Drone, 5G, AI: Công nghệ số tái định hình cấp cứu ngoại viện

Theo mô hình của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), quy trình cấp cứu ngoại viện lý tưởng là chuỗi phối hợp chặt chẽ giữa nhiều yếu tố. Cấu trúc này vận hành dựa trên sự tương tác của 3 thành phần cốt lõi: nguồn nhân lực, yếu tố chức năng và các phương tiện/công cụ.

Mỗi thành phần trong quy trình này đều là một mắt xích quan trọng. Sự phát triển khoa học công nghệ đã giúp tối ưu hóa hiệu quả và tạo ra một hệ thống phản ứng nhanh nhạy, thông minh và liền mạch hơn bao giờ hết.

Cuộc cách mạng trong cấp cứu ngoại viện

Theo BS.CK2 Nguyễn Duy Long - Giám đốc Trung tâm cấp cứu 115, để tạo nên chuỗi sống còn hiệu quả, việc ứng dụng công nghệ cần được triển khai một cách đồng bộ qua tất cả các giai đoạn, từ lúc sự cố xảy ra cho đến khi bệnh nhân được tiếp nhận tại cơ sở y tế. Sự kết nối liền mạch này đảm bảo thông tin không bị gián đoạn, giúp các đội ngũ y tế đưa ra quyết định nhanh và chính xác hơn.

Giai đoạn đầu tiên có mục tiêu tối thượng là phát hiện sớm và thực hiện sơ cấp cứu nhanh nhất có thể.  Các thiết bị đeo như đồng hồ thông minh không chỉ theo dõi sức khỏe cá nhân mà còn có thể tự động gửi cảnh báo khẩn cấp. Các ứng dụng di động giúp định vị người sơ cứu hoặc máy sốc điện tự động (AED) gần nhất, huy động nguồn lực cộng đồng một cách hiệu quả.

Điều phối viên sử dụng phần mềm điều phối tích hợp GPS, dữ liệu y tế và AI hỗ trợ phân loại bệnh nhân theo mức độ nặng nhẹ một cách khoa học. Camera thông minh lắp đặt tại các giao lộ có khả năng phân tích mật độ giao thông và dự báo nguy cơ tai nạn, giúp điều phối xe cứu thương đến vị trí tiềm năng trước khi tai nạn xảy ra.

Về giải pháp cho nhân viên nhân viên y tế, các thiết bị số hóa như máy ghi dữ liệu bệnh nhân, máy đo điện tâm đồ (ECG) 12 chuyển đạo tích hợp 5G cho phép truyền dữ liệu sinh tồn của bệnh nhân về bệnh viện theo thời gian thực.

Đặc biệt, công nghệ thực tế ảo (VR) đang được ứng dụng trong đào tạo mô phỏng, giúp nhân viên y tế rèn luyện kỹ năng xử lý các tình huống phức tạp như tai nạn hàng loạt hay thảm họa.

BS.CK2 Nguyễn Duy Long trình bày một ví dụ ấn tượng, là việc sử dụng drone (thiết bị bay không người lái) mang máy sốc điện tự động đến hiện trường. Trong nhiều trường hợp, drone có thể tiếp cận nạn nhân nhanh hơn nhiều phút so với đội cấp cứu mặt đất, tăng cơ hội sống sót cho bệnh nhân ngưng tim.

Sau đó, giai đoạn vận chuyển có mục tiêu đảm bảo an toàn, ổn định và truyền dữ liệu theo thời gian thực liên tục về bệnh viện. Công nghệ cốt lõi là mạng 5G đảm bảo đường truyền tốc độ cao, ổn định để gửi các dữ liệu phức tạp như hình ảnh y khoa, video siêu âm từ xe cứu thương về bệnh viện. Internet vạn vật (IoT) sẽ kết nối tất cả các thiết bị theo dõi trên người bệnh (máy đo nhịp tim, huyết áp, SpO2) thành một mạng lưới, tự động số hóa và truyền dữ liệu.

Các thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) tích hợp trong thiết bị theo dõi có khả năng tự động cảnh báo cho nhân viên y tế khi phát hiện dấu hiệu sinh tồn của bệnh nhân chuyển biến xấu, chẳng hạn như suy hô hấp hay nguy cơ ngưng thở.

