Cập nhật sử dụng kháng histamin trong điều trị viêm mũi dị ứng từ hội nghị dị ứng thế giới 2025

Viêm mũi dị ứng không điều trị gây ra nhiều biến cố bất lợi

Phó Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng TPHCM nhấn mạnh, viêm mũi dị ứng là bệnh lý toàn cầu khi ở các quốc gia từ chưa phát triển đến đã phát triển đều ghi nhận. Ngày nay, mặc dù đã có nhiều bước tiến bộ, như giải mẫn cảm nhưng vẫn gặp rất nhiều khó khăn trong điều trị, vì khó xác định được dị ứng nguyên.

Dẫn chứng một con số ấn tượng, PGS Lâm Huyền Trân cho biết, có đến 90% bệnh nhân dị ứng không được điều trị hoặc điều trị chưa hoàn toàn. Trong khi đó, viêm mũi dị ứng nếu không điều trị hoặc điều trị kém sẽ kéo theo nhiều vấn đề khác. Điển hình như trên trẻ em, hen suyễn và viêm mũi dị ứng với cấu trúc một đường thở, do vậy, viêm mũi dị ứng không kiểm soát sẽ làm tăng tăng nguy cơ kiểm soát hen kém, tăng mức độ nghiêm trọng của hen và các đợt cấp.

Ngoài ra, các thống kê khác cũng cho thấy, viêm mũi dị ứng có thể có chi phí kinh tế cao hơn do dùng thuốc, thăm khám bác sĩ, nhập viện, vắng mặt hoặc giảm năng suất và đây còn là yếu tố nguy cơ chính góp phần gây tai nạn xe hơi, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống của bệnh nhân với tác động tiêu cực đến thói quen xã hội, hiệu suất học tập và chất lượng giấc ngủ.

Ngược lại, theo chuyên gia, khi kiểm soát tốt viêm mũi dị ứng sẽ đem lại các lợi ích kinh tế, điều này đã có nghiên cứu chứng minh. Dữ liệu trên 40 quốc gia khác nhau, theo dõi 364 bệnh nhân trong 677 tuần ghi nhận, nếu viêm mũi dị ứng kiểm soát tốt chỉ giảm 4,6% khả năng làm việc, ngược lại con số này sẽ tăng lên 60,7% nếu kiểm soát kém.

Tình trạng này sẽ ảnh hưởng đến thu nhập trung bình hàng tuần, chẳng hạn, khi kiểm soát tốt bệnh nhân chỉ giảm khoảng 42 USD/tuần, nhưng khi kiểm soát kém sẽ mất đến 554 USD/tuần. “Đây là con số cho thấy có khác biệt lớn giữa người được kiểm soát tốt và kiểm soát kém viêm mũi dị ứng” - PGS Lâm Huyền Trân bày tỏ.

Vấn đề là người bệnh cho rằng viêm mũi dị ứng không cần điều trị. Một nghiên cứu khác được chuyên gia dẫn chứng trên 9.323 người lớn với tần suất viêm mũi dị ứng 35,4% cho thấy có đến 72,5% không điều trị, và 68,1% là viêm mũi dị ứng trung bình nặng. Mặt khác, có bệnh nhân điều trị nhưng không thích hợp, do sử dụng thuốc kháng histamin thế hệ cũ (thế hệ 1), ảnh hưởng bởi các tác dụng phụ như buồn ngủ, ngầy ngật, giảm trí nhớ, khô mắt, khô miệng…

Thuốc kháng histamin nào phù hợp trong bối cảnh ô nhiễm môi trường tác động lên viêm mũi dị ứng?

Việc kiểm soát viêm mũi dị ứng không chỉ liên quan đến người bệnh mà ngày nay còn có yếu tố khác góp mặt. Đáng chú ý nhất là tình trạng ô nhiễm không khí, ô nhiễm môi trường đã được đề cập trong y văn khi có tác động đến viêm mũi, viêm xoang mạn tính. “Nghiên cứu chỉ ra, ô nhiễm môi trường làm nặng thêm các triệu chứng của viêm mũi dị ứng. Trong khi đó, Việt Nam nằm trong những quốc gia có ô nhiễm môi trường đứng hạng cao trên thế giới” - PGS Lâm Huyền Trân nhấn mạnh.

Về phác đồ quản lý viêm mũi dị ứng có tiếp xúc với ô nhiễm không khí, chuyên gia cho biết sẽ xử trí theo guideline hướng dẫn cùng với đó là tránh dị ứng nguyên, tránh khí thải lưu thông. Tránh dị ứng nguyên bằng cách sử dụng bộ lọc mũi và chặn ô nhiễm mũi, hoặc máy lọc không khí. Về thuốc, điều trị hàng đầu được khuyến cáo nên sử dụng thuốc kháng histamin thế hệ mới hoặc corticoid xịt mũi; anticholinergics nếu chảy nước mũi nhiều; rửa sạch mũi bằng nước muối để giảm tiếp xúc chất ô nhiễm.

Trong phác đồ điều trị viêm mũi dị ứng vẫn cho thấy vai trò của thuốc kháng histamin. Tuy vậy, vẫn chưa có nhiều nghiên cứu về thuốc kháng histamin trên bệnh nhân viêm mũi dị ứng có ô nhiễm môi trường, ngoại trừ Fexofenadin.

Phó Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng TPHCM chia sẻ: “Hầu như Fexofenadin là thuốc được nghiên cứu nhiều nhất đối với bệnh nhân có viêm mũi dị ứng kèm ô nhiễm môi trường. Nghiên cứu cho thấy, Fexofenadin giảm rõ rệt các triệu chứng ở mũi như nghẹt mũi, hắt hơi, ngứa mũi, chảy nước mắt, chảy nước mũi so với giả dược.

Trên nhiều hàm lượng khác nhau của Fexofenadin (60, 80, 120, 180, 240 và 360mg) cho thấy không làm suy giảm tâm thần vận động và suy giảm nhận thức, không ảnh hưởng hàng rào máu não và không thấm vào mô não, không ảnh hưởng giấc ngủ REM và không gây ngầy ngật”.

Thông qua các nghiên cứu khác nhau được PGS Lâm Huyền Trân đề cập cũng cho thấy, Fexofenadine khuyến cáo có thể sử dụng được đối với nhân viên hàng không, chẳng hạn như phi công, Fexofenadine đối với trẻ em ở liều 15mg, 30mg và 60mg an toàn, không gây buồn ngủ, chuyên gia nói.

>>> Lựa chọn kháng sinh tối ưu trong điều trị viêm mũi xoang cấp và viêm tai giữa cấp

>>> Trào ngược họng thanh quản: Góc nhìn mới từ chuyên gia Tai Mũi Họng trên vấn đề Tiêu hóa