồ và bệnh to đầu chi.

- Xét nghiệm kích thích GH giúp chẩn đoán sự thiếu hụt GH và suy tuyến yên.

- Xét nghiệm kìm hãm GH và IGF-1 có thể được sử dụng để theo dõi điều trị một khối u tuyến yên sản xuất GH trước và sau khi phẫu thuật cũng như sự tái phát của khối u.

a. Ý nghĩa lâm sàng của xét nghiệm kích thích GH

Nếu sau khi kích thích mức độ GH vẫn thấp hơn so với mức độ cần thiết và người bệnh có dấu hiệu, triệu chứng thiếu hụt GH, có mức độ IGF-1 thấp thì người đó đã bị thiếu hụt GH và cần phải được điều trị

b. Ý nghĩa lâm sàng của xét nghiệm kìm hãm GH

Nếu mức độ GH của một người sau kìm hãm vẫn cao hơn mức độ cần thiết và người đó có các dấu hiệu, triệu chứng của sự dư thừa GH (chứng khổng lồ, bệnh to đầu chi), mức độ IGF-1 cao thì có thể người đó sản xuất ra quá nhiều GH. Nguyên nhân có thể do khối u tuyến yên sẽ được phát hiện thông qua X-quang, CT scan hoặc MRI.

Xem thêm: Vai trò và ý nghĩa của xét nghiệm hormon tăng trưởng (GH)

5. Khi nào người bệnh được chỉ định xét nghiệm GH

a. Đối với trẻ nhỏ

Xét nghiệm kích thích GH sẽ được chỉ định ở những trẻ có các dấu hiệu và triệu chứng thiếu hụt GH như:

- Tốc độ tăng trưởng chậm lại so với lúc nhỏ.

- Tầm vóc nhỏ hơn những đứa trẻ đồng trang lứa.

- Dậy thì muộn.

- Chậm phát triển xương.

b. Đối với người lớn

Đối với người lớn, xét nghiệm kích thích GH được chỉ định khi người bệnh có các biểu hiện của sự thiếu hụt GH hoặc suy tuyến yên như sau:

- Mật độ xương giảm.

- Mệt mỏi.

- Cholesterol cao.

- Khả năng chịu đựng tập luyện giảm.

Xét nghiệm kìm hãm GH thường không phổ biến và chỉ được thực hiện ở những trường hợp có dấu hiệu của sự dư thừa GH như chứng khổng lồ hoặc to đầu chi. Ngoài ra, xét nghiệm kìm hãm GH sẽ được chỉ định trong các trường hợp sau:

- U tuyến yên nghi ngờ gây ra dư thừa GH.

- Theo dõi sự tái phát của bất thường của GH trong trường hợp dư thừa GH.

Hormone GH như thế nào là bình thường?

Giá trị GH máu được cho là bình thường khi:

- Ở trẻ sơ sinh: < 5-40 ng/mL hoặc 226-1808 pmmol/L

- Ở trẻ em: < 0-20 ng/mL hoặc 0-904 pmmol/L

- Ở người lớn:

+ Nam: <5 ng/mL hoặc 226 pmmol/L

+ Nữ: < 10 ng/mL hoặc 452 pmmol/L

Việc đánh giá chức năng tuyến yên rất quan trọng, góp phần không nhỏ trong việc chẩn đoán một số bệnh ở tuyến yên. Khi mắc phải các bệnh như u tuyến yên, to đầu chi, hội chứng Cushing… Người bệnh nên lựa chọn những cơ sở y tế uy tín để thực hiện xét nghiệm hormone tăng trưởng GH.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Trịnh Ngọc Bình - Phó ban AloBacsi Cộng đồng