Sự kết hợp này tạo ra khái niệm "Smart Ambulance" (xe cứu thương thông minh) đã được thí điểm tại nhiều quốc gia như Thái Lan và Nhật Bản. Những lợi ích mà mô hình này mang lại là rất rõ ràng: tăng tỷ lệ sống sót, giảm thời gian vận chuyển trung bình từ 15 - 25% và hỗ trợ bác sĩ tại bệnh viện ra quyết định nhanh chóng dựa trên dữ liệu nhận được trước.

Tại bệnh viện, nhờ luồng dữ liệu được truyền liên tục từ hiện trường và trên đường đi, bệnh viện có thể phá vỡ thế bị động. Thay vì chờ xe cứu thương đến mới bắt đầu đánh giá, đội ngũ y tế có thể chuẩn bị sẵn sàng nguồn lực, từ nhân sự chuyên khoa, phòng mổ, cho đến các thiết bị cần thiết.

Hệ thống AI tại phòng cấp cứu có thể hỗ trợ phân loại bệnh nhân tự động dựa trên dữ liệu gửi về, giúp tối ưu hóa quy trình tiếp nhận và duy trì chuỗi thông tin liền mạch.

Những thách thức trên con đường số hóa cấp cứu

BS.CK2 Nguyễn Duy Long chia sẻ, mặc dù tiềm năng của công nghệ là không thể phủ nhận, việc triển khai trên diện rộng vẫn đối mặt với nhiều rào cản mang tính hệ thống.

Việc trang bị xe cứu thương thông minh, hệ thống phần mềm điều phối AI và các thiết bị công nghệ cao đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu rất cao.

Bên cạnh đó, chất lượng đường truyền 5G và internet giữa các khu vực vẫn chưa đồng đều, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn, miền núi, gây khó khăn cho việc truyền dữ liệu ổn định.

Việc truyền, lưu trữ và bảo mật dữ liệu y tế của bệnh nhân là một vấn đề nhạy cảm. Cần có quy định pháp lý chặt chẽ để bảo vệ thông tin cá nhân, đặc biệt là các hình ảnh nhạy cảm tại hiện trường tai nạn, tránh bị lạm dụng hoặc phát tán trên mạng xã hội.

Làn sóng công nghệ tiếp theo, với sự bùng nổ của AI và các hệ thống tự hành, hứa hẹn sẽ tiếp tục định hình tương lai của ngành cấp cứu một cách mạnh mẽ hơn nữa. 6 xu hướng công nghệ nổi bật đang được nghiên cứu và triển khai trong giai đoạn 2025 - 2040, bao gồm:

-  AI và phân tích dự báo: Hệ thống sẽ tự động phân loại cuộc gọi khẩn cấp và dự đoán nhu cầu cấp cứu theo thời gian thực dựa trên dữ liệu về thời tiết, giao thông, dịch tễ. Các hệ thống thử nghiệm tại Singapore và Anh đã cho thấy tiềm năng giảm thời gian phản ứng tới 30%.

- Công nghệ đeo (Wearables): Các thiết bị như đồng hồ, áo hoặc miếng dán sinh học sẽ theo dõi liên tục các chỉ số sức khỏe, đưa ra cảnh báo sớm cho người dùng và bác sĩ gia đình, tạo cơ sở cho một hệ thống cấp cứu cá nhân hóa.

- Drone vận chuyển khẩn cấp: Drone không chỉ giao thiết bị y tế mà còn có thể giao máu, thuốc men đến các hiện trường khó tiếp cận. Các thử nghiệm tại Nhật Bản và Thụy Điển đã cho thấy tiềm năng tăng 40% tỷ lệ cứu sống bệnh nhân ngưng tim.

- Đào tạo mô phỏng thực tế ảo (VR/AR): Công nghệ này đưa nhân viên y tế rèn luyện kỹ năng ứng phó trong các kịch bản phức tạp như cháy nổ, thảm họa, ngạt khói trong môi trường an toàn nhưng gần với thực tế nhất.

