Bệnh tay chân miệng tăng mạnh: Cảnh báo dấu hiệu biến chứng cha mẹ cần biết

1. Nguyên nhân khiến tay chân miệng tăng mạnh trở lại

Thưa BS, nguyên nhân nào khiến tay chân miệng đang tăng mạnh trở lại, dù trước đó dịch có vẻ lắng xuống?

BS Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch thường trực Hội Truyền nhiễm TPHCM trả lời:

Tay chân miệng là bệnh có tính chu kỳ, có năm bùng phát mạnh, có năm ít hơn. Thông thường, bệnh có hai đợt cao điểm trong năm: từ tháng 4 đến tháng 7 và từ tháng 10 đến tháng 12, trong đó giai đoạn cuối năm thường ghi nhận nhiều ca hơn.

2. Vì sao trẻ nhỏ dưới 5 tuổi dễ mắc bệnh tay chân miệng?

Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi chiếm phần lớn ca mắc - điều này có phải do chưa có miễn dịch cộng đồng?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Thông thường, bệnh tay chân miệng chủ yếu gặp ở trẻ dưới 5 tuổi. Lý do là vì trẻ lớn hơn, khoảng từ 5 tuổi trở lên có thể đã từng mắc bệnh hoặc từng tiếp xúc với virus mà không có biểu hiện lâm sàng, nên đã hình thành miễn dịch. 

Do đó, nhóm tuổi dưới 5, đặc biệt là dưới 3 tuổi, vẫn là đối tượng dễ mắc bệnh nhất.

3. Yếu tố quyết định mức độ nặng nhẹ của bệnh

Vì sao có trẻ chỉ sốt nhẹ vài ngày rồi khỏi, nhưng cũng có trẻ nhanh chóng rơi vào tình trạng nặng, thậm chí biến chứng thần kinh?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Mức độ nặng nhẹ của bệnh tay chân miệng phụ thuộc vào cơ địa trẻ và chủng virus gây bệnh.

Nếu tác nhân là Enterovirus 71 (EV71), khả năng bệnh diễn tiến nặng và có biến chứng thần kinh sẽ cao hơn. 

Nếu do nhóm Coxsackie virus, bệnh thường nhẹ và đa số sẽ tự khỏi.

Vì vậy, việc theo dõi sát triệu chứng và thăm khám sớm là rất quan trọng.

4. Cách phân biệt tay chân miệng với sốt siêu vi thông thường

Có nhiều phụ huynh nhầm lẫn tay chân miệng với sốt siêu vi thông thường, BS có thể chia sẻ những dấu hiệu phân biệt quan trọng nhất? Và làm thế nào cha mẹ có thể nhận biết sớm nguy cơ tay chân miệng khi chưa xuất hiện bóng nước?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Nếu trẻ chưa xuất hiện bóng nước thì rất khó để xác định chính xác là tay chân miệng. 

Sốt siêu vi sẽ bắt đầu bằng sốt cao liên tục trong 3–5 ngày. 

Tay chân miệng thường chỉ sốt nhẹ 1 ngày đầu, sau đó xuất hiện ban hoặc bóng nước. 

Nếu trẻ vẫn sốt cao khi đã nổi bóng nước, đó là dấu hiệu cảnh báo bệnh có thể diễn tiến nặng.

Vì vậy, khi thấy trẻ trong mùa dịch có biểu hiện sốt nhẹ, biếng ăn hoặc quấy khóc, cha mẹ nên kiểm tra kỹ lòng bàn tay, lòng bàn chân và trong miệng của trẻ để phát hiện sớm các dấu hiệu đặc trưng của tay chân miệng. 

Nếu chỉ dựa vào triệu chứng sốt, rất dễ nhầm lẫn với các bệnh siêu vi khác.

5. Khi nào cần đưa trẻ mắc tay chân miệng đến bệnh viện?

Khi trẻ mắc tay chân miệng, có nên cách ly tại nhà? Và đâu là thời điểm cần đưa đi bệnh viện ngay để tránh biến chứng?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Khi trẻ mắc tay chân miệng, tốt nhất nên cho trẻ nghỉ học và cách ly tại nhà, vì nếu tiếp tục đến trường sẽ rất dễ lây cho các bạn khác. 

Bệnh tay chân miệng lây chủ yếu qua đường tiếp xúc trực tiếp, đặc biệt là khi trẻ chơi chung, chạm vào dịch tiết hoặc nước bọt của nhau.

