Làm thế nào để biết bản thân có yếu tố nguy cơ đột quỵ?

Thực tế, “yếu tố nguy cơ” là vấn đề được nhắc đến nhiều nhất khi nói về đột quỵ. Vậy xin hỏi BS, làm thế nào để chúng ta chủ động phát hiện bản thân mình có sở hữu các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ hay không?

BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga trả lời: Đối với một người khỏe mạnh, chưa bao giờ mắc các bệnh mạn tính không lây nhiễm như tiểu đường, huyết áp… cần kiểm tra sức khỏe định kỳ. Vì những bệnh lý trên, không xuất hiện triệu chứng, chỉ khi có biến chứng mới xuất hiện triệu chứng.

Ví dụ, cao huyết áp hoặc rối loạn lipid máu chỉ có thể phát hiện bằng cách đo huyết áp hoặc thử máu. Còn với tiểu đường, chúng ta rất ít để ý đến triệu chứng của loại bệnh lý này, chỉ khi thử máu mới vô tình phát hiện mắc bệnh tiểu đường.

Như vậy, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ rất quan trọng, nhiều khuyến cáo rằng, ở nhóm người khỏe mạnh từ 20-30 tuổi trở lên, nên kiểm tra sức khỏe định kỳ mỗi năm một lần. Nếu có các vấn đề như tăng lipid máu, rối loạn dung nạp glucose… phải kiểm tra sức khỏe thường xuyên hơn theo khuyến cáo của bác sĩ.

Còn với nhóm người đã có bệnh nền như cao huyết áp, rối loạn lipid máu, tiểu đường… việc kiểm tra tùy thuộc vào khuyến cáo của bác sĩ.

Ví dụ, đối với người bị tiểu đường, phải kiểm tra HbA1c 3 tháng một lần, để đánh giá sự ổn định trong kiểm soát đường huyết. Hoặc đối với những người bị rối loạn lipid máu, nếu không ổn định, cần thử máu 3 tháng một lần, nếu đã ổn định người bệnh có thể thử máu 6 tháng một lần.

Đối với những người bị cao huyết áp, cần kiểm tra thường xuyên. Còn những người mắc các bệnh lý khác như tim mạch… chúng ta cần kiểm tra mỗi 6 tháng hoặc một năm một lần để đánh giá yếu tố nguy cơ về tim mạch bằng siêu âm tim, điện tim hoặc siêu âm mạch máu…

Ai nên tầm soát đột quỵ, bao lâu thực hiện một lần?

Tầm soát đột quỵ đang trở thành xu hướng khi hiểu biết của chúng ta về sức khỏe dần thay đổi. Theo BS, ai, khi nào và bao lâu cần tầm soát đột quỵ ạ? Các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh nào là cần thiết khi thực hiện tầm soát đột quỵ, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga trả lời: Nếu có yếu tố nguy cơ đột quỵ, chúng ta cần đánh giá các yếu tố nguy cơ của những biến cố về tim mạch, không chỉ đột quỵ mà các biến cố mạch máu như nhồi máu cơ tim… Việc kiểm tra, ngoài những xét nghiệm thường quy như công thức máu, một số chức năng về đông máu, đường, chức năng gan, chức năng thận, bilan lipid máu… còn đánh giá những bất thường về tim mạch, mạch máu não.

Ví dụ, chúng ta cần kiểm tra điện tâm đồ, siêu âm tim để phát hiện các vấn đề bệnh lý về van tim. Một số trường hợp nghi ngờ, chúng ta phải khảo sát holter về nhịp tim, đo nhịp tim liên tục trong vòng 24 giờ để theo dõi các bất thường về nhịp tim, phát hiện rung nhĩ. Hoặc một số trường hợp cần khảo sát mạch máu não bằng siêu âm động mạch cảnh để kiểm tra những mảng xơ vữa có trong mạch cảnh hay không, xem xét mức độ hẹp của mạch cảnh để can thiệp sớm.

MUFA và PUFA bảo vệ tim mạch và phòng chống đột quỵ thế nào?

