Trào ngược họng thanh quản: Góc nhìn mới từ chuyên gia Tai Mũi Họng trên vấn đề Tiêu hóa

Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng TPHCM ví von trào ngược họng thanh quản (LPR) và trào ngược dạ dày thực quản (GERD) như “bầu - bí, tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn”, song LPR là bệnh lý khác biệt với GERD. Chuyên gia cho biết, LPR là sự trào ngược của dịch từ dạ dày vào thanh quản, hầu họng, tình trạng này có thể xảy ra ngay cả khi không có triệu chứng GERD.

Khoảng < 50% bệnh nhân LPR mắc GERD, trong khi đó 32,8% bệnh nhân GERD than phiền về LPR. Tại Việt Nam, một nghiên cứu mới cho thấy tỷ lệ LPR khoảng 13,8%, còn trên thế giới ước lượng tỷ lệ chung trong dân số từ 5-30%. Chi phí điều trị LPR được ước tính cao gấp 5,6 lần so với GERD.

GS.TS.BS Phạm Kiên Hữu đề cập, biểu hiện LPR cũng khác với GERD. Trong khi LPR dịch dạ dày trào ngược lên họng thanh quản, trào ngược đứng (cả ngày), đằng hắng 89%, ợ nóng 20%, có ho, khàn tiếng 80%, dị vật họng, dấu hiệu nội soi tổn thương thanh quản, viêm họng, viêm tai giữa, viêm phế quản thì đối với GERD dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, trào ngược nằm (về đêm), đằng hắng chỉ khoảng 6%, ợ nóng đến 80%, triệu chứng ho hiếm gặp và không gây khàn tiếng, không dị vật họng, dấu hiệu tổn thương nội soi thực quản.

Tuy nhiên, một số trường hợp biểu hiện “im lặng”, do vậy LPR còn được biết đến với tên gọi là trào ngược thầm lặng, nghĩa là trào ngược nhưng không thể hiện, mà biểu hiện bằng bệnh khác. Bên cạnh đó, việc không có tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán LPR gây ra nhiều khó khăn trong chẩn đoán, đánh giá và theo dõi điều trị.

Hiện nay, chẩn đoán LPR dựa trên triệu chứng (RSI, RSS), dấu hiệu nội soi họng thanh quản (RFS, RSA), đo dual pH-MII, đo pH họng, biomarker, chẩn đoán loại trừ và điều trị thử bằng PPI. Trong đó, thang điểm RSI bao gồm 9 triệu chứng (khàn giọng hoặc có vấn đề về giọng nói, đằng hắng, nhiều dịch nhầy họng hoặc chảy mũi sau, nuốt khó thức ăn-dịch, ho sau khi ăn hoặc sau khi nằm, cảm giác khó thở, ho dai dẳng gây khó chịu, cảm giác có dị vật trong cổ họng, ợ nóng-đau ngực-khó tiêu hoặc ợ chua). RSI được đánh giá trên thang điểm từ 0–5 tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng.

Thang điểm RFS là điểm số do bác sĩ lâm sàng đưa ra theo các đặc điểm trên nội soi thanh quản. Ở những bệnh nhân LPR, do kích thích trào ngược lặp đi lặp lại trong thời gian dài, mô niêm mạc họng bị tổn thương và nhiều đặc điểm khác nhau như viêm thanh quản sau, phù nề, phì đại mép sau, sung huyết, dịch nhầy đặc thanh môn, phù nề dây thanh, phù nề thanh quản lan tỏa. Khi RFS > 7 và RSI > 13 có thể gợi ý LPR.

Bên cạnh RSI và RFS, HEMII-pH (ống thông trở kháng lòng đa kênh hạ họng-thực quản với độ pH kép) được sử dụng để theo dõi trào ngược hạ họng ở những bệnh nhân bị LPR.

Về điều trị LPR, GS.TS.BS Phạm Kiên Hữu cho biết sẽ bao gồm điều chỉnh chế độ sinh hoạt và thuốc Alginate/Malgarate kết hợp PPI. Tuy vậy, dẫn chứng một nghiên cứu, chuyên gia cũng chia sẻ thêm, trong LPR chỉ khoảng 50% có acid, 50% còn lại không có acid. Vì vậy, điều trị PPI không phải là chìa khóa vạn năng, mà đôi khi kết hợp khác giúp làm bảo vệ thực quản khỏi sự xâm lấn của men tụy.

Do đó, chuyên gia nhấn mạnh, PPI vẫn là lựa chọn chuẩn trong điều trị, nhưng kém hiệu quả đối với LPR không phải GERD hoặc trào ngược không acid (non-acid LPR). Việc phối hợp Alginate với PPI sẽ làm tăng hiệu quả điều trị trào ngược không acid hoặc LPR hỗn hợp. Một nghiên cứu được chuyên gia dẫn chứng cho thấy, trong điều trị LPR, Alginate cải thiện rõ rệt RSI (2 & 6 tháng) và RFS (6 tháng) so với nhóm chứng.

Cuối cùng, GS.TS.BS Phạm Kiên Hữu đề xuất, đối với LPR bác sĩ Tai Mũi Họng có thể điều trị thử với PPI, nếu không hết có thể giới thiệu bệnh nhân đến chuyên khoa Tiêu hóa để làm thêm các xét nghiệm, từ đó đưa ra chẩn đoán, đánh giá và điều trị.

>>> Lựa chọn kháng sinh tối ưu trong điều trị viêm mũi xoang cấp và viêm tai giữa cấp

>>> Cập nhật sử dụng kháng histamin trong điều trị viêm mũi dị ứng từ hội nghị dị ứng thế giới 2025