Vì sao nói con người còn có “một trái tim ở bắp chân”?

Thỉnh thoảng bạn sẽ nghe đến câu ví von: “Mỗi người đều có một trái tim thứ hai ở bắp chân.” Đương nhiên, cơ thể không hề có trái tim thứ hai theo nghĩa giải phẫu. Đây là một cách nhấn mạnh vai trò cực kỳ quan trọng của cơ bắp chân và hệ tĩnh mạch trong việc bơm máu trở về tim, đặc biệt là máu từ nửa dưới cơ thể.

Để hiểu vì sao bắp chân được ví như “trái tim thứ hai”, ta cần nhìn vào nguyên tắc hoạt động của hệ tĩnh mạch.

1. Hệ tĩnh mạch - hành trình ngược chiều trọng lực

Máu từ tim được bơm đi nuôi cơ thể nhờ áp lực cao của hệ động mạch. Nhưng ngược lại, máu tĩnh mạch - sau khi trao đổi oxy - cần quay trở lại tim trong điều kiện áp lực rất thấp. Điều này đặc biệt khó khăn với vùng hai chân, nơi máu phải đi ngược lên trên, vượt qua lực hút của Trái Đất.

Để giải quyết bài toán này, cơ thể có ba “đồng minh”:

Van tĩnh mạch: ngăn máu chảy ngược xuống.
Áp lực âm lồng ngực khi hít thở: hút máu về tim.
Và quan trọng nhất: bơm cơ bắp chân (calf muscle pump).

Chính bơm cơ bắp chân là lý do cho hình ảnh “trái tim thứ hai”.

2. Bơm cơ bắp chân - hoạt động như thế nào?

Khi bạn đi bộ, chạy, đứng lên - ngồi xuống, hoặc đơn giản co duỗi bàn chân:

Cơ gastrocnemius và soleus (hai bó cơ lớn của bắp chân) sẽ co lại.
Lực ép của cơ lên các bó tĩnh mạch sâu trong chân khiến máu bị đẩy lên trên.
Khi cơ giãn ra, tĩnh mạch lại mở ra hút máu từ dưới cổ chân lên.

Cơ chế này lặp đi lặp lại trong từng bước đi, tạo nên áp lực đẩy máu về tim mạnh mẽ, không khác gì một chiếc máy bơm mini.

Mỗi ngày, hãy dành vài phút đi bộ, co duỗi chân, nhón gót, để “trái tim ở bắp chân” luôn khỏe mạnh, hoạt động đúng nhịp, và giúp cơ thể bạn luôn tràn đầy năng lượng.

3. Khi “trái tim ở bắp chân” suy yếu - cơ thể phải trả giá

Nếu bơm cơ bắp chân không hoạt động tốt, máu bị ứ đọng lại ở chân. Kết quả là:

Sưng phù chân: Do máu và dịch mô không được hồi lưu.
Giãn tĩnh mạch chân: Van tĩnh mạch phải chịu áp lực cao kéo dài, dẫn tới suy van, khiến máu chảy ngược xuống và làm tĩnh mạch phình to.
Nặng chân, mỏi chân, chuột rút ban đêm: Dấu hiệu điển hình của lưu thông kém.
Tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT): Đặc biệt ở người ít đi lại, ngồi lâu khi đi máy bay, nhân viên văn phòng, người bệnh sau phẫu thuật.
Ảnh hưởng đến tim mạch tổng thể: Tim phải làm việc nhiều hơn để kéo máu từ nửa dưới cơ thể - một quá trình vốn đã khó khăn.

4. Ai dễ “mất trái tim thứ hai” nhất?

Người ít vận động, ngồi nhiều (dân văn phòng, tài xế).
Người đứng lâu (giáo viên, công nhân may, bán hàng).
Người thừa cân - béo phì.
Người lớn tuổi, cơ bắp suy giảm.
Phụ nữ mang thai (tử cung chèn ép tĩnh mạch).
Người mang giày cao gót lâu dài.

Đây là nhóm cần chú ý nhất đến sức khỏe bắp chân.

5. Làm gì để “trái tim ở bắp chân” khỏe mạnh hơn?

Đi bộ 30-45 phút mỗi ngày: Vận động tự nhiên kích hoạt bơm cơ hiệu quả nhất.
Tập các bài tăng sức mạnh cơ bắp chân: Nhón gót 20-30 lần × 3 lần/ngày. Đạp xe, leo cầu thang, tập nâng gót đơn chân.
Co - duỗi cổ chân khi phải ngồi lâu: Đặc biệt khi đi máy bay hoặc làm việc văn phòng.
Tránh đứng yên hoặc ngồi yên quá lâu: Đặt nhắc nhở đứng dậy sau mỗi 45-60 phút.
Giữ cân nặng hợp lý
Mang vớ y khoa nếu có giãn tĩnh mạch theo chỉ định của bác sĩ.
Uống đủ nước: Giúp máu lưu thông dễ dàng hơn.

Câu nói “mỗi người có một trái tim ở bắp chân” không phải một câu nói bóng bẩy, mà là lời nhắc về vai trò sống còn của cơ bắp chân đối với hệ tuần hoàn.

Trong nhịp sống hiện đại - nơi con người ngồi nhiều hơn vận động - việc chăm sóc “trái tim thứ hai” càng quan trọng. Một đôi chân khỏe không chỉ giúp bạn đi lại linh hoạt, mà còn giúp trái tim thật sự của bạn giảm tải đáng kể.