Hiện nay, các dòng sữa chuyên biệt đang được ưa chuộng, hàng đầu là các sản phẩm sữa Varna của Nutifood. Thành phần nổi trội của Varna có thể kể đến MUFA, PUFA - được Hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo sử dụng để phòng tránh và làm giảm nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch.

- Xin nhờ BS giải thích kỹ hơn, MUFA và PUFA thực chất là chất gì? Nhờ đâu 2 thành phần này trở thành “vũ khí” bảo vệ tim mạch cho con người?

BS.CK1 Lê Ngọc Quỳnh Thư trả lời: Hiện nay, sữa là lựa chọn đầu tiên trong việc đi thăm người bệnh. Có rất nhiều lựa chọn cho các loại sữa khác nhau, từ thương hiệu lớn đến các thương hiệu nhỏ. Trong các dòng sữa của Nutifood có chứa MUFA và PUFA.

- MUFA (Monounsaturated Fats Acids), là những acid béo có một nối đôi trong công thức phân.

- PUFA (Polyunsaturated Fatty Acids), những acid có nhiều nối đôi trong công thức phân tử.

Những nối đôi này được gọi là chất béo không bão hòa, có các cacbon còn dư. Do đó, nó có khả năng giúp chống oxy hóa, các yếu tố có lợi về tim mạch. Vì vậy, Hội Tim mạch Khoa Kỳ đã khuyến cáo nên sử dụng.

MUFA và PUFA có trong các loại thực phẩm, đó là nguyên nhân có nhiều khuyến cáo nên sử dụng dầu oliu, các loại dầu từ cá: cá hồi, cá ngừ… Nhưng trong thực phẩm, nó sẽ nằm rải rác trong tự nhiên và không có nhiều. Do đó, khi sử dụng những loại sữa dành cho người lớn tuổi, sẽ được bổ sung MUFA và PUFA, để giúp tỷ lệ này cao hơn, khả năng hấp thụ nhiều hơn và đem lại nhiều lợi ích hơn cho người sử dụng.

Mỗi bệnh lý sẽ có một loại sữa phù hợp như tiểu đường, tăng huyết áp, suy thận… đều có những dòng sữa riêng. Nutifood Thụy Điển có rất nhiều dòng sữa. Trong đó, sữa Varna Diabetes có chỉ số đường huyết 26.9, có thể gọi là chỉ số thấp nhất trong các loại sữa dành cho người tiểu đường, phù hợp với người mắc bệnh lý này.

Còn đối với những dòng giữa dành cho người trưởng thành không mắc tiểu đường là Varna Complete, cũng chứa khá nhiều MUFA và PUFA, phù hợp để chúng ta lựa chọn và sử dụng cho người bệnh hoặc người thân.

- Việc bảo vệ tim mạch này sẽ có tác dụng hiệp đồng ra sao để bảo vệ não, ngăn ngừa đột quỵ, thưa BS?

BS.CK1 Lê Ngọc Quỳnh Thư trả lời: MUFA và PUFA có chứa các chất béo không bão hòa, các chất này giúp tăng chuyển hóa và giảm cân nếu kết hợp chế độ ăn cân đối và luyện tập phù hợp. Bên cạnh đó, còn giúp giảm các mảng xơ vữa, giảm thành phần cholesterol xấu không có lợi cho cơ thể, giúp tăng các thành phần chất béo có lợi, làm bền thành mạch máu, hạn chế tạo mảng xơ vữa.

Đồng thời, đối với những chất béo không bão hòa, khi sử dụng sẽ giúp chúng ta hấp thụ các vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, đặc biệt là vitamin E… là những vitamin thuộc về dòng chống oxy hóa. Vì vậy, có thể ngăn ngừa được các gốc tự do vì trong ăn uống, sinh hoạt, quá trình chuyển hóa trong cơ thể rất dễ sinh ra các gốc tự do. Vitamin E sẽ giúp chúng ta giải quyết các chất độc này.

Tóm lại, MUFA và PUFA sẽ hiệp đồng với một chế độ ăn đầy đủ năng lượng, dinh dưỡng, đa dạng các loại thực phẩm cùng một chế độ rèn luyện. Từ đó, chúng ta sẽ có chế độ phòng bệnh đột quỵ, và các bệnh mạn tính không thật tuyệt vời.

