Những nguyên nhân hình thành sỏi đường tiết niệu

Câu hỏi của khán giả: Gia đình tôi có nhiều người bị sỏi thận. Mẹ tôi và các dì đã được phẫu thuật lấy sỏi. Xin hỏi BS, căn bệnh này liệu có tính chất di truyền không?

BS.CK2 Nguyễn Ngọc Châu trả lời: Yếu tố di truyền của sỏi thận và sỏi đường tiết niệu nói chung đến nay vẫn chưa có bằng chứng rõ ràng. Giả thuyết được chấp nhận rộng rãi nhất về nguyên nhân gây sỏi đường tiết niệu là chế độ ăn uống, nguồn nước, y lý.

Thói quen uống ít nước cũng tạo ra nguy cơ hình thành sỏi đường tiết niệu. Còn việc xác định chính xác tỷ lệ phần trăm nguyên nhân gây bệnh thì đến nay vẫn chưa có số liệu cụ thể.

Siêu âm là phương pháp phát hiện sỏi thận dễ thực hiện, ít xâm lấn

Chúng ta nên làm gì để có thể tầm soát sỏi thận, sỏi tiết niệu, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Ngọc Châu trả lời: Khám sức khỏe định kỳ, sử dụng siêu âm là phương án phổ biến để phát hiện sỏi thận, sỏi đường tiết niệu vì ít xâm lấn, dễ thực hiện, các cơ sở y tế ở nhiều địa phương có thể thực hiện được. Độ nhạy của phương pháp siêu âm khá cao, nhất là trong phát hiện sỏi thận.

Từ những dấu hiện gián tiếp, chúng ta sẽ có những phương pháp, biện pháp chẩn đoán sâu hơn để xác định chính xác bệnh lý sỏi trong cơ thể.

Sỏi niệu quản dễ gây triệu chứng và biến chứng cho bệnh nhân nhất

Trong các dạng sỏi đường tiết niệu, dạng sỏi nào khiến người bệnh bị đau, nhiễm trùng, dễ gây biến chứng nhất, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Ngọc Châu trả lời: Trong sỏi đường tiết niệu, sỏi niệu quản dễ gây triệu chứng và biến chứng cho bệnh nhân nhất. Triệu chứng sỏi niệu quản thường gặp nhất là đau.

Tuy nhiên, cũng có một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân không bị đau nhưng khi đến khám, sỏi niệu quản đã gây biến chứng là tình trạng ứ nước độ 2, độ 3 trở lên hoặc tình trạng nhiễm trùng, chẳng hạn nhiễm trùng tiểu, nhiễm trùng máu và sốt nhiễm trùng, có khi phải đưa vào cấp cứu. Bệnh viện Bình Dân đã xử lý rất nhiều trường hợp như vậy.

Có thể giải quyết sỏi san hô bằng phẫu thuật nội soi

Nhiều bệnh nhân lo lắng khi bị sỏi thận san hô thì chỉ có phương pháp mổ mở mới có thể lấy sạch được sỏi, nhưng mổ mở lại gây nhiều đau đớn. Ý kiến của BS về vấn đề này như thế nào?

BS.CK2 Nguyễn Ngọc Châu trả lời: Trước đây, đa số trường hợp bị sỏi san hô phải thực hiện mổ mở để lấy sỏi. Sỏi san hô có hình dạng giống cây san hô, có rất nhiều nhánh nên phải mổ mở để lấy sỏi.

Hiện nay, Bệnh viện Bình Dân đã có thể phẫu thuật nội soi để lấy sỏi san hô, đồng thời phối hợp nhiều phương pháp kỹ thuật, phẫu thuật, thủ thuật ít xâm lấn để giải quyết loại sỏi này một cách hiệu quả và ít xâm hại đến cơ thể bệnh nhân.

Vì sao đã phẫu thuật nhưng vẫn chưa lấy được hết sỏi?

Nhiều bệnh nhân có thắc mắc, tại sao đã thực hiện phẫu thuật nhưng vẫn còn sỏi trong cơ thể?

