Lựa chọn kháng sinh tối ưu trong điều trị viêm mũi xoang cấp và viêm tai giữa cấp

Vấn nạn đề kháng kháng sinh và giải pháp kê đơn hợp lý

Theo PGS.TS.BS Phạm Tuấn Cảnh - Giám đốc Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương - PCT Hội Tai Mũi Họng Việt Nam, “đề kháng kháng sinh là một vấn nạn chung cho cả ngành y tế, đặc biệt trong chuyên ngành Tai Mũi Họng”.  Việc lạm dụng kháng sinh, kê đơn không hợp lý góp phần làm gia tăng tình trạng này. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo cần thay đổi hành vi sử dụng kháng sinh để hạn chế đề kháng, bởi trong khi vi khuẩn có thể thích nghi nhanh thì một loại kháng sinh mới phải mất ít nhất 10 năm để phát triển.

Chuyên gia đưa ra hai tiêu chí quan trọng để kê đơn kháng sinh hợp lý, gồm căn cứ vào sự đề kháng kháng sinh tại cơ sở và dược lực học của thuốc.

Các bác sĩ hiện nay chủ yếu dựa vào các hướng dẫn trong nước và quốc tế khi kê đơn. “Tuy nhiên, việc tuân thủ hướng dẫn vẫn còn hạn chế, có thể do sự khác biệt về tác nhân gây bệnh, tính nhạy cảm với kháng sinh tại địa phương” - PGS.TS.BS Phạm Tuấn Cảnh chia sẻ.

Phác đồ điều trị viêm mũi xoang cấp ở người lớn

Trong điều trị viêm mũi xoang cấp ở người lớn, Amoxicillin là kháng sinh đầu tay. Nếu bệnh nhân dị ứng với Penicillin, có thể thay thế bằng Doxycycline, Clindamycin hoặc Levofloxacin.

Đối với những trường hợp thất bại với điều trị ban đầu, các bác sĩ có thể chuyển sang Clindamycin hoặc Cefpodoxime. Nếu tình trạng nhiễm trùng nặng, bệnh nhân cần nhập viện để được chỉ định kháng sinh đường tiêm.

PGS Tuấn Cảnh dẫn chứng nghiên cứu quan sát tại Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương trên 180 bệnh nhân viêm mũi xoang cấp, trong đó có 150 người chưa được sử dụng kháng sinh trong vòng 4 tuần trước khi đến viện cho thấy 77,5% bệnh nhân sử dụng liều Amoxicillin/Clavulanic acid 1.000mg x 2 lần/ngày trong 7 ngày đã đạt thành công lâm sàng. Tỷ lệ này ở nhóm sử dụng Levofloxacin chỉ 71,4%.

So với những bệnh nhân chưa điều trị kháng sinh, những bệnh nhân viêm mũi xoang cấp nhiễm khuẩn đã điều trị kháng sinh trong vòng 1 tuần trước khi đến viện có tỷ lệ thành công lâm sàng với Amoxicillin/Clavulanic acid thấp hơn và tỷ lệ bệnh nhân cần điều chỉnh liều kháng sinh cao hơn.

PGS.TS.BS Phạm Tuấn Cảnh nhận xét: “Nghiên cứu này đã cho thấy, Levofloxacin ngày càng bị đề kháng nhiều hơn”. Chuyên gia cũng giải thích, sự khác biệt về tác nhân gây bệnh, tính nhạy cảm với kháng sinh, độ nặng của nhiễm khuẩn, thời gian dùng kháng sinh, suy giảm miễn dịch và các bệnh đồng mắc có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của kháng sinh.

Amoxicillin/Clavulanate liều cao nên là điều trị đầu tay trong viêm tai giữa cấp ở trẻ em

Báo cáo của PGS.TS.BS Phạm Tuấn Cảnh có đề cập đến nghiên cứu vừa công bố vào tháng 2 năm nay tại Bệnh viện Nhi Trung ương, nêu rõ H.influenzae và phế cầu (S.pneumoniae) là các tác nhân gây bệnh chủ yếu được phân lập trong dịch tai giữa của trẻ 0 - 5 tuổi mắc bệnh viêm tai giữa.

S. pneumoniae kháng cao với Azithromycin, Clarithromycin và Cefuroxime, nhưng 80% mẫu nhạy cảm với Amoxicillin/Clavulanic acid. Trong khi đó, H. influenzae đề kháng với Amoxicillin đơn lẻ, Cefixime, Cefuroxime, Azithromycin và Clarithromycin nhưng nhiều mẫu lại nhạy cảm với Ceftriaxone và Amoxicillin/Clavulanate (78,2% nhạy cảm với Amoxicillin/Clavulanic acid).

Điều trị bằng Amoxicillin/Clavulanate liều cao (90/6,4 mg/kg/ngày) giúp tiêu diệt 96% vi khuẩn, với 89% trẻ em cải thiện hoàn toàn triệu chứng trong vòng 12-15 ngày. Do đó, theo PGS.TS.BS Phạm Tuấn Cảnh, Amoxicillin/Clavulanate liều cao được khuyến cáo là phương pháp điều trị đầu tay cho viêm tai giữa cấp, đặc biệt ở trẻ dưới 24 tháng tuổi và những ca nhiễm phế cầu kháng thuốc.

PGS.TS.BS Phạm Tuấn Cảnh kết luận: “Kháng sinh Amoxicillin/Clavulanic acid được sử dụng phổ biến nhất ở bệnh nhân nhiễm khuẩn tai mũi họng, đặc biệt là viêm mũi xoang cấp và viêm tai giữa cấp. Tuy nhiên, các hướng dẫn điều trị cần cập nhật dựa trên tình hình đề kháng tại địa phương để giúp bác sĩ lựa chọn kháng sinh ưu tiên và đưa ra liều lượng phù hợp”.