Các vitamin và khoáng chất, chất xơ FOS bảo vệ sức khỏe tim mạch, ngăn ngừa đột quỵ thế nào?

Trong Varna, việc kết hợp “chất béo có lợi” MUFA và PUFA cùng với các loại vitamin khoáng chất thiết yếu như canxi, vitamin A, B, E, C, D3, kẽm… cùng với chất xơ FOS. Xin hỏi BS, các dưỡng chất này tác động đến sức khỏe tổng thể ra sao và từ đó mang lại lợi ích trong phòng ngừa đột quỵ?

BS.CK1 Lê Ngọc Quỳnh Thư trả lời: Đối với những người từ 40 tuổi trở lên, chúng ta nên bổ sung vitamin D, đặc biệt là vitamin D3 hàng ngày. Liều lượng cần bổ sung là khoảng 600 đơn vị/ngày. Vitamin D trong sữa Vanar là 270 liều trong 1 đơn vị sử dụng. Như vậy, nếu một ngày uống 2 ly sữa, có nghĩa chúng ta đã sử dụng hơn 500 đơn vị, tương đương với nhu cầu khuyến nghị kèm chế độ ăn là đủ.

Ngoài ra, chúng ta có các vitamin A, E… những vitamin thuộc gốc chống oxy hóa. Chất xơ FOS (Fructo oligosaccharide), là một chất xơ hòa tan có khả năng hấp thu vào trong mạch máu, giúp làm sạch mảng xơ vữa, giảm rối loạn cholesterol và triglyceride. Từ đó, giảm các yếu tố nguy cơ tim mạch, đặc biệt là những mạch máu nhỏ và mạch vành. Đây là một dòng chất xơ có lợi cho người tim mạch mà chúng ta cần bổ sung.

Thông thường, nhắc đến sữa, chúng ta sẽ nghĩ đến canxi. Tuy nhiên, trong sữa có chứa rất nhiều các chất dinh dưỡng khác, cần đọc kỹ nhãn để xem loại sữa đó đã có vitamin D chưa. Vì nếu có canxi mà không có vitamin D, cũng sẽ không thể hấp thu tốt canxi vào trong lòng ruột và đưa vào máu để tái tạo xương hoặc những yếu tố khác.

Bên cạnh đó, cần xem độ đầy đủ các vitamin khác như vitamin A, D, E, K… và các chất xơ cùng tỷ lệ đáp ứng so với nhu cầu hàng ngày của chúng ta. Đó là điều cần thiết để lựa chọn sản phẩm cho bản thân và gia đình.

Kiểm soát đường huyết bao nhiêu là "đẹp", giúp phòng ngừa đột quỵ hiệu quả?

Người bệnh tiểu đường nên làm gì để phòng ngừa đột quỵ? Việc duy trì chỉ số đường huyết “đẹp” góp phần tích cực ra sao đến kết quả ngăn chặn đột quỵ?

BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga trả lời: Tiểu đường là nguyên nhân của đột quỵ, ở người mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ cao như người cao huyết áp. Bệnh lý này ảnh hưởng đến những mạch máu lớn, nhỏ. Các biến chứng mạch máu nhỏ/lớn của tiểu đường đều xảy ra ở nhiều hệ thống cơ quan như mạch máu chân, mạch máu chi, mạch vành, mạch não…

Ở mạch máu não đều chứa hệ thống mạch máu lớn, nhỏ. Đái tháo đường cũng ảnh hưởng đến mạch máu lớn ở não thông qua cơ chế tạo ra các mảng xơ vữa, gây ra hẹp lòng mạch và tạo ra huyết khối. Đồng thời, gây ra những thoái hóa myelin ở những mạch máu nhỏ. Những mạch máu nhỏ là yếu tố nguy cơ chiếm đến 50% trường hợp đột quỵ.