Các dấu hiệu cảnh báo nguy cơ biến chứng gồm:

- Trẻ sốt trên 2 ngày (trên 48 giờ) hoặc sốt cao trên 39°C khó hạ.

- Trẻ run chi, giật mình, quấy khóc liên tục, nôn ói nhiều, hoặc có biểu hiện tay chân lạnh, da nổi bông, yếu tay yếu chân, thở mệt.

Khi có các dấu hiệu trên, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay. Tay chân miệng có thể diễn tiến nặng chỉ trong vài giờ, nên việc phát hiện và xử trí sớm là rất quan trọng.

6. Chủng virus nào gây biến chứng não và tử vong?

Hiện có thông tin rằng virus EV71 quay trở lại - đây có phải là chủng nguy hiểm nhất gây biến chứng não và tử vong không, thưa BS?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Cho đến nay, chỉ có Enterovirus 71 (EV71) là chủng virus gây bệnh tay chân miệng có khả năng gây biến chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp và có thể dẫn đến tử vong.

Các tác nhân khác như Coxsackie virus A16 hay A6 cũng gây tay chân miệng nhưng tỷ lệ biến chứng thấp hơn nhiều.

Vì vậy, khi ghi nhận sự xuất hiện của EV71 trong cộng đồng, ngành y tế luôn đặc biệt cảnh giác, vì đây là chủng virus nguy hiểm nhất trong các tác nhân gây bệnh tay chân miệng.

7. Cách phòng bệnh tay chân miệng tại trường học và gia đình

Ngoài việc rửa tay và vệ sinh đồ chơi, BS có thể chia sẻ thêm những biện pháp phòng bệnh hiệu quả tại trường học và gia đình không ạ?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Khi có thông tin dịch tay chân miệng đang xuất hiện, cả nhà trường và phụ huynh cần tăng cường cảnh giác và phòng ngừa sớm.

- Tại trường học: Nếu thấy trẻ chảy nước miếng nhiều, quấy khóc hoặc có biểu hiện mệt mỏi, giáo viên nên kiểm tra lòng bàn tay, bàn chân, trong miệng của trẻ để phát hiện sớm bóng nước. Khi phát hiện ca bệnh, cần cho trẻ nghỉ học ít nhất 7–10 ngày để cắt nguồn lây. Vệ sinh lớp học, sàn nhà, đồ chơi, bàn ghế bằng dung dịch sát khuẩn.

- Tại nhà: Cha mẹ cũng cần cách ly trẻ bệnh, giữ gìn vệ sinh sàn nhà, đồ chơi, mặt bàn, đồng thời rửa tay thường xuyên, thực hiện nguyên tắc ăn chín, uống sôi.

Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp phòng ngừa thụ động, vì trẻ nhỏ khó tự ý thức bảo vệ. Phát hiện sớm và cách ly kịp thời vẫn là yếu tố quyết định để hạn chế lây lan.

8. Sai lầm phụ huynh thường mắc khi chăm sóc trẻ bị tay chân miệng

Theo BS, đâu là sai lầm phổ biến nhất mà phụ huynh đang mắc phải khi chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Hiện nay, đa số phụ huynh đã được tuyên truyền khá nhiều về bệnh tay chân miệng, nhưng vẫn còn một số sai lầm phổ biến:

- Ép trẻ ăn hoặc cho ăn sai cách: Khi bị tay chân miệng, trẻ thường đau miệng, biếng ăn, nên cha mẹ cần cho trẻ ăn thức ăn mềm, lỏng, không quá nóng, ít cay mặn để tránh đau rát. Có thể cho trẻ uống sữa mát hoặc sữa hơi lạnh để dễ chịu hơn, chia nhỏ bữa ăn trong ngày.

- Không theo dõi đủ thời gian: Phụ huynh cần theo dõi sát ít nhất 7 ngày để phát hiện sớm dấu hiệu biến chứng.

- Bôi thuốc tùy tiện: Việc bôi nhiều loại thuốc hoặc kem lên da trẻ khiến bác sĩ khó quan sát sang thương thật sự, không đánh giá được mức độ bệnh và các loại thuốc bôi này hầu hết không có tác dụng.

Phần lớn bị tay chân miệng sẽ tự khỏi, không cần nhập viện, nhưng theo dõi biến chứng là cực kỳ quan trọng để đảm bảo an toàn cho trẻ.