1. Dụng cụ tử cung có tác dụng ngừa thai và điều trị dính buồng tử cung, cường kinh, lạc nội mạc tử cung

Trước tiên, nhờ BS giải thích cho khán thính giả hiểu thêm: Dụng cụ tử cung là gì? Vai trò và nhiệm vụ của dụng cụ tử cung ra sao?

PGS.TS.BS Hoàng Thị Diễm Tuyết - Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Dụng cụ tử cung đã xuất hiện từ thời trung cổ. Nhiệm vụ đầu tiên của nó là ngừa thai. Đây là một trong những biện pháp ngừa thai tạm thời được sử dụng khá nhiều trên thế giới và tại Việt Nam.

Dụng cụ tử cung được đặt vào buồng tử cung, là một vật lạ khiến niêm mạc tử cung làm cho trứng không thể làm tổ được. Người ta chia dụng cụ ngừa thai thành 2 nhóm: dụng cụ tử cung đơn thuần và dụng cụ tử cung có chứa nội tiết sinh dục nữ.

Dụng cụ tử cung đơn thuần được thêm chất đồng để tăng hiệu quả ngừa thai. Dụng cụ tử cung chứa nội tiết được bổ sung nội tiết sinh dục nữ, cụ thể là progestin. Progestin được phóng thích từ từ vào trong niêm mạc tử cung, khiến niêm mạc tử cung không phát triển thuận lợi, từ đó dù trứng có được thụ tinh cũng không thể làm tổ được, góp phần nâng cao hiệu quả tránh thai.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, bên cạnh nhiệm vụ ngừa thai, dụng cụ tử cung còn có tác dụng trong điều trị. Ví dụ, những phụ nữ bị dính buồng tử cung sau phẫu thuật hoặc do viêm nhiễm có thể đặt dụng cụ tử cung vào với mục đích chống dính.

Những người bị cường kinh, đặc biệt là cường kinh không rõ nguyên nhân có thể dùng dụng cụ tử cung có chứa nội tiết progestin vào buồng tử cung để giúp nội mạc tử cung giảm phát triển. Nội mạc tử cung mỏng hơn nên khi bong ra sẽ ít gây chảy máu hơn. Trường hợp lạc nội mạc tử cung ở cơ tử cung cũng được sử dụng dụng cụ tử cung có chứa nội tiết progestin.

2. Ưu và nhược điểm của các loại dụng cụ tử cung

Cho đến nay, dụng cụ tử cung có những loại nào và sự khác nhau của những loại này ra sao? Tại Việt Nam hiện nay đang sử dụng loại nào là phổ biến?

BS.CK2 Hoàng Thị Thanh Thảo - Trưởng khoa Điều trị Trong ngày - Phó trưởng khoa Khám bệnh B - Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Dụng cụ tử cung được chia thành 3 loại:

- Dụng cụ tử cung không chứa hoạt chất được làm từ polyme hoặc một chất cao su đơn thuần. Loại này hiện không còn được sử dụng tại Việt Nam cũng như trên thế giới.

- Dụng cụ tử cung chứa đồng, đồng 380, có thêm răng cưa... Ưu điểm của dụng cụ chứa đồng là giá thành thấp và hiệu quả kéo dài lên đến 10 năm. Tuy nhiên, điểm bất lợi của loại này là có thể gây đau mỗi đợt hành kinh, tăng nguy cơ thống kinh. Đặt vòng đồng còn có khả năng bị cường kinh, dẫn đến băng huyết khiến bệnh nhân phải nhập viện.

Dụng cụ đồng còn dễ bị lạc chỗ. Nhiều chị em để dụng cụ trong cơ thể trong thời gian hơn 10 năm, vòng đồng đi lạc vào ổ bụng. Dụng cụ tử cung có chứa đồng còn gây viêm nhiễm tại chỗ, gây đau khi giao hợp...

- Dụng cụ tử cung chứa nội tiết, đặc biệt là progestin, có giá thành khá cao. Chi phí cho lần đặt đầu tiên khoảng 3-4 triệu đồng nhưng thời hạn chỉ được 5 năm (trong khi dụng cụ chứa đồng tại Bệnh viện Hùng Vương có giá khoảng vài trăm nghìn, một số cơ sở còn miễn phí).

Vòng nội tiết có tác dụng giảm lượng máu kinh, có lợi cho những trường hợp cường kinh hoặc kinh ra nhiều, nhờ vậy ổn định được kinh nguyệt. Đặt vòng nội tiết hơn 6 tháng, người phụ nữ có thể hoàn toàn không có kinh. 

Vòng đồng có thể tăng tỷ lệ thai ngoài tử cung dẫn đến viêm nhiễm, ngược lại, vòng nội tiết giảm tỷ lệ thai ngoài tử cung, giảm viêm nhiễm. Tuy cả hai loại đều có nguy cơ lọt vào buồng tử cung nhưng vòng nội tiết chỉ lọt vào khi có thủ thuật tác động, trong khi vòng đồng có thể xuyên cơ để tự lạc chỗ.

Hiện nay, ở Việt Nam phổ biến nhất là loại Multiload và vòng đồng 380A. Vòng nội tiết cũng đã được ứng dụng tại các bệnh viện sản phụ khoa lớn.

3. Dụng cụ tử cung hiện nay dễ sử dụng, ít biến chứng hơn

Nhờ BS đề cập đến những tiến bộ mới trong dụng cụ tử cung này là gì? Những tiến bộ này đã góp phần làm phong phú cho các chị em khi lựa chọn phương pháp tránh thai hiện đại ra sao?

