1. Bệnh Cushing là gì?

Bệnh Cushing được đặc trưng bởi việc sản xuất quá nhiều hormone ACTH từ tuyến yên và được biết đến là một trong những nguyên nhân chính gây ra hội chứng Cushing. Là một tình trạng rất hiếm, chỉ ảnh hưởng đến 10 - 15 người trong một triệu người, bệnh lý phần lớn xuất hiện ở nữ giới và thường thấy nhất ở những người từ 20 - 50 tuổi.

Bệnh này thường do một khối u hoặc sự phát triển quá mức của tuyến yên và Adenoma, một khối u lành tính của tuyến, được biết đến là một trong những yếu tố chủ yếu gây ra. Khối u này sẽ bắt đầu giải phóng một lượng ACTH quá mức, do đó, sẽ giải phóng Cortisol và dẫn đến tăng cường trao đổi chất của carbohydrate, chất béo và protein và giảm viêm có thể xảy ra.

2. Phân biệt bệnh Cushing và hội chứng Cushing

Bệnh Cushing và hội chứng Cushing đều là xuất phát từ quá nhiều cortisol trong cơ thể. Lượng cortisol ở hội chứng Cushing có thể đến từ bên ngoài và bên trong cơ thể. Ví dụ như việc sử dụng thuốc corticosteroid hoặc cũng có thể đến từ một khối u tuyến yên hoặc tuyến thượng thận khiến cơ thể tạo ra quá nhiều cortisol.

Bệnh Cushing là một loại hội chứng Cushing cụ thể. Bệnh Cushing là dạng phổ biến nhất của hội chứng Cushing nội sinh. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học nó chiếm khoảng 70% các trường hợp hội chứng Cushing.

Xem thêm: Suy thượng thận do dùng glucocorticoid (Hội chứng giả Cushing)

3. Nguyên nhân gây ra bệnh Cushing và hội chứng Cushing

a. Nguyên nhân ngoại sinh

Lạm dụng thuốc corticosteroid có thể là nguyên nhân của hội chứng Cushing ngoại sinh. Điển hình là người bệnh sử dụng Prednisone liều cao trong khoảng thời gian dài.

Corticosteroid đường uống chỉ được sử dụng điều trị các bệnh viêm nhiễm, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, lupus và hen suyễn. Hội chứng Cushing cũng có thể xảy ra trong trường hợp bệnh nhân sử dụng corticosteroid đường tiêm, tiêm lặp đi lặp lại để điều trị đau khớp. Dạng hít để điều trị hen suyễn và kem bôi da ít được ghi nhận hơn.

b. Nguyên nhân nội sinh

Tình trạng này xảy ra khi cơ thể sản xuất quá mức cortisol hoặc quá nhiều hormon vỏ thượng thận (ACTH) - điều chỉnh sản xuất cortisol. Trong trường hợp này, hội chứng Cushing có thể liên quan đến:

- Khối u ở tuyến yên: Một khối u lành tính, nằm ở đáy não tạo ra một lượng ACTH dư thừa. Điều này kích thích tuyến thượng thận tạo ra nhiều cortisol hơn. Khi dạng hội chứng này phát triển hơn nó được gọi là bệnh Cushing, Dạng này xảy ra nhiều ở phụ nữ và là dạng phổ biến nhất của Cushing nội sinh.

- Khối u tiết ACTH: Đây là nguyên nhân hiếm khi xảy ra. Khối u này phát triển ở bất kỳ ở một cơ quan khác có thể là phổi, tuyến tụy hoặc tuyến giáp. Bình thường những cơ quan này không tiết ACTH nhưng khi xuất hiện khối u bắt đầu tiết hormone này mất kiểm soát. Khối u này có thể lành tính hoặc ác tính.

- Bệnh tuyến thượng thận nguyên phát: Rối loạn tuyến thượng thận cũng có thể khiến chúng sản xuất quá nhiều cortisol.

- Di truyền: Nguyên nhân này hiếm xảy ra nhưng các nhà khoa học đã chứng minh những người thừa hưởng xu hướng phát triển khối y trên một hoặc nhiều tuyến nội tiết của họ. Điều này ảnh hưởng đến nồng độ cortisol và gây ra hội chứng Cushing.

c. Các triệu chứng điển hình

Các dấu hiệu của bệnh Cushing và hội chứng Cushing có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ dư thừa cortisol.

