Khi nào sản phụ bắt buộc sinh mổ?

1. Sau sinh mổ, mẹ bầu và em bé có thể gặp những biến chứng gì?

Thưa BS, sinh mổ sẽ để lại biến chứng cho cả thai phụ và em bé, vậy những biến chứng thường gặp ở đây là gì ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Sinh thường là một phương pháp sinh tự nhiên nhất. Khi đó, thai nhi sẽ được sinh ra theo đường ống sinh là âm đạo của người phụ nữ.

Sinh mổ là phương pháp sinh mà BS sẽ rạch một đường trên da bụng của mẹ bầu (khoảng 10cm) để lấy em bé ra ngoài.

Như vậy, do không cần phẫu thuật nên khi bà mẹ sinh thường sẽ ít mất máu hơn so với sinh mổ. Hơn nữa, bà mẹ khi sinh mổ sẽ để lại một sẹo lớn trên bụng. Trong những lần sinh tiếp theo, khả năng sinh thường của người phụ nữ đã sinh mổ cũng sẽ giảm đi rất nhiều.

Đối với thai nhi, khi sinh thường, em bé sẽ được hít một ít vi khuẩn có lợi ở âm đạo người mẹ nên đường hô hấp sau sinh thường tốt hơn. Bên cạnh đó, khi ở trong bụng mẹ, em bé sống trong môi trường nước nên khi sinh thường sẽ được ép qua ống sinh của mẹ giúp dịch phổi được hấp thu tốt hơn.

Ngược lại, khi sinh mổ, khoảng 5% em bé khi sinh ra không thể hấp thu dịch phổi tốt nên có thể gây ra tình trạng suy hô hấp sau sinh. Dù tỷ lệ này khá thấp nhưng vẫn có thể gây biến chứng cho em bé, vì vậy các mẹ bầu vẫn nên chú ý.

Ngoài ra, thời gian nằm viện của bà mẹ sinh thường sẽ ngắn hơn rất nhiều so với sinh mổ, khoảng 2 - 3 ngày. Đối với sinh mổ, người mẹ phải nằm viện từ 4 - 5 ngày hoặc có thể lâu hơn tuỳ theo tình trạng của mẹ và em bé.

Về mặt chi phí, sinh thường vẫn ưu việt hơn.

2. Khi nào mẹ bầu không thể sinh thường?

Thưa BS, trong trường hợp nào thai phụ không thể sinh thường mà được chỉ định sinh mổ ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Nếu trong cùng một điều kiện giữa mẹ và bé thì sinh thường vẫn tốt hơn so với sinh mổ.

Tuy nhiên, trong những trường hợp quá trình sinh thường không còn an toàn cho cả mẹ và bé nữa thì BS sẽ chỉ định sinh mổ.

Ví dụ,những bà mẹ bị đái tháo đường thường có em bé quá to (> 4kg), lúc này phương pháp sinh thường sẽ không tốt cho cả mẹ và bé. Cụ thể, người mẹ có thể băng huyết sau sinh hoặc em bé sẽ bị gãy xương đòn. Chính vì vậy, trong trường hợp này, BS sẽ chỉ định sinh mổ chủ động hoặc sau khi theo dõi nhận thấy việc sinh thường đem lại nhiều bất lợi hơn cho mẹ và bé thì cũng sẽ chuyển thành sinh mổ.

Những trường hợp sinh thường không còn an toàn, thai phụ sẽ chỉ định sinh mổ.

Bên cạnh đó, BS cũng sẽ chỉ định mẹ bầu nên sinh mổ trong những hợp sau:

• Thai phụ đã từng sinh mổ trước đó.
• Thai nhi nằm ngược.
• Thai nhi quá to.
• Thử thách sinh ngả âm đạo thất bại…

Trong thời gian theo dõi sinh ngả âm đạo, các BS sản khoa sẽ theo dõi rất kỹ về tim thai, cơn gò, tình trạng sức khoẻ của mẹ và bé. Tuy nhiên, trong quá trình theo dõi nếu có bất cứ vấn đề gì bất thường (ví dụ: tim thai em bé có dấu hiệu không khoẻ, tình trạng mẹ không tốt) thì BS sẽ đánh giá lại và quyết định mổ lấy thai.

Trong quá trình thăm khám, nhiều mẹ bầu thường hỏi BS Quyên rằng “BS ơi, em mổ ngay từ đầu luôn được không, vì em sợ theo dõi sinh thường quá?”. Các mẹ bầu cần biết rằng, nếuthai nhicó trạng thái bình thường thì việc sinh thường sẽ đem lại nhiều lợi ích hơn cho mẹ và bé.

