Cấp cứu ngưng tim: Không có “phép màu”, chỉ có làm đúng và làm sớm

Chuỗi sinh tồn AHA 2025: gộp nội - ngoại viện, nhấn mạnh “làm đúng ngay từ phút đầu”

Theo TS.BS Nguyễn Ngọc Tú - Bộ môn Hồi sức cấp cứu và chống độc, Khoa Hồi sức cấp cứu, Bệnh viện Chợ Rẫy, ngưng tim nội viện và ngoại viện đều có tỷ lệ sống sót thấp; vì vậy, năng lực cấp cứu ngoại viện tốt có thể tạo khác biệt đáng kể ở nhóm ngưng tim ngoài cộng đồng. Trong cập nhật tháng 10/2025, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) chuẩn hóa cách nhìn theo hướng hệ thống hơn: thay vì tách riêng hai chuỗi sinh tồn (nội viện và ngoại viện), AHA 2025 gộp thành một chuỗi sinh tồn chung gồm 6 bước, đi từ nhận biết - kích hoạt đáp ứng, đến CPR chất lượng cao, khử rung, hồi sức nâng cao, chăm sóc sau ngừng tim và phục hồi sống sót.

Một điểm được nhắc lại mạnh mẽ là thứ tự CAB trong hồi sức người lớn (từ 2010 đến nay vẫn được duy trì), nhằm đặt trọng tâm vào ép tim sớm. TS.BS Nguyễn Ngọc Tú lưu ý, những kỹ năng tưởng “đơn giản ai cũng làm được” lại thường là nơi sai lệch nhiều nhất trong thực hành. Vì vậy, cập nhật năm 2025 tiếp tục coi CPR chất lượng cao là nền tảng: đúng vị trí, đúng tư thế, ép đủ nhanh (100-120 lần/phút), đủ sâu (khoảng 5-6 cm), hạn chế gián đoạn, phối hợp nhịp nhàng giữa ép tim và thông khí theo quy trình đào tạo.

Bác sĩ nhấn mạnh thông điệp mang tính “định vị” của hướng dẫn mới: mỗi nhịp ép tim không chỉ là phản xạ, mà cần được dẫn dắt bởi khoa học, được đo bằng dữ liệu và được tối ưu hóa bằng kỷ luật đội nhóm. Bởi nếu ép tim kém chất lượng, kể cả khi người bệnh có tuần hoàn trở lại, nguy cơ tổn thương cơ quan và biến chứng nặng về sau vẫn rất cao.

Khử rung sớm - Code Blue - xử trí dị vật: “mắt xích” tổ chức quyết định chất lượng cấp cứu

TS.BS Nguyễn Ngọc Tú nhấn mạnh khử rung sớm tại hiện trường là một ưu tiên lớn. Thiết bị AED được mô tả là dễ sử dụng, không chỉ dành cho nhân viên y tế: dán điện cực, máy tự phân tích nhịp và hướng dẫn sốc nếu nhịp sốc được. Cách tiếp cận này hướng đến mục tiêu rút ngắn thời gian từ ngưng tim đến sốc điện ở những trường hợp có nhịp phù hợp.

Ở môi trường nội viện, bác sĩ nêu bật tổ chức đội đáp ứng ngưng tim (Code Blue). Thay vì để một khoa tự “tự bơi” khi có ca ngưng tim, AHA 2025 nhấn mạnh việc thiết lập một đội cấp cứu phối hợp đa chuyên khoa (cấp cứu, hồi sức, gây mê, tim mạch… tùy mô hình), nhằm tăng chất lượng thao tác, giảm gián đoạn CPR, tối ưu khử rung và hồi sức nâng cao, đồng thời chuẩn hóa điều phối, phân vai, ghi nhận dữ liệu.

Ngoài ngưng tim, guideline 2025 cũng cập nhật cách tiếp cận nghi ngờ dị vật đường thở ở người lớn: khi nạn nhân ho yếu/không ho được, không nói được, tím tái, thay đổi tri giác hoặc ngừng thở, cần kích hoạt đáp ứng khẩn cấp và xử trí theo chuỗi hành động: vỗ lưng 5 lần - ấn bụng 5 lần theo chu kỳ lặp lại khi còn đáp ứng; nếu không còn đáp ứng, chuyển nhanh sang hồi sức tim phổi sớm.

