Phẫu thuật hiện đại giúp bệnh nhân ung thư trực tràng giữ được hậu môn tự nhiên

1. Sự khác biệt giữa ung thư trực tràng và ung thư đại tràng

Ung thư trực tràng khác gì so với ung thư đại tràng nói chung, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Phú Hữu - Điều hành khoa Phẫu thuật Đại trực tràng, Bệnh viện Bình Dân, TPHCM trả lời:

Trực tràng là đoạn cuối của ống tiêu hóa nằm sát với hậu môn, tính từ bờ hậu môn lên khoảng 15cm, phía trên đó là đại tràng.

Về bản chất, ung thư trực tràng và ung thư đại tràng đều là ung thư xuất phát từ biểu mô tuyến của ống tiêu hóa, do đó khá giống nhau. Tuy nhiên, điểm khác biệt nằm ở vị trí, ung thư trực tràng nằm gần hậu môn thuộc vùng chậu. 

Chính vì vậy, trong phẫu thuật ung thư trực tràng, mục tiêu không chỉ là cắt bỏ triệt để khối u mà còn phải cố gắng bảo tồn hậu môn, giúp người bệnh có thể đại tiện theo đường tự nhiên - đây là điều cả bác sĩ lẫn bệnh nhân đều đặc biệt quan tâm.

2. Tiêu chí quyết định bảo tồn cơ thắt hậu môn cho người bệnh

Rất nhiều bệnh nhân lo lắng phải mang hậu môn nhân tạo suốt đời. Trong thực tế điều trị, những tiêu chí nào quyết định việc có thể bảo tồn cơ thắt hậu môn cho người bệnh, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Phú Hữu trả lời:

Khi bệnh nhân không may mắc ung thư trực tràng, có một số tiêu chí để xem xét khả năng bảo tồn hậu môn. Trong đó, tiêu chí quan trọng nhất là vị trí của khối u.

Nếu khối u nằm cách rìa hậu môn từ 5cm trở lên, khả năng bảo tồn cơ vòng hậu môn rất cao, giúp người bệnh có thể đi cầu bình thường sau mổ.

Bên cạnh đó, thể trạng, tình trạng dinh dưỡng và kỹ thuật phẫu thuật cũng đóng vai trò quyết định. Trong quá trình mổ, bác sĩ cần đảm bảo nguồn máu nuôi giữa hai đầu ruột sau khi cắt khối u. Nếu máu nuôi đầy đủ, chỗ nối giữa hai đầu ruột sẽ lành, giúp bệnh nhân duy trì chức năng đại tiện bình thường.

3. Phương pháp phẫu thuật ung thư trực tràng nào giúp giữ lại hậu môn tự nhiên?

Hiện nay, có những phương pháp phẫu thuật nào giúp bệnh nhân ung thư trực tràng có thể giữ lại hậu môn tự nhiên và mỗi phương pháp mang lại lợi ích gì, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Phú Hữu trả lời:

Hiện tại, có ba phương pháp phẫu thuật chính trong điều trị ung thư trực tràng:

- Mổ mở: đã được áp dụng hơn 100 năm và vẫn được sử dụng đến nay.

- Mổ nội soi: ra đời cách đây vài chục năm. Với các dụng cụ và hệ thống nội soi hiện đại, quá trình bóc tách trở nên nhẹ nhàng, ít xâm lấn hơn, giúp bệnh nhân phục hồi nhanh hơn so với mổ mở.

- Phẫu thuật robot: được ứng dụng tại Việt Nam khoảng 10 năm nay. Hệ thống robot với các cánh tay linh hoạt giúp bác sĩ phẫu thuật thao tác chính xác trong vùng chậu hẹp, loại bỏ triệt để tế bào ung thư và hạch di căn, đồng thời tăng khả năng khâu nối hai đầu ruột chính xác hơn và bảo tồn hậu môn cho bệnh nhân.

4. Khối u nằm sát hậu môn, phẫu thuật như thế nào để có thể sử dụng hậu môn tự nhiên?

Với những trường hợp khối u nằm rất thấp, gần hậu môn, bác sĩ sẽ xử trí như thế nào để vừa loại bỏ triệt để ung thư, vừa tối ưu chất lượng sống cho người bệnh, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Phú Hữu trả lời:

Khi khối u nằm rất thấp, sát với hậu môn, bác sĩ phẫu thuật cần đánh giá kỹ mức độ xâm lấn của khối u, xem có dính vào cơ thắt hay hạch di căn hay không. Nguyên tắc hàng đầu trong điều trị là phải loại bỏ triệt để tế bào ung thư, đảm bảo an toàn về mặt ung thư học.

Sau đó, bác sĩ sẽ tính đến việc tái tạo lại đường tiêu hóa để bệnh nhân có thể đại tiện tự nhiên. Việc khâu nối hai đầu ruột có thể thực hiện bằng nội soi hoặc robot, tùy theo trang thiết bị và kinh nghiệm phẫu thuật của bác sĩ.

Mục tiêu là tận dụng tối đa các phương tiện hiện đại để giúp người bệnh vẫn giữ được hậu môn thật sau mổ.

5. Phẫu thuật nội soi và robot có ưu điểm gì trong việc bảo tồn cơ thắt hậu môn?

Hiện nay, ngoài kỹ thuật mổ truyền thống, các phương pháp phẫu thuật nội soi và robot có ưu điểm nổi bật gì trong việc bảo tồn cơ thắt hậu môn cho bệnh nhân, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Phú Hữu trả lời:

Khi phương pháp mổ nội soi phát triển, sử dụng các dụng cụ dài và thẳng để bóc tách qua hệ thống nội soi. Tuy nhiên, vì dụng cụ nội soi là dạng thẳng, khi đi sâu xuống vùng chậu hẹp, việc thao tác vẫn còn nhiều hạn chế.

