Mỡ và cơ - hai tuyến phòng thủ quan trọng của hệ miễn dịch

Mỡ - tuyến nội tiết thầm lặng của hệ miễn dịch

Trong nhiều năm, mỡ từng bị coi là phần thừa cần loại bỏ. Nhưng các nghiên cứu gần đây đã chứng minh mỡ là một cơ quan nội tiết thực thụ, có vai trò điều hòa miễn dịch.

Tế bào mỡ tiết ra hàng loạt chất trung gian sinh học như leptin, adiponectin, resistin… giúp điều chỉnh phản ứng viêm, hỗ trợ tế bào miễn dịch và duy trì cân bằng năng lượng. Khi cơ thể bị nhiễm trùng, năng lượng được rút từ mô mỡ để cung cấp cho hệ miễn dịch hoạt động.

Ngược lại, khi lượng mỡ quá ít, cơ thể không đủ năng lượng để duy trì phản ứng miễn dịch. Người gầy, đặc biệt là người giảm cân đột ngột hoặc ăn kiêng khắt khe, thường bị lạnh, dễ mệt, dễ nhiễm virus, và bệnh lâu khỏi.

Một nghiên cứu đăng trên Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism cho thấy: phụ nữ có chỉ số mỡ cơ thể dưới 18% có nồng độ leptin và cytokine miễn dịch thấp hơn rõ rệt, dẫn đến giảm khả năng đáp ứng miễn dịch tế bào.

Cơ bắp - “ngân hàng dự trữ” cho miễn dịch

Nếu mỡ là “tuyến nội tiết”, thì cơ là kho dự trữ chiến lược. Mỗi khi cơ thể chống lại bệnh tật, nhu cầu năng lượng và chất đạm tăng vọt. Lúc đó, mô cơ bị “huy động” để cung cấp amino acid, nguyên liệu giúp sản sinh kháng thể, enzyme, và tế bào miễn dịch.

Ngoài ra, cơ cũng tiết ra các myokine - phân tử tín hiệu có tác dụng chống viêm, tăng nhạy insulin, bảo vệ mạch máu và thần kinh.

Người có khối cơ nhiều, đặc biệt là ở vùng chi và lưng, thường có phản ứng miễn dịch cân bằng, không bị viêm quá mức hay suy giảm miễn dịch khi nhiễm bệnh.

Ngược lại, khi bị teo cơ hoặc mất khối cơ (sarcopenia) - thường gặp ở người gầy yếu, ăn ít, nằm lâu, hoặc ít vận động - hệ miễn dịch dễ bị suy yếu. Các tế bào T và đại thực bào hoạt động kém, cơ thể khó kiểm soát viêm và hồi phục chậm hơn sau ốm, phẫu thuật hoặc nhiễm trùng.

Người gầy - dễ bệnh và bệnh lâu khỏi

Người gầy không chỉ thiếu năng lượng mà còn thiếu “nguyên liệu” cho hệ miễn dịch. Mỗi cơn sốt, mỗi đợt viêm, cơ thể phải tiêu hao protein và lipid để sản sinh kháng thể, cytokine, bạch cầu. Nếu kho dự trữ này quá ít, hệ miễn dịch hoạt động cầm chừng, bệnh dễ kéo dài hoặc tái phát.

Ngoài ra, người gầy thường thiếu vitamin tan trong dầu (A, D, E, K) - những chất có vai trò quan trọng trong miễn dịch và tái tạo mô. Thiếu vitamin D chẳng hạn, làm giảm hoạt động của tế bào diệt tự nhiên (NK cells), khiến khả năng chống virus kém hơn.

Một nghiên cứu của Đại học Cambridge cho thấy, người có chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp hơn 18,5 có nguy cơ nhiễm trùng nặng cao gấp đôi so với người có BMI bình thường, và thời gian phục hồi kéo dài hơn 30-50%.

Làm sao để khỏe mạnh từ cơ và mỡ?

Ăn đủ - không chỉ ăn ít: Chế độ ăn cần đủ năng lượng, đủ chất đạm (thịt, cá, trứng, đậu hũ, sữa), chất béo tốt (dầu ô liu, cá béo, hạt), cùng rau củ quả giàu vitamin.

Duy trì vận động: Tập luyện sức mạnh (như đi bộ nhanh, plank, squat, nâng tạ nhẹ) giúp tăng cơ, điều hòa mỡ, và kích thích tiết myokine - hormone chống viêm tự nhiên.

Tránh giảm cân đột ngột: Giảm mỡ quá nhanh sẽ làm mất cơ, rối loạn nội tiết và suy yếu miễn dịch.

Ngủ đủ và giảm stress: Hormone căng thẳng (cortisol) kéo dài làm phá hủy cơ, tăng tích mỡ xấu và giảm miễn dịch.

Kết

Một cơ thể khỏe mạnh không chỉ là con số trên cân nặng, mà là sự cân đối giữa cơ, mỡ và sức đề kháng bên trong. Hãy nhớ rằng: cơ và mỡ không chỉ làm bạn đẹp hơn - mà còn giúp bạn sống khỏe hơn, khỏi bệnh nhanh hơn và chống lại tuổi tác tốt hơn.