PGS.TS.BS Hoàng Thị Diễm Tuyết trả lời: Dụng cụ tử cung tuy đã xuất hiện từ lâu nhưng với sự tiến bộ của khoa học, hiện nay các loại dụng cụ tử cung được sản xuất ra có thể đưa vào một cách thuận lợi, dễ dàng, ít tai biến, đặc biệt là ít gây tác dụng phụ.

2 loại dụng cụ tử cung phổ biến nhất tại Việt Nam hiện nay là dụng cụ tử cung chứa đồng và dụng cụ tử cung chứa nội tiết progestin. Bệnh viện Hùng Vương và các bệnh viện sản phụ khoa khác đều có cung cấp các loại dụng cụ này. Khi có nhu cầu, chị em phụ nữ có thể dễ dàng tìm kiếm và sử dụng phục vụ cho mục đích ngừa thai hoặc điều trị.

4. Dụng cụ tử cung chứa nội tiết có tác dụng điều trị thiếu máu, cường kinh, thống kinh, tiền ung thư thân tử cung

Ngoài tác dụng ngừa thai, dụng cụ tử cung thế hệ mới như Mirena còn được biết đến với vai trò trong điều trị rong kinh, cường kinh; giảm đau bụng kinh… Nhờ BS chia sẻ thêm về tác dụng này.

BS.CK2 Hoàng Thị Thanh Thảo trả lời: Vòng nội tiết có thành phần chứa progestin - một loại nội tiết tố nữ có tác dụng giảm nội mạc tử cung. Khi đưa vào, đặc điểm bất lợi lại trở thành ưu điểm.

Vòng nội tiết ngoài chức năng chính là ngừa thai còn có một số tác dụng cộng dồn: điều trị thiếu máu, điều trị cường kinh, thống kinh. Ngoài ra nó còn có thể điều trị vấn đề tăng sinh (tiền ung thư của thân tử cung). Sau thời gian điều trị khoảng 6 tháng, kiểm tra mô không có bất thường sẽ đưa vòng vào trở lại để điều trị vấn đề tái phát của ung thư. 

Phụ nữ ở giai đoạn tiền mãn kinh, mãn kinh cần sử dụng hormone thay thế nhưng không thể uống thuốc hay sử dụng các phương pháp khác thì có thể chọn đặt vòng nội tiết kết hợp cùng thuốc estrogen đường uống để cộng dồn điều trị.

5. Tai biến, biến chứng vẫn có thể xảy ra dù tỷ lệ không cao

Hiệu quả, mức độ an toàn của dụng cụ tử cung trong ngừa thai ra sao, thưa BS? Ưu và nhược điểm của phương pháp tránh thai này như thế nào?

PGS.TS.BS Hoàng Thị Diễm Tuyết trả lời: Nhìn chung, các loại dụng cụ tử cung đạt hiệu quả ngừa thai rất cao. Dụng cụ tử cung chứa đồng có hiệu quả tránh thai lên đến 95%. Dụng cụ tử cung chứa nội tiết đạt hiệu quả trên 99%.

Dụng cụ tử cung được đặt vào bên trong cơ thể có hiệu quả tránh thai ngay và cũng có thể được sử dụng như một biện pháp ngừa thai khẩn cấp.

Về biện pháp thường quy, dụng cụ tử cung chứa đồng có hiệu quả lên đến 10 năm và dụng cụ tử cung chứa progestin có tác dụng kéo dài khoảng 5 năm. Nếu có thể thích ứng với phương pháp này, người phụ nữ sẽ có một biện pháp ngừa thai lâu dài.

Dụng cụ tử cung cũng có hiệu quả khá tốt đối với việc điều trị chống dính, điều trị cường kinh, thống kinh hay lạc nội mạc tử cung ở cơ. Ở thời điểm hiện tại, chúng tôi ghi nhận nó có thể đem lại hiệu quả cao trong điều trị.

Bất kỳ một biện pháp nào cũng có ưu và nhược điểm. Về ưu điểm, dụng cụ tử cung mang lại hiệu quả tránh thai và hiệu quả điều trị cao. Song, nhược điểm lớn nhất là người phụ nữ bắt buộc phải đi đến cơ sở y tế để thực hiện phương pháp này.

Đặt dụng cụ tử cung vào buồng tử cung là một thủ thuật can thiệp, có thể gây đau và dẫn đến một số tai biến, biến chứng (dù tỷ lệ rất thấp) như thủng tử cung, xuất huyết, nhiễm trùng; dụng cụ tử cung bị lệch, bị tuột làm mất hiệu quả tránh thai; vòng xuyên cơ (dụng cụ tử cung xuyên qua tử cung để đi vào ổ bụng)... Trong trường hợp này bắt buộc phải phẫu thuật để giải quyết các tai biến, biến chứng liên quan.

Tuy nhiên, chị em không cần quá lo lắng vì các tai biến, biến chứng này rất hiếm gặp nếu được đặt dụng cụ tử cung ở các cơ sở uy tín, do các bác sĩ có chuyên môn thực hiện.

>>> Thời hạn sử dụng, hiệu quả ngừa thai và những trường hợp chống chỉ định của dụng cụ tử cung

>>> Đặt vòng tránh thai có ảnh hưởng đến cân nặng, khả năng tiết sữa?