Vì vậy, các mẹ bầu cũng đừng quá lo lắng khi mình được sinh thường hay sinh mổ. Bởi khi BS đã chỉ định thì đã cân nhắc rất kỹ về tình trạng sức khoẻ của mẹ và thai rồi.

3. Thực hư gây tê tuỷ sống cho mẹ bầu đem lại hậu quả không tốt?

Nhiều thai phụ phải thực hiện gây tê tuỷ sống khi sinh nhưng có nhiều chị em truyền tai nhau rằng đây là phương pháp để lại hậu quả không tốt. Xin BS chia sẻ về vấn đề này, những nguy hại gần và xa khi mẹ bầu gây tê tuỷ sống là gì ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Dân gian có câu “Đau gì như đau đẻ”, điều này là hoàn toàn đúng. Có thể nói, ngưỡng đau khi chuyển dạ mà người phụ nữ phải chịu cao hơn rất nhiều lần so với ngưỡng đau bình thường. Do đó, gây tê tuỷ sống là một trong những phương pháp tối ưu giúp thai phụ giảm hoặc mất cảm giác đau khi rặnsinh.

BS sản khoa thực hiện gây tê tuỷ sống bằng cáchdùng kim chích vào trong cột sống lưng của thai phụ, và bơm một lượng thuốc có thể điều chỉnh tăng giảm mức độ đau. Thông thường, BS sẽ giảm mức độ đau xuống mức độ thấp để sản phụ thấy dễ chịu nhất.

Trước khi sử dụng phương pháp gây tê tuỷ sống, BS gây mê hồi sức sẽ đánh giá tổng quát tình trạng sức khoẻ của mẹ xem có chống chỉ định hay không.

Ví dụ, nếu mẹ bầu có nhiễm trùng ở cột sống lưng thì ở ngay vị trí dự kiến sẽ chích thuốc tê thì sẽ không làm được thủ thuật này. Đồng thời, mẹ bầu mắc các bệnh lý ở cột sống lưng hoặc bệnh lý rối loạn đông máu cũng không được chỉ định thực hiện thủ thuật này.

Đa số trường hợp đều có thể gây tê tuỷ sống. Phương pháp này sẽ hỗ trợ giảm đau rất nhiều trong thời gian người mẹ chuyển dạ sinh, giúp người mẹ giữ được sức khoẻ để rặn sinh tốt. Dù có tác dụng giảm đau nhưng người mẹ vẫn có cảm giác rặn như bình thường.

Trên thực tế, nhiều sản phụthường lo lắng biến chứng có thể gặp khi gây tê tuỷ sống. Thật ra, đây là một thủ thuật an toàn, giúp ích cho người phụ nữ vượt qua cuộc sinh một cách nhẹ nhàng hơn rất nhiều.

Tỷ lệ biến chứng của gây tê tuỷ sống rất hiếm gặp, chủ yếu phụ thuộc vào giai đoạn thực hiện thủ thuật chích thuốc tê. Tuy nhiên, BS gây mê hồi sức thường sẽ kiểm tra rất kỹ trước khi quyết định có nên gây tê tuỷ sống hay không. Thủ thuật này được thực hiện rất nhiều ở các bệnh viện sản khoa nên các mẹ bầu hãy an tâm.

4. Nguyên nhân gây ra những biến cố cho mẹ và bé khi sinh?

Con cái chính là món quà mà thượng đế ban tặng cho cha mẹ, nhưng cũng có nhiều trường hợp đáng tiếc xảy ra đó là em bé hoặc mẹ đều không vượt qua cuộc sinh mổ. Vậy nguyên nhân do đâu ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Hẳn chúng ta đã từng nghe đến câu nói dân gian “Cửa sinh là cửa tử”. Đương nhiên bất cứ cuộc phẫu thuật nào cũng đều có nguy cơ tai biến.

Theo đó, nếu sản phụ không có điều kiện đi khám thai hoặc không ý thức chuyện phải đi khám thai đầy đủ thì có thể gặp nhiều bất lợi trong lúc chuyển dạ.

Cụ thể, nếu phát hiện sớm những bệnh lý trong quá trình mang thai như tăng huyết áp, tiền sản giật, đái tháo đường, thì thai phụ sẽ kiểm soát được những biến chứng có thể xảy ra.

Ví dụ, tiền sản giật nếu được điều chỉnh huyết áp và dự phòng tốt thì người mẹ có thể theo dõi thai kỳ đến cuối cùng và sinh em bé khoẻ mạnh bình thường.  Ngược lại, nếu huyết áp quá cao, không ổn định mà cũng không được dự phòng, theo dõi tốt bởi BS sản khoa thì mẹ bầu có thể gặp biến chứng như sản giật, nguy cơ tử vong ở cả mẹ và bé cao.