Với sơ sinh, AHA 2025 đưa thêm một chuỗi sinh tồn riêng, bắt đầu từ giai đoạn thai kỳ (khám, tầm soát), đến nhận biết sớm, kích hoạt, hồi sức ban đầu, thông khí, hồi sức nâng cao, chăm sóc sau ngừng tim và hồi phục. Một số điểm kỹ thuật cũng được nhắc: phương pháp ép ngực phù hợp lứa tuổi, giảm tối đa thời gian gián đoạn CPR, cố gắng giữ mỗi lần tạm dừng ép ngực ngắn.

Hồi sức không dừng ở “có mạch”, mà là chọn đúng chiến lược cho đúng ca

TS.BS Nguyễn Ngọc Tú nhấn mạnh: hồi sức không kết thúc khi tim đập lại (ROSC). Theo cập nhật AHA 2025, chăm sóc sau ngừng tim giữ vai trò then chốt nhằm giảm di chứng thần kinh, hạn chế rối loạn chức năng cơ quan và xử trí nguyên nhân có thể đảo ngược. Quy trình sau ROSC cần tiếp cận có mục tiêu, từ quản lý đường thở, tối ưu thông khí - oxy hóa, ổn định huyết động đến các thăm dò chẩn đoán sớm. Trong đó, tiên lượng thần kinh phải được đánh giá đa phương tiện, theo dõi theo thời điểm, kết hợp các chiến lược như kiểm soát thân nhiệt và theo dõi điện não đồ khi có chỉ định.

Ở nhóm đuối nước, TS.BS Nguyễn Ngọc Tú phân tích hai cơ chế dẫn đến ngưng tim: thiếu oxy/ngạt, và rối loạn nhịp. Từ cơ chế, chiến lược hồi sức có thể khác nhau: nếu nghiêng về thiếu oxy, tiếp cận theo ABC và ưu tiên hỗ trợ hô hấp sớm; nếu nghiêng về rối loạn nhịp, nhấn mạnh CAB và vai trò can thiệp tim mạch phù hợp. Về hồi sức tại hiện trường, báo cáo nhắc khuyến cáo: có thể hỗ trợ hô hấp khi tiếp cận nạn nhân trong nước nếu điều kiện cho phép, nhưng không khuyến cáo can thiệp dưới nước vì nguy hiểm cho người cứu; ép tim nên thực hiện khi đưa nạn nhân lên bờ. Đặc biệt, với đuối nước, hồi sức tại hiện trường cần phối hợp ép tim và thổi ngạt, bởi thiếu oxy là mắt xích quan trọng trong cơ chế bệnh sinh.

E-CPR (ECMO + CPR) được TS.BS Nguyễn Ngọc Tú nhắc đến như một chiến lược hồi sức nâng cao nhằm duy trì tưới máu trong lúc chờ tim hồi phục. Bác sĩ cho biết, các bằng chứng hiện nay cho thấy E-CPR có thể cải thiện kết cục ở một số nhóm bệnh nhân được lựa chọn phù hợp, nhưng không phải biện pháp áp dụng đại trà do đòi hỏi nguồn lực, chi phí và hệ thống tổ chức rất lớn. Hiệu quả của E-CPR phụ thuộc chặt chẽ vào việc chọn đúng đối tượng và triển khai đúng thời điểm, với ekip được đào tạo bài bản.

Tựu trung, cập nhật AHA 2025 cho thấy hồi sức hiện đại đang dịch chuyển theo hướng chuẩn hóa quy trình, đo lường chất lượng và phối hợp hệ thống. Trong đó, CPR chất lượng cao và khử rung sớm vẫn là nền tảng, còn kết cục lâu dài của người bệnh phụ thuộc ngày càng nhiều vào tổ chức đội đáp ứng, chăm sóc sau ngừng tim có mục tiêu và lựa chọn đúng chiến lược hồi sức nâng cao cho từng trường hợp.