BS.CK2 Nguyễn Ngọc Châu trả lời: Rất nhiều bệnh nhân có thắc mắc như vậy. Có những trường hợp sỏi phức tạp, ví dụ bệnh nhân không chỉ có một viên sỏi ở đài bể thận mà còn nhiều viên sỏi nhỏ ở các đài thận khác, ở các vị trí mà một phương pháp không thể tiếp cận được, hoặc khi tiếp cận, lấy ra sẽ gây nguy hiểm cho thận.

Đối với các loại sỏi này, phẫu thuật viên sẽ không lấy hoặc không thể lấy ra khỏi cơ thể. Với những sỏi không gây nguy hiểm cho thận, chúng ta có thể theo dõi và điều trị bằng cách dùng thuốc hoặc các phương pháp ít xâm hại. Không nhất thiết phải giải quyết tất cả sỏi trong một lần mổ, nhất là các loại sỏi phức tạp.

Sỏi san hô gây nguy hiểm đến sức khỏe người bệnh

Trong các loại sỏi đường tiết niệu, sỏi ở đâu có thể phát triển lớn và phức tạp nhất? Việc điều trị sỏi lớn, sỏi lâu ngày tích tụ gặp những khó khăn gì?

BS.CK2 Nguyễn Ngọc Châu trả lời: Sỏi phát triển lớn gây nguy hiểm nhất cho sức khỏe người bệnh là sỏi ở thận, dạng sỏi san hô như đã đề cập ở trên. Sỏi san hô có thể có 2 nhánh, 3 nhánh hoặc rất nhiều nhánh.

Những sỏi này vừa làm hư thận, vừa gây nên tình trạng nhiễm trùng và làm cho sức khỏe suy yếu, chức năng thận bị tổn thương và mất dần.

Để giải quyết các trường hợp sỏi phức tạp như vậy, cần phối hợp nhiều phương pháp, từ ít xâm lấn đến xâm lấn nhiều hơn. Đầu tiên là phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể. Tiếp theo là nội soi ngược dòng, nội soi bằng ống soi cứng, nội soi bằng ống soi mềm có thể uốn cong được để tiếp cận các đài và nội soi tán sỏi thận qua da. Mổ mở là phương pháp cuối cùng.

Trước đây, phương pháp mổ mở được các cơ sở y tế thực hiện nhiều. Tuy nhiên, hiện nay các phương pháp ít xâm lấn được ưu tiên hơn.

Uống đủ nước để phòng ngừa sỏi tái phát

Bên cạnh việc tuân thủ điều trị, bệnh nhân nên làm gì phòng tránh sỏi tái phát và kiểm soát sỏi một cách hiệu quả, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Ngọc Châu trả lời: Cách để phòng tránh sỏi và phòng ngừa sỏi tái phát là:

- Uống đủ nước

- Theo dõi định kỳ: Nếu biết bản thân có cơ địa dễ tạo sỏi, chúng ta cần khám sức khỏe 6 tháng/lần hoặc 1 năm/lần. Thông qua các dấu hiệu gợi ý, bác sĩ sẽ chỉ định những xét nghiệm chuyên sâu hơn.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm sỏi thận, sỏi tiết niệu

Nhờ BS có một vài lời khuyên về việc cần phải làm gì để phòng tránh sỏi?

BS.CK2 Nguyễn Ngọc Châu trả lời: Để phòng tránh sỏi, chúng ta cần tạo thói quen uống đủ nước. Những người sống trong các khu vực có thời tiết nóng dễ bị mất nước nhiều, phần nước bài tiết qua đường nước tiểu ít đi, gây nên nguy cơ tạo sỏi. Người sống ở vùng lạnh lại thường ít uống nước, lượng nước tiểu tạo ra không đủ để tống xuất sỏi nhỏ ra ngoài.

Vấn đề lưu ý thứ hai là theo dõi việc kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm sỏi và giải quyết bằng các phương pháp ít xâm lấn.