Cháu Bảo Ngọc con chị Vũ Thanh Huyền (P502- G3, Trung Tự, Đống Đa, Hà Nội) mới 4 tuổi nhưng thường tự nghĩ ra những câu chuyện rồi nói như thật với mẹ khi mong muốn một điều gì đó.

Có lần không thích đi học, cháu bịa ra câu chuyện bị ốm như chú thỏ Bông trong bài thơ học ở lớp "Thỏ Bông bị ốm" rồi bắt mẹ bế bồng, không chịu đến lớp.

Lần khác, cháu không thích ăn, bịa ra câu chuyện cái răng đau vừa được nghe cô giáo kể. Chị Huyền rất lo lắng vì nghĩ rằng con mình bé tí đã biết nói dối.


Tuy nhiên, theo TS Đỗ Tuấn, giám đốc Trung tâm Tư vấn Tâm lý Trẻ em, ở lứa tuổi mẫu giáo, trẻ bịa chuyện một cách vô thức, không phải là nói dối như lo lắng của cha mẹ. Đây chỉ là một sản phẩm của trí tưởng tượng phong phú của trẻ khi chúng chưa phân biệt được hiện thực và giấc mơ.

Trí tưởng tượng là do hệ ý thức của trẻ phát triển chưa đầy đủ nên những thứ tưởng tượng được chúng coi như là thật.

Trong trường hợp này, cha mẹ đừng nghĩ là chúng nói dối, mà nên gợi ý, uốn nắn dần để trí tưởng tượng của trẻ không rơi vào chuyện hoang đường, giúp trẻ hiện thực hóa trí tưởng tượng ở một mức độ nhất định. Còn với những trường hợp không thể hiện thực hóa thì cha mẹ sẽ giúp trẻ cười với trí tưởng tượng của nó.

Học cách nắm bắt tâm lý trẻ

Bản thân mỗi người trong cuộc đời đều từng nói dối vì nhiều lý do và có thể bao biện cho câu chuyện dối trá của mình. Nói dối có những cấp độ khác nhau, biểu hiện và hệ lụy khác nhau. Đối với con trẻ cũng như vậy. Trẻ con nói dối ở mỗi lứa tuổi có sự khác nhau.

Để phát hiện sớm việc trẻ nói dối, cha mẹ phải ý thức được vai trò của bản thân trong quá trình hình thành cái tốt cũng như cái xấu trong tính cách của đứa trẻ. Từ đó, cha mẹ mới có ý thức cảnh giác trước những tính xấu của trẻ, sớm phát hiện những sai lệch trong hành vi của trẻ.

Theo TS Đỗ Tuấn, cha mẹ phải học cách nắm bắt tâm lý của con trẻ trong từng giai đoạn để có những ứng xử khác nhau.

Bà Đặng Thị Lệ Thủy, giám đốc Trung tâm Bồi dưỡng Kỹ năng Smile’s House cho rằng: Trẻ bắt đầu nói dối là do chúng đã biết nhận thức và thiếu tự tin vào bản thân. Chúng muốn đổ lỗi cho người khác để giảm đi lỗi của bản thân chúng.

Trong trường hợp này, cha mẹ nên giúp trẻ nhìn nhận hành vi có lỗi của trẻ và giúp trẻ tự tin vào bản thân bằng việc dũng cảm nhận lỗi. Khi trẻ nói dối, cha mẹ nên nhìn nhận ở nhiều khía cạnh chứ không nên vội quy kết tội lỗi ngay cho trẻ. Việc quy kết này sẽ ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý của trẻ.

Hiện tượng trẻ nói dối để làm vui lòng cha mẹ trong việc học tập hay trở thành một đứa trẻ ngoan thì cha mẹ hãy thận trọng và phân tích cho trẻ việc nói dối này là sai. Chính cha mẹ nên thay đổi nhận thức trong việc kỳ vọng, đặt áp lực lên đứa trẻ. 

TS Đỗ Tuấn nhấn mạnh: Khi chẳng may phạm lỗi, trẻ rất sợ hãi và tìm cách né tránh sự trách phạt của cha mẹ bằng lời nói dối. Lúc này, cha mẹ không nên dùng hình thức bạo lực để trừng phạt trẻ, điều đó sẽ dẫn đến nguy cơ nói dối ở trẻ có chiều sâu, tạo thành tính ý thức và nhân cách sau này của trẻ.

Khi trẻ nói dối một cách thường xuyên mà cha mẹ không kịp thời phát hiện và chấn chỉnh thì sẽ tạo thành thói quen và hình thành nhân cách của trẻ. Có một thực tế là trong môi trường học tập ở nhà trường, một đứa trẻ giỏi nói dối thường có lợi, dẫn đến hiện tượng lây lan tâm lý cho những đứa trẻ khác.