Dấu hiệu thường gặp

- Tăng cân, lắng đọng mô mỡ ở các vị trí xung quanh bụng và lưng, ở mặt (mặt trăng tròn) và giữa vai (bướu trâu).

- Vết rạn da màu hồng và tím trên da bụng, đùi, vú và chán tay.

- Da mỏng, dễ bị bầm tím.

- Quá trình lành vết thương chậm.

- Mụn.

Dấu hiệu mà phụ nữ mắc phải bệnh/hội chứng Cushing có thể gặp phải

- Chứng rậm lông.

- Kinh nguyệt không đều hoặc không có.

Dấu hiệu ở nam giới mắc phải bệnh/hội chứng Cushing có thể gặp phải

- Giảm ham muốn tình dục.

- Giảm khả năng sinh sản.

- Rối loạn cương dương.

- Mệt mỏi nghiêm trọng.

- Yếu cơ.

- Trầm cảm, lo lắng, cáu kỉnh.

- Mất kiểm soát cảm xúc.

- Khó khăn về nhận thức.

- Tăng huyết áp..

- Đau đầu, nhiễm trùng, sạm da.

- Xương dễ gãy.

- Trẻ em tăng trưởng kém.

4. Ảnh hưởng của hội chứng Cushing và hướng điều trị

a. Những ảnh hưởng của hội chứng Cushing đối với cơ thể

Sự dư thừa hormone cortisol ở hội chứng Cushing sẽ gây nên những hệ lụy nghiêm trọng cho cơ thể như:

- Vết thương khó lành, hệ miễn dịch bị suy yếu, cơ thể dễ bị nhiễm trùng.

- Nam giới bị giảm ham muốn tình dục, nữ giới bị rối loạn kinh nguyệt.

- Sức khỏe sinh sản suy giảm.

- Trẻ em bị chậm tăng trưởng, tâm thần, rối loạn cảm xúc.

- Nguy cơ cao với một số bệnh mạn tính như: tiểu đường, tim mạch, sỏi thận, loãng xương, cao huyết áp,...

Xem thêm: Những điều cần biết về hội chứng Cushing

b. Điều trị hội chứng Cushing và bệnh Cushing

Muốn biết phương pháp điều trị hội chứng Cushing là gì với từng bệnh nhân trước tiên cần phải tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Sau khi đã giải quyết được vấn đề này, tùy vào mỗi trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định điều trị phù hợp như:

- Hội chứng Cushing khối u thượng thận: tiến hành phẫu thuật nội soi để lấy khối u. Trước và sau khi điều trị người bệnh cần phải được điều trị huyết áp một cách tích cực đồng thời có sự kiểm tra nồng độ cortisol huyết và điện giải đồ chặt chẽ để bồi phụ ngay, tránh xảy ra suy thượng thận cấp.

- Bệnh Cushing: hầu hết các trường hợp phát hiện khối u sẽ được phẫu thuật thành công. Nếu khối u nhỏ khó phát hiện thì giai đoạn đầu sẽ tiến hành điều trị nội khoa nhằm làm giảm triệu chứng của bệnh sau đó thực hiện các kỹ thuật cao hơn để phát hiện chính xác vị trí khối u.

- Hội chứng Cushing do thuốc: dùng thuốc không chứa corticoid thay thế. Nếu được chỉ định sử dụng glucocorticoid, người bệnh cần dùng đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Ngoài ra, bệnh nhân còn cần được giải độc glucocorticoid để bảo vệ sự sống trước tình trạng suy thượng thận cấp.

5. Biện pháp phòng ngừa hội chứng Cushing

Để phòng ngừa nguy cơ mắc phải hội chứng Cushing cần:

- Tuyệt đối không tự ý mua thuốc điều trị viêm nhiễm, thuốc chống dị ứng tại nhà thuốc vì hầu hết chúng đều chứa thành phần corticoid.

- Nếu phải dùng thuốc corticoid để điều trị bệnh thì cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ, không được tự ý dừng thuốc đột ngột để tránh bị suy tuyến thượng thận cấp.

- Trước khi sử dụng bất cứ loại thuốc, thực phẩm chức năng, thuốc y học cổ truyền nào chưa rõ nguồn gốc, thành phần,... cần tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh tình trạng dùng phải thuốc có chứa corticoid.