Mặc dù các trường hợp đột quỵ đó gọi là lỗ khuyết, nhưng chiếm tỷ lệ khá lớn, đến 50% các trường hợp nhồi máu não, ngoài những trường hợp tắc các mạch máu lớn. Như vậy, cơ chế gây ra đột quỵ ở những bệnh nhân đái tháo đường rất quan trọng. Do đó, việc kiểm soát đường huyết sẽ giúp ngăn ngừa tổn thương thành mạch máu lớn và thành mạch máu nhỏ.

Việc kiểm soát đường huyết thông qua chỉ số HbA1c, nếu chỉ số này dưới 7, cho thấy việc kiểm soát đường huyết đạt yêu cầu và có khuyến cáo ở những bệnh nhân đái tháo đường.  Mục tiêu không chỉ hạ thấp đường huyết, quan trọng là đạt được HbA1c dưới 7. Đó là một yêu cầu trong điều trị đái tháo đường.

- Varna của Nutifood còn có sản phẩm dành riêng cho người bệnh tiểu đường. Đứng về góc độ là bác sĩ chuyên khoa Thần kinh, BS nhận thấy việc bổ sung dòng sữa chuyên biệt như Värna với sự kết hợp “2 in 1”, vừa có thành phần bảo vệ tim mạch - vừa duy trì đường huyết ổn định mang lại lợi ích gì cho người bệnh tiểu đường?

BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga trả lời: Sản phẩm sữa Varna Nutifood Thụy Điển, ngoài việc có chỉ số đường thấp, còn thích hợp cho người bị đái tháo đường. Nó có thành phần MUFA và PUFA, hai thành phần này cung cấp cho người bị đái tháo đường acid béo không bão hòa, chất này giúp bảo vệ thành mạch cũng như chất chống oxy hóa, làm ngăn ngừa sự hình thành và phát triển của các mảng xơ vữa.

Như vậy, sản phẩm sữa Varna Nutifood có tác dụng 2 trong 1 và có tác dụng bảo vệ mạch vành và mạch não.

Những hiểu lầm cần tránh trong phòng ngừa đột quỵ là gì?

Nhờ BS chia sẻ thêm về những hiểu lầm phổ biến trong phòng ngừa đột quỵ mà chúng ta cần tránh là gì ạ?  

BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga trả lời: Trên thực tế, người bệnh có một số hiểu lầm trong phòng ngừa đột quỵ. Ví dụ, một số người mắc cao huyết áp cho rằng, khi huyết áp cao vọt mới gây ra đột quỵ. Tuy nhiên, trên thực tế, việc tăng huyết áp đột ngột chỉ là yếu tố thúc đẩy. Còn việc tăng huyết áp thường xuyên, không được kiểm soát sẽ gây ra tổn thương thành mạch về lâu dài, hơn một cơn tăng huyết áp. Do đó, việc kiểm soát huyết áp không chỉ là sử dụng thuốc, mà quan trọng là đạt được chỉ số huyết áp mục tiêu ở những bệnh nhân tăng huyết áp.

Một yếu tố khác là vấn đề hút thuốc lá, trong những yếu tố nguy cơ của đột quỵ, hút thuốc lá là vấn đề vô cùng quan trọng. Trong xã hội công nghiệp ngày nay, tỷ lệ hút thuốc lá không hề thấp. Mặc dù trong những năm vừa qua đã có những cảnh báo về tác hại của thuốc lá. Tuy nhiên, ở nam giới, tỷ lệ hút thuốc lá không có biểu hiện giảm.

Tính tới năm 2020, tỷ lệ nam hút thuốc lá là 42%, ở nữ cũng có chiều hướng tăng từ 1,1% lên 1,7%. Như vậy, việc lạm dụng thuốc lá yếu tố nguy cơ rất quan trọng nhưng ít để ý đến. Chúng ta chỉ tập trung vào cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu… Do đó, đây là cơ hội để nhắc tại tác hại của thuốc lá, đặc biệt là trên bệnh nhân có bệnh nền.

Thuốc An Cung, Aspirin, Clopidogrel có thực sự hiệu nghiệm trong phòng ngừa đột quỵ?