Sau đó, công nghệ phẫu thuật robot ra đời, giúp khắc phục nhược điểm này. Các cánh tay robot có thể gập, bẻ linh hoạt, giúp bác sĩ nhìn rõ và thao tác sâu trong vùng chậu, lấy triệt để các hạch ung thư xung quanh.

Sau khi cắt bỏ khối u, hệ thống robot giúp việc khâu nối hai đầu ruột sát hậu môn chính xác hơn, giảm nguy cơ rò rỉ chỗ nối.

Nhờ vậy, bệnh nhân hồi phục tốt, vẫn có thể sử dụng hậu môn tự nhiên. Đây là bước tiến lớn của y học hiện đại, vừa nâng cao hiệu quả điều trị, vừa cải thiện đáng kể chất lượng sống cho người bệnh.

6. Sau phẫu thuật bảo tồn hậu môn, bệnh nhân có thể đi đại tiện như trước hay không?

Khi đã phẫu thuật bảo tồn hậu môn, bệnh nhân có thể đi đại tiện bình thường như trước đây không, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Phú Hữu trả lời:

Sau phẫu thuật cắt toàn bộ trực tràng và tái tạo lại đường tiêu hóa, bệnh nhân chắc chắn không thể đi cầu hoàn toàn như trước được.

Người bệnh có thể gặp phải tình trạng được gọi là hội chứng cắt trước thấp, do không còn trực tràng - cơ quan có vai trò chứa đựng và điều hòa việc đi tiêu. 

Khi đại tràng được nối thẳng xuống cơ thắt hậu môn, khả năng kiểm soát phân bị ảnh hưởng. Bệnh nhân thường có biểu hiện đi cầu nhiều lần (10 - 15 lần/ngày), phân lỏng và khó tự chủ.

Để khắc phục, có hai hướng can thiệp sau:

- Trong phẫu thuật, bác sĩ cần thao tác nhẹ nhàng đảm bảo đoạn ruột đưa xuống đủ dài để hạn chế tổn thương, giúp giảm nguy cơ hội chứng cắt trước thấp.

- Sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể dùng thuốc giảm co thắt để giảm tần suất đi cầu, thuốc làm đặc phân và đặc biệt là tập vật lý trị liệu phục hồi cơ thắt hậu môn.

Nhờ đó, giúp cải thiện đáng kể khả năng kiểm soát đại tiện và nâng cao chất lượng sống sau mổ.

7. Điều kiện để đóng lại hậu môn nhân tạo cho bệnh nhân?

Trong trường hợp bệnh nhân phải làm hậu môn nhân tạo tạm thời, điều kiện nào cho phép đóng lại hậu môn nhân tạo và giúp bệnh nhân trở lại sinh hoạt bình thường, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Phú Hữu trả lời:

Một số bệnh nhân phải mở hậu môn nhân tạo tạm thời trong các trường hợp như:

- Khối u trực tràng gây tắc ruột hoặc quá to chưa thể phẫu thuật triệt để, lúc này bác sĩ sẽ mở hậu môn nhân tạo phía trên khối u để phân thoát ra ngoài. Sau đó, bệnh nhân được hóa trị, giúp khối u nhỏ lại, khi đủ điều kiện an toàn mới tiến hành cắt bỏ khối u và nối ruột lại.

- Bệnh nhân có khối u bị áp xe hoặc nhiễm trùng, thậm chí vỡ, phải phẫu thuật cấp cứu. Khi đó, do đại tràng còn nhiều phân, môi trường nhiễm khuẩn cao, nên không thể nối ruột ngay. Bác sĩ buộc phải cắt bỏ khối u, đồng thời đưa hậu môn nhân tạo tạm ra da để bảo vệ an toàn.

Thông thường, sau 3 - 6 tháng, khi tình trạng bệnh nhân ổn định, bác sĩ sẽ đánh giá lại bằng thăm khám và chụp chiếu. Nếu mọi điều kiện thuận lợi, sẽ tiến hành đóng hậu môn nhân tạo để bệnh nhân trở lại sinh hoạt bình thường với hậu môn thật.

8. Hóa trị hoặc xạ trị trước phẫu thuật có làm tăng khả năng bảo tồn hậu môn?

Nhiều bệnh nhân ung thư trực tràng được chỉ định hóa trị hoặc xạ trị trước phẫu thuật. Bác sĩ có thể giải thích vì sao cần làm như vậy và liệu điều này có giúp tăng khả năng bảo tồn hậu môn hay không, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Phú Hữu trả lời:

Một số bệnh nhân khi đến khám đã ở giai đoạn muộn, khối u lan rộng ra xung quanh hoặc có nhiều hạch di căn. Nếu phẫu thuật ngay lúc đó, nguy cơ còn sót tế bào ung thư rất cao. 

Vì vậy, theo phác đồ điều trị chuẩn trong nước và quốc tế, bác sĩ sẽ chỉ định hóa trị kết hợp xạ trị.

Hai phương pháp này có thể tiến hành song song hoặc riêng biệt, giúp làm teo nhỏ khối u và tiêu diệt bớt tế bào ung thư. Sau 3–6 tháng, bác sĩ sẽ đánh giá lại bằng MRI hoặc CT.

Khi khối u nhỏ lại, việc phẫu thuật sẽ thuận lợi hơn, khả năng cắt bỏ triệt để và bảo tồn hậu môn cũng cao hơn.

Hóa xạ trị trước mổ không chỉ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn mà còn tăng cơ hội cho bệnh nhân được bảo tồn hậu môn tự nhiên, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống sau điều trị.