- Công nghệ in 3D: Cho phép tạo ra các mô hình giải phẫu hoặc dụng cụ y tế tùy chỉnh ngay tại hiện trường. Điều này đặc biệt hữu ích trong các tình huống cấp cứu ở vùng sâu vùng xa, nơi nguồn lực bị hạn chế.

- Xe cứu thương tự hành: Trong tương lai, xe tự hành sẽ giải phóng nhân viên y tế khỏi nhiệm vụ lái xe, cho phép họ tập trung hoàn toàn vào việc chăm sóc chuyên môn cho bệnh nhân trên xe.

Những sáng kiến bất ngờ ở Việt Nam

Tại Việt Nam, hệ thống cấp cứu ngoại viện vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, với mạng lưới chưa đồng đều giữa các địa phương. Dù vậy, những nỗ lực ban đầu đã xuất hiện, điển hình là việc một số thành phố lớn như TPHCM và Đà Nẵng đã thí điểm tích hợp GPS cho tổng đài 115 để định vị và điều phối xe cứu thương gần nhất.

Tuy nhiên, theo BS.CK2 Nguyễn Duy Long, thách thức lớn nhất không nằm ở công nghệ hay nhân lực, mà chính là sự thiếu vắng một khung chính sách pháp lý rõ ràng.

Chính trong bối cảnh đó, sức mạnh và sự sáng tạo từ cộng đồng đã tỏa sáng. 2 câu chuyện đầy cảm hứng gần đây đã cho thấy tiềm năng to lớn của công nghệ ngay tại Việt Nam. Trong trận lũ lụt lịch sử ở miền Bắc, một nhóm tình nguyện viên Drone đã sử dụng các máy bay không người lái cỡ lớn (T50), để tiếp tế hàng hóa thiết yếu như nước, đồ ăn, thuốc men cho hàng trăm hộ dân bị cô lập trong biển nước. Mỗi chuyến bay chỉ mất vài phút nhưng đã mang lại sự sống và hy vọng cho người dân.

Tại Gia Lai, khi thấy hai cháu bé bị mắc kẹt giữa dòng nước xiết, anh Trần Văn Nghĩa, một nông dân, đã có một quyết định táo bạo. Anh đã dùng chính chiếc drone nông nghiệp của mình để thả dây và kéo lần lượt từng cháu bé vào bờ an toàn. Do chiếc drone chỉ chịu tải được khoảng 50kg nên anh Nghĩa phải kéo từng cháu vào bờ. Hành động thông minh và dũng cảm này đã gây sốt cộng đồng mạng.

Những hành động này không chỉ cứu người mà còn chứng minh rằng công nghệ và kỹ năng để vận hành chúng đã sẵn có trong cộng đồng. Điều đáng mừng là sau đó, lực lượng chức năng cũng đã triển khai các phương tiện tương tự để phục vụ công tác cứu hộ, cứu nạn.

Việt Nam có những lợi thế không nhỏ, bao gồm nền tảng hạ tầng viễn thông mạnh, sẵn sàng cho 5G, cùng với sự quan tâm đầu tư ngày càng lớn của ngành y tế. Tuy nhiên, để những tiềm năng và các sáng kiến từ cộng đồng được phát huy tối đa, yêu cầu cấp thiết lúc này là xây dựng một khung pháp lý cụ thể và đồng bộ.

Việc sớm hoàn thiện các quy định pháp luật cụ thể để chuẩn hóa các hoạt động công nghệ, giúp cộng đồng thụ hưởng nhiều hơn từ những tiến bộ này.

>>> Cấp cứu ngưng tim: Không có “phép màu”, chỉ có làm đúng và làm sớm

>>> Phát hiện sớm sốc sốt xuất huyết Dengue - hướng tiếp cận mới từ WHO 2025

>>> Cấp cứu ngưng tim: Không có “phép màu”, chỉ có làm đúng và làm sớm

 >>> FAST và ABCDE: Những “mật mã sinh tồn” trong cấp cứu đột quỵ và rối loạn tri giác

>>> Xử trí sốc từ hiện trường: Bước đầu sống còn trong chuỗi cấp cứu

>>> Tương lai đầy hứa hẹn về mạng lưới cấp cứu trên không hiện đại cho TPHCM