Thưa BS, mẹ em gần đây vì tin lời bạn bè nên có mua An Cung, rồi là tìm mua Aspirin, Clopidogrel vì cho rằng các thuốc này sẽ giúp phòng ngừa đột quỵ. Xin hỏi BS, các giải pháp này hiệu nghiệm đến đâu trong phòng ngừa đột quỵ ạ?

BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga trả lời: Đây là trường hợp khá phổ biến, nhiều bệnh nhân khi đến gặp bác sĩ đều đã sử dụng các loại thuốc này trong thời gian dài.

Một số sản phẩm về Tây y như Aspirin, Clopidogrel, là những loại thuốc chống kết tập tiểu cầu, được sử dụng cho những trường hợp đột quỵ nhồi máu não. Tuy nhiên, những loại thuốc này chống chỉ định cho đột quỵ xuất huyết. Do đó, nếu một người đã có tiền sử đột quỵ xuất huyết, sẽ không được sử dụng hai loại thuốc trên, trừ khi được chỉ định do một tác dụng khác.

Bên cạnh đó, việc sử dụng, Aspirin, Clopidogrel phải thực hiện theo chỉ định của bác sĩ. Vì hai loại thuốc này chỉ được sử dụng trên người có tiền sử đột quỵ hoặc cơn thoáng thiếu máu não. Do đó, chống chỉ định với những người chưa xảy ra các yếu tố trên. Nếu người bệnh tự ý sử dụng, ngoài việc không có lợi, còn tăng nguy cơ xuất huyết, xuất huyết nội sọ.

Đối với thuốc An Cung, là sản phẩm thuốc Đông y, được sử dụng ở Trung Quốc, Hàn Quốc để điều trị phòng ngừa đột quỵ. Tuy nhiên, đột quỵ có hai dạng là nhồi máu và xuất huyết. An Cung hoàn toàn không được chỉ định trong việc sử dụng ở người đột quỵ xuất huyết não vị có thể làm tăng sự nghiêm trọng của tình trạng xuất huyết.

Tiêu chuẩn của chỉ số FAO là bao nhiêu để giúp tiêu hóa, hấp thu tốt hơn?

Dạ BS ơi, em mua sữa Varna biếu bố mẹ. Nhưng mẹ em lại sợ sữa làm khó tiêu, vì trước đó bà uống một số loại khác bị bón. Em tìm hiểu thì thấy Varna có chỉ số FAO đạt trên 101, 102, giúp tiêu hóa tốt hơn.

- Nhờ BS giải thích kỹ giúp em, chỉ số FAO này là gì, theo tiêu chuẩn bao nhiêu là tốt và liệu thực sự có giúp dễ tiêu hóa, hấp thu hơn không?

BS.CK1 Lê Ngọc Quỳnh Thư trả lời: Hiện tại, có rất nhiều nguồn thông tin giới thiệu về sữa. Có những sản phẩm, lợi ích đem lại không phù hợp với số tiền mà người dùng bỏ ra. Tuy nhiên, qua giới thiệu của người thân, trang web, hội nhóm… người dùng đã chấp nhận bỏ tiền.

Đối với các loại sữa trẻ em hoặc người lớn, chúng ta sẽ xem tỷ lệ đạm thực vật và đạm động vật. Nếu tỷ lệ đạt gần nhất với khả năng hấp thu (sinh khả dụng) của cơ thể người, thì có chỉ số FAO cao. Đối với Varna, đạm thực vật chiếm khoảng 60% từ đậu nành và 40% từ đạm động vật. Điều này giúp việc hấp thu của sữa cao hơn so với những dòng sản phẩm khác trên thị trường.

Do đó, chỉ số FAO của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đề cập, chỉ số từ 50-70 là trung bình và từ 70-100 là chỉ số rất tốt. Varna đạt từ 101-102, nghĩa là khả năng hấp thu của Varna tốt, điều này phù hợp với những người lớn tuổi, vì tỷ lệ đạm động vật và đạm thực vật là 60%:40%.