Hoặc ở bệnh lý đái tháo đường, nếu sản phụ đi khám thai đầy đủ, được tư vấn về chế độ dinh dưỡng tốt thì em bé sẽ phát triển hoàn toàn bình thường và cuộc sinh sẽ trọn vẹn. Nếu sản phụ không phát hiện mình bị đái tháo đường, đường huyết lên xuống bất thường thì sẽ ảnh hưởng đến tình trạng của em bé. Đã có vài tình huống đáng tiếc xảy ra vì đường huyết của mẹ không ổn mà dẫn đến thai lưu. Trên thực tế, chúng ta hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu người phụ nữ ý thức theo dõi thai kỳ tốt.

Ngoài ra, khi chuyển dạ, người phụ nữ cũng có thể gặp bất trắc. Tuy nhiên, với y học hiện đại, đã có rất nhiều phương pháp theo dõi về tim thai, sức khoẻ của mẹ trong cuộc chuyển dạ.

Nhiều mẹ bầu vì quá lo lắng dẫn đến tâm lý sợ hãi trong cuộc sinh nhưng trên thực tế, những tai biến rất hiếm gặp.

Lời khuyên của BS sản khoa đó là các mẹ bầu nên khám thai đầy đủ, theo dõi thai tốt. Trước khi đi sinh, thai phụ có thể tham gia các lớp tiền sản để nắm được cho mình những kiến thức cần biết trong quá trình mang thai và chăm sóc con.

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên - Bệnh viện Từ Dũ

5. Em bé sinh mổ sẽ yếu hơn em bé sinh thường?

Có nhiều bà mẹ chia sẻ rằng vì con của họ sinh mổ nên không được khoẻ bằng những em bé khác, sức đề kháng cũng yếu hơn, họ nói rằng sinh mổ giống như một cuộc chiến thiếu thốn đối với con của họ vậy. Vậy theo BS, liệu với một em bé sinh mổ và một em bé sinh thường thì giữa 2 em bé này sức khoẻ như thế nào, có phải là sinh mổ sẽ yếu hơn một chút so với các bé sinh thường không ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Đây là thắc mắc của rất nhiều mẹ bầu. Như đã chia sẻ, sinh thường và sinh mổ đều là phương pháp an toàn cho người phụ nữ. Những em bé sinh thường sẽ được đi qua ống sinh nên có thể hít một số vi khuẩn có lợi ở đường âm đạo của mẹ. Những lợi khuẩn này sẽ kích thích hệ miễn dịch của em bé. Do đó, khi mẹ bầu sinh mổ thì em bé sẽ không được hưởng những lợi ích này.

Bên cạnh đó, những em bé sinh thường sẽ được ép qua ống sinh của mẹ bầu nên dịch phổi sẽ hấp thu tốt hơn.

Thông thường,do không cần phẫu thuật nên bà mẹ sinh thường sẽ ít bị mất máu hơn, thời gian nằm viện cũng ngắn hơn nên bà mẹ có thể cho con bú, chăm sóc con, gần gũi con nhiều.

Nhiều mẹ bầu sau khi sinh mổ thường rất đau hoặc sợ không biết vết mổ có bung ra không nên không dám vận động. Tuy nhiên, việc này sẽ không tốt cho bà mẹ.Thông thường, các BS sản khoa sẽ tư vấn người mẹ nên vận động đi lại ở mức độ phù hợp để hồi phục sức khoẻ tốt hơn.

Nhiều trường hợp mẹ bầu sau khi sinh mổ vì đau quá nên không cử động,dẫn đến tỷ lệ bà mẹ sinh mổ cho con bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh không cao. Nếu mẹ cho con bú càng sớm thì sữa “gọi” về càng nhiều. Với những bà mẹ sinh thường, sức khoẻ sẽ hồi phục sớm hơn nên chắc chắn trẻ sẽ được bú sớm.

Tuy nhiên, không vì vậy mà chúng ta đánh giá rằng việc sinh mổ sẽ đem lại nhiều bất lợi cho em bé. Đa số, tại các bệnh viện sản trên cả nước, ngay sau khi bà mẹ sinh mổ sẽ được thực hiện “da kề da”, tức em bé sẽ được đặt lên ngực của mẹ. Đây là một bước tiến lớn, dù là mẹ bầu sinh mổ vẫn được chăm sóc em bé ngay sau sinh và vẫn có thể cho con bú sớm được nếu người mẹ có quyết tâm và có sự hỗ trợ của chồng hoặc người thân.

