1. Vai trò, nhiệm vụ của ruột non

Thưa BS, đầu tiên nhờ BS cho biết vị trí, chiều dài của ruột non? Sờ trên bụng thì nó nằm khoảng nào? Ruột non có nhiệm vụ gì ạ?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: Khi chúng ta ăn uống qua miệng, nuốt xuống thực quản chui vào bao tử là đến ruột non, sau đó là ruột già với hình chữ U ngược.

Như vậy, ruột non nằm sau dạ dày. Ruột non dài trung bình từ 4-6m, là nơi để tiêu hóa thức ăn. Nghĩa là tất cả những chất đường, chất đạm, thuốc men… khi đến ruột non sẽ được cắt ra thành những thành phần phân tử nhỏ bé nhất để đi qua thành ruột, hấp thu vào máu.

Chúng ta thường nghĩ dạ dày là nơi tiêu hóa hoàn toàn thức ăn nhưng thực tế không phải vậy, dạ dày có acid nặng, như máy xay thức ăn cho nhỏ hơn và tiêu hóa sơ bộ, còn khi xuống ruột non có mật, dịch ruột, dịch lá mía tiết ra để thức ăn thành phân tử để cơ thể sử dụng.

2. Ruột non có thể mắc bệnh gì?

Bệnh dạ dày và đại tràng thường hay được nhắc đến, còn bệnh ở ruột non thì ít nghe đề cập. Có phải ruột non ít bị bệnh không ạ? Ruột non có thể bị những bệnh gì ạ?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: Ông Trời phú cho cơ thể chúng ta những điều rất thú vị. Như ruột non dài nhất và nằm ở khúc giữa. Đây là vị trí khó đi tới, tỷ lệ mắc bệnh chiếm tương đối ít và hiếm gặp, chẳng hạn như u ruột non (có thể là u lành hoặc u ít), lao ruột, viêm loét ruột non, viêm loét ruột vùng (bệnh Crohn), bệnh teo niêm mạc ruột non (bệnh celiac).

Ở ruột non, bệnh hay gặp nhất là bệnh do ký sinh trùng (giun sán, giun đũa, giun móc, giun lươn…), nhiễm trùng tiêu hóa cấp tính (vi khuẩn tả, rota virus hay tấn công khúc giữa ruột non gây tiêu chảy cấp).

3. Dấu hiệu cảnh báo ruột non bất bình thường?

Ổ bụng là nơi tập trung nhiều cơ quan, triệu chứng bệnh ở ruột non có thể chồng lắp với bệnh gì?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: Ổ bụng của chúng ta như một khu “ổ chuột” trong thành phố nghèo nàn. Chỉ riêng ruột đã dài ít nhất 4m, nghĩ thôi cũng thấy chật chội, không đụng bên này cũng vướng bên kia. Nói cho dễ tưởng tượng, ổ bụng như gian nhà cấp 4, bề ngang 2m, bề dài 5m chứa đến 4 thế hệ, mà người nào cũng có gia đình nên kiểu nào cũng “gây lộn”. Vì vậy, triệu chứng đau trong bụng thường mơ hồ, dễ nhầm lẫn.

Thông thường triệu chứng ở ruột non thường sẽ đau quặn quanh rốn, có thể lan lên bên trên hoặc lan xuống phía dưới vùng xương mu. Thứ nữa là ruột non hay gây kém hấp thu, nên sẽ có các triệu chứng tiêu chảy, phât sệt, phân nhớt như có váng mỡ. Ngoài ra, một triệu chứng khác đó là bệnh nhân hay sụt ký, có thể phù chân do không hấp thu.

4. Các kỹ thuật khảo sát ruột non

Hiện nay có những phương tiện gì để khám bệnh cho ruột non, thưa BS? Nội soi có thể khảo sát toàn bộ ruột non không ạ? BS có thể cho biết thêm: nội soi ruột non bằng bóng đơn và bóng kép có khác biệt gì?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: Ruột non nằm ở khúc giữa nên rất khó khảo sát. Từ miệng đến hết dạ dày cũng phải 1,2m, ruột già khoảng 1m. Như vậy tổng cộng là khoảng hơn 2m, chưa kể ruột non có chiều dài khoảng 4-6m. Vì vậy, trên thế giới không có máy nội soi nào có thể dài đến mức đi hết độ dài của ruột non. Kể cả có thì người bác sĩ ở ngoài cầm ống nội sou làm sao có thể “lái” được ống mà khảo sát ruột non.

Phương tiện để khảo sát ruột non đơn giản nhất là siêu âm hoặc chụp CT bụng, nhưng cũng quan sát rõ mà chỉ sơ bộ, khi nào thành ruột dày lên mới có thể thấy được, đôi khi không thể chẩn đoán ra.

Thứ hai là nội soi viên nang, nói đơn giản có thể xem nó là “Tề Thiên đại thánh”. Ngày nay, người ta đã sáng chế ra viên nang nhỏ (to hơn viên thuốc) trong đó có gắn chip điện tử, vừa có thể phát đèn vừa quay, vì trong ruột rất tối nếu không có ánh sáng từ đèn này thì không thể thấy được.

Sau khi nuốt viên nang vào trong bụng nó sẽ đi hết ruột, gửi tín hiệu về chiếc máy đeo bên người, bác sĩ sẽ lấy máy đó gắn lên máy điện tín để kéo những hình ảnh mà con chip đó quay được trong ruột. Nhưng đôi khi viên nang nội soi đi nhanh quá có thể sót hình, giống như Tề Thiên đại thánh mà ham chơi có thể bỏ qua những đoạn sư phụ cần. Phương pháp này còn tương đối mắc, khoảng 1.000 USD/1 chip.

Thứ ba là nội soi ruột non nhưng phương pháp này hạn chế vì chỉ một số trường hợp xuất huyết tiêu hóa trầm trọng mới tiến hành. Bác sĩ sẽ dùng máy soi ruột non bằng bóng đơn hay bóng kép, bản chất của nó cũng là máy nội soi dạ dày ruột già cải biên, người ta lồng thêm một đường để bong bóng đi. Nguyên tắc sử dụng máy chúng ta hiểu nôm na như ngày xưa ông bà hay luồn “dây thun” vào quần, đi tới đâu rút tới đó để bác sĩ có thể quan sát được.

Với phương pháp này sẽ có 2 định hướng, một là đi từ đường dạ dày xuống, soi một đoạn hết dạ dày, sau đó “ráng” thêm 1-2m ruột non nữa rồi rút ra. Tiếp đó sẽ đi ngược từ hậu môn lên và tương tự cũng quan sát thêm được 1-2m ruột non. Như vậy giữa 2 đoạn đã gần gặp nhau, bác sĩ có thể quan sát gần hết ruột non. Nhưng phương pháp này phải thực hiện trong phòng mổ, tương tự như một cuộc đại phẫu kéo dài 2-3 giờ đồng hồ.

Còn chữ “bóng đơn hay bóng kép” thì hiểu đại khái như là kỹ thuật chế ra máy để bác sĩ thao tác dễ dàng, không có gì khác biệt giữa 2 loại này.