Từ đó, có khả năng hỗ trợ cho hệ thống tim mạch của người lớn tuổi tốt hơn. Vì đối với trẻ em, yêu cầu từ đạm động vật cao, nhưng ở người trưởng thành, khả năng gây xơ vữa mạch máu và nhu cầu đạm từ thực vật cao hơn so với những loại đạm có nguồn gốc động vật.

Trong Varna có chỉ số FOS, hỗ trợ cho việc phòng ngừa táo bón. Nếu trước đó, sử dụng các dòng sữa có khả năng bị táo bón, thì với Varna, có thể giúp phòng ngừa tình trạng táo bón. Còn nếu đã sử dụng sữa, nhưng vẫn mắc vấn đề khó tiêu, có thể xem lại việc dị ứng với lactose. Vì người Việt Nam không có thói quen uống sữa ngay từ nhỏ, sau này các bé mới có thói quen uống sữa.

Vì vậy, tỷ lệ người Việt Nam thiếu men lactase rất cao. Vì vậy, khả năng hấp thu lactose rất kém. Đặc biệt, với những người có độ tuổi từ 50-60 trở lên. Chính vì vậy, một số người khi uống sẽ bị dị ứng với lactose, thiếu khả năng tiêu hóa, sinh hơi và cảm thấy bị đầy bụng.

Đối với Varna, chỉ số lactose rất thấp, do đó có thể phù hợp với một số người không tiêu thụ được lactose trong sữa. Để tránh các vấn đề về tiêu hóa, người tiêu dùng nên sử dụng thử một thời gian. Quan sát sự dung nạp, từ đó sẽ thấy dễ chịu hơn và có được nguồn dinh dưỡng quý,  dễ hấp thu.

Người có tiền sử đột quỵ cần phòng ngừa tái phát ra sao?

Thưa BS, phòng ngừa đột quỵ tái phát ở những người có tiền sử đột quỵ, gia đình và chính người bệnh cần làm những gì ạ? Việc thăm khám sẽ diễn ra như thế nào ạ?

- Và trong chế độ dinh dưỡng, cần lưu ý gì đặc biệt không thưa BS? Với người đã từng bị đột quỵ, tôi có thể cho người nhà bổ sung dòng sữa chuyên biệt Varna?

BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga trả lời: Ở người đã có tiền sử đột quỵ, cần điều trị dự phòng đột quỵ tái phát suốt đời, việc thăm khám diễn ra định kỳ, mỗi tháng một lần. Ở những lần thăm khám, người bệnh được đánh giá sinh hiệu, khiếm khuyết thần kinh, khiếm khuyết nhận thức, cảm xúc, yếu tố ngôn ngữ, vận động…

Trong việc sự phòng các yếu tố nguy cơ như: cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu… Bác sĩ sẽ chỉ định những loại thuốc dự phòng đột quỵ tái phát, bao gồm những loại thuốc chống huyết khối như thuốc chống kết tập tiểu cầu… Đối với các bệnh nhân có vấn đề về tim mạch sẽ được chỉ định những loại thuốc chống đông.

Ngoài ra, có một số loại thuốc như statin giúp cải thiện tình trạng lipid máu, tình trạng xơ vữa mạch máu. Chế độ ăn, sinh hoạt, luyện tập sẽ được khuyến cáo trong các lần thăm khám.

Đối với một chế độ dinh dưỡng lành mạnh, thứ nhất, cần có chế độ dinh dưỡng giảm muối. Thứ hai, giảm chất béo bão hòa, tăng chất béo không bão hòa, tăng chất xơ, tăng rau củ quả… Thứ ba, có thể sử dụng các thực phẩm bổ sung, trong đó có sữa Varna với thành phần giúp kiểm soát, ngăn ngừa sự hình thành, phát triển của các mảng xơ vữa. Ngoài việc dùng thuốc, chế độ luyện tập, dinh dưỡng… chúng ta cần sử dụng một số thực phẩm hỗ trợ.

Phần 1: Đột quỵ - làm sao ngăn chặn từ gốc rễ?

Trân trọng cảm ơn Nhãn hàng Varna - Sữa cho Người trưởng thành Việt của Nutifood Thụy Điển đã đồng hành cùng AloBacsi trong chương trình này.