Tóm lại, cả sinh thường và sinh mổ đều là phương pháp an toàn. Dù sinh mổ có một số bất lợi cho người phụ nữ nhưng các mẹ bầu đừng quá lo lắng vì có những trường hợp sinh mổ sẽ tốt hơn và vẫn có những phương pháp để cải thiện những điểm bất lợi của sinh mổ.

6. Bà mẹ sau sinh mất bao lâu để hồi phục? Chăm sóc vết mổ ra sao?

Thưa BS, với một người mẹ sinh mổ sẽ mất bao lâu để cơ thể trở lại bình thường và liệu rằng trong quá trình hồi phục cần lưu ý những điều gì, đặc biệt là chăm sóc vết mổ ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Thông thường, sau khi mổ, sản phụ sẽ được nằm lại viện từ 4 - 5 ngày, tuỳ theo tình trạng sức khoẻ của mẹ và bé. Thời gian để hồi phục hoàn toàn của mẹ để có thể mang thai lần kế tiếp tốt nhất là trên 1 năm rưỡi, tức vết mổ trên 18 tháng.

Sau thời gian mổ, có thể người mẹ sẽ có những triệu chứng khó chịu do tử cung còn to, vết sẹo còn đau. Những triệu chứng khó chịu này sẽ hết trong khoảng từ 3 - 6 tuần sau sinh và cơ thể người phụ nữ sẽ dần hồi phục lại bình thường.

Các BS sản khoa thường khuyên sản phụ đợi khoảng 1,5 - 2 năm mới nên mang thai em bé tiếp theo để vết mổ được hồi phục hoàn toàn. Bên cạnh đó, các BS cũng sẽ hướng dẫn bà mẹ cách để hồi phục cơ thể như thế nào để tốt hơn:

• Nên ăn uống đầy đủ chất. Ngày xưa, các mẹ bầu hay được khuyên ăn thịt kho. Thật ra, có thể thời xưa còn khó khăn, thịt kho là món quý nhất, giàu đạm nhất đối với người phụ nữ. Tuy nhiên, trong thời hiện đại như hiện nay, các BS vẫn khuyên bà mẹ nên ăn uống đầy đủ chất như đạm, các loại rau xanh, đặc biệt là uống đủ nước bởi đủ nước là điều kiện tiên quyết giúp bà mẹ có đủ sữa. Theo đó, bà mẹ nên chia nhỏ và uống nước nhiều lần trong ngày, có thể uống nước hoặc uống sữa không đường. Tốt nhất, lượng nước hay sữa bà mẹ uống phải trên 2 lít/ngày.
• Nên ngủ đủ giấc. Trong thời gian hậu sản, các mẹ bầu thường than vãn rằng “Chăm con cực quá lấy thời gian đâu mà ngủ!”. Thật sự nếu không ngủ đủ thì người mẹ sẽ rất căng thẳng, có thể sẽ có gặp nhiều vấn đề về mặt tâm lý dẫn đến việc chăm con không còn được tốt nữa. Chính vì thế, BS sản khoa vẫn khuyên rằng, bên cạnh vai trò chính là của người mẹ thì gia đình là một yếu tố rất quan trọng để giúp bà mẹ tranh có thể thủ ngủ đủ giấc. Bởi căng thẳng là một lý do khiến bà mẹ giảm sữa.
• Cần có chế độ nghỉ ngơi hợp lý. Những bà mẹ có sử dụng phương pháp gây tê tuỷ sống thì thường khó xoay trở được nhiều do vết mổ còn đau. Vì vậy, trong ngày đầu sau sinh, bà mẹ nên nghỉ ngơi. Bắt đầu từ ngày thứ 2 trở đi, bà mẹ nên tập vận động đi lại để vết thương hồi phục tốt hơn, sản dịch sẽ ra nhanh hơn, đồng thời vết mổ sẽ ít dính hơn. Tuy nhiên, việc vận động của bà mẹ cần có sự hỗ trợ của gia đình và không nên tự ý tập một mình vì có thể xảy ra tình trạng mất máu.

7. Cách “gọi” sữa mẹ về nhiều?

Vấn đề mẹ không có sữa được rất nhiều lo lắng. Vậy thưa BS, làm sao để các mẹ“gọi” sữa về nhanh nhất ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Thông thường, khoảng 2 - 3 ngày sau sinh các mẹ mới có cảm giác bầu sữa căng lên nên nghĩ rằng lúc đó mình mới có sữa. Trên thực tế, bất cứ thời điểm nào sau khi sinh bà mẹ cũng đều đã có sữa, người ta thường gọi là sữa non.

Sữa non sau sinh là một loại sữa rất đặc biệt vì có rất nhiều kháng thể cho em bé. Ngoài ra, sữa non thường ít và đậm đặc nên năng lượng rất cao. Trong ngày đầu tiên sau sinh, dạ dày em bé chỉ bằng một quả nho, tức chỉ bằng đầu ngón tay nên lượng sữa non của người phụ nữ tại thời điểm sinh đã đủ cho em bé. Theo đó, dạ dày của em bé sẽ tăng kích thước từng ngày, mẹ càng cho em bé bú sớm thì sẽ càng kích thích “gọi” sữa nhanh. Việc cho con bú sớm cũng giúp tăng cường tình cảm mẹ con rất nhiều do em bé được tiếp xúc với mẹ.

Ngoài ra, để “gọi” sữa nhanh, người mẹ cần phải ăn uống đủ chất, uống đủ nước và cần có chế độ nghỉ ngơi phù hợp. Việc tiết sữa ở người mẹ cũng phụ thuộc nhiều vào nhu cầu bú của em bé, tức là em bé bú càng nhiều lần thì lượng sữa sẽ lên càng nhiều.

Ví dụ,nếu người mẹ thấy mệt mỏi, hay em bé quấy khóc, ít bú thì lượng sữa sản sinh ra cũng ít hơn. Hoặc có những bà mẹ không thể cho con bú thường xuyên được mà phải vắt sữa, nếu bà mẹ vắt ít thì lượng sữa cũng sẽ giảm dần theo.

Do đó, nếu muốn lượng sữa sau sinh ngày càng nhiều thì bà mẹ nên cho con bú trực tiếp, em bé sẽ kích thích đầu vú bà mẹ sẽ “gọi” sữa sớm hơn.

8. Bà mẹ cần lưu ý gì trong lần mang thai tiếp theo sau sinh mổ?

Nhờ BS chia sẻ cụ thể hơn về việc có thêm em bé sau khi mới sinh xong thì nguy hiểm như thế nào ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Thông thường, những mẹ đã sinh mổ một lần, khả năng lần sau vẫn có thể sẽ phải sinh mổ. Một số trường hợp bà mẹ lần trước sinh mổ nhưng lần sau hoàn toàn có thể sinh thường.

Tuy nhiên, trong trường hợp bà mẹ sinh mổ nhưng lại có thai bé tiếp theo sớm hơn thời gian khuyến cáo hoặc khi vết mổ vẫn chưa lành tốt thì có thể sẽ gặp một số tai biến trong cuộc sinh lần sau.

Ví dụ, bà mẹ có thể gặp những tai biến như vỡ tử cung, ảnh hưởng đến tim thai hoặc khả năng phát triển của em bé ở lần mang thứ 2. Tuy nhiên, tỷ lệ tai biến và biến chứng do vết mổ cũ lần đầu khá thấp nên khi các mẹ có lỡ mang thai sớm hơn so với mốc mà BS khuyên thì cũng không cần phải quá lo lắng. Lúc này, mẹ bầu nên đi khám để được BS sản khoa hướng dẫn cách theo dõi thai kỳ sao cho tốt.

Đương nhiên, khoảng thời gian mà BS khuyên là thời gian tốt nhất để cơ thể người phụ nữ hồi phục hoàn toàn. Đồng thời, khoảng cách tuổi giữa 2 em bé không quá gần, người mẹ có thể chăm sóc chu toàn cho cả 2. Vì vậy, tốt nhất bà mẹ nên chờ khoảng 1,5 - 2 năm trở đi hãy mang thai bé tiếp theo.

9. Lời khuyên từ chuyên gia để cuộc sinh được “mẹ tròn con vuông”

Nhờ BS chia sẻ một vài lời khuyên đến với các mẹ bầu sắp chuyển dạ những lời khuyên để các mẹ có thể vững tâm hơn ạ.

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Đối với các mẹ bầu đang mang thai, điều mong muốn nhất có lẽ chính là “mẹ tròn con vuông”.

Các mẹ bầu cũng đừng quá lo lắng về việc sinh thường hay sinh mổ vì cả 2 đều là phương pháp an toàn và có những ưu nhược điểm khác nhau. Vì vậy, mẹ bầu hay yên tâm vì các BS sản khoa đánh giá toàn diện sức khoẻ của cả mẹ và thai nhi. Chúc các mẹ bầu có một thai kỳ khoẻ mạnh và an vui!