1. Đau thần kinh tọa là gì?

Dây thần kinh tọa là dây thần kinh dài và dày nhất trong cơ thể. Nó được tạo thành từ năm rễ thần kinh: Hai rễ từ vùng lưng dưới được gọi là cột sống thắt lưng, và ba rễ từ phần cuối cùng của cột sống hay còn gọi là xương cùng.

Năm rễ thần kinh kết hợp với nhau để tạo thành dây thần kinh tọa bên phải và bên trái. Ở mỗi bên cơ thể, dây thần kinh tọa chạy qua hông, mông và xuống chân, kết thúc ngay dưới đầu gối. Sau đó, dây thần kinh toạ phân nhánh thành các dây thần kinh khác, tiếp tục đi xuống chân, bàn chân và ngón chân.

Đau thần kinh tọa là cơn đau dây thần kinh do chấn thương hoặc kích thích dây thần kinh tọa, bắt nguồn vùng mông. Đau thần kinh tọa là những cơn đau từ nhẹ đến nặng, đôi khi nó cũng là nguyên nhân gây yếu cơ ở chân và bàn chân, đôi khi là cảm giác tê chân, ngứa râm ran hoặc cảm giác kim châm ở chân, bàn chân hoặc ngón chân.

2. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng đau thần kinh tọa

Đau thần kinh tọa xảy ra khi có vật gì đó đè hoặc cọ xát vào dây thần kinh tọa. Điều này xảy ra do một số bệnh lý như:

a. Thoát vị đĩa đệm hoặc trượt đĩa đệm

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau thần kinh tọa. Khi một mô đệm mềm nằm giữa các xương trong cột sống của bạn bị thoát vị hoặc trượt ra sẽ gây áp lực lên rễ thần kinh của dây thần kinh tọa.

b. Thoái hoá đĩa đệm

Bệnh thoái hoá đĩa đệm là sự hao mòn tự nhiên của các đĩa đệm giữa các đốt của cột sống. Việc hao mòn đĩa đệm làm giảm chiều dài của chúng, từ đó làm giảm không gian, gây hẹp ống sống và chèn ép lên các rễ thần kinh tọa. 

c. Trượt đốt sống thắt lưng

Một đốt sống bị trượt và lệch ra ngoài so với những đốt sống ở trên, làm thu hẹp lỗ mở mà dây thần kinh thoát ra ngoài gây nên tình trạng chèn ép.

Xem thêm: Những câu hỏi thường gặp về đau thần kinh tọa

3. Biểu hiện của đau thần kinh tọa

Đau dây thần kinh tọa có thể ở hầu hết mọi nơi dọc theo con đường thần kinh, có khả năng đi theo một con đường từ thắt lưng đến mông và mặt sau của đùi và bắp chân. Bệnh có thể có một hoặc các triệu chứng như: Triệu chứng chính là đau nhói ở bất cứ đâu dọc theo dây thần kinh tọa; từ lưng dưới, qua mông và xuống mặt sau của một trong 2 chân.

Các triệu chứng phổ biến khác của đau thần kinh tọa bao gồm:

- Tê chân dọc theo dây thần kinh.

- Một số người cũng bị tê, ngứa ran hoặc yếu cơ ở chân hoặc bàn chân.

- Một phần của chân có thể bị đau, trong khi phần khác có thể bị tê.

- Cảm giác ngứa ran (kim châm) ở bàn chân và ngón chân

- Cơn đau này có thể ở mức độ nghiêm trọng và có thể trầm trọng hơn khi ngồi trong thời gian dài.

- Cơn đau có thể thay đổi từ đau nhẹ đến đau nhói, nóng rát. Đôi khi nó có thể cảm thấy như bị giật hoặc điện giật.

- Cơn đau tệ hơn khi ho, hắt hơi hoặc ngồi lâu. Thông thường, đau thần kinh tọa chỉ ảnh hưởng đến một bên của cơ thể.

4. Những thói quen xấu cần tránh để giảm tình trạng đau thần kinh tọa

a. Mang vác vật nặng không đúng cách

Thông thường khi nâng 1 vật nặng, việc chúng ta hay làm là cúi xuống và nâng trực tiếp lên mà không thông qua 1 bước trung gian để giảm trọng lực tác động lên cột sống. Điều này dẫn đến cột sống sẽ dễ bị tổn thương và gây ra hiện tượng chèn ép lên các dây thần kinh. Rất nhiều bệnh nhân khi đi khám đã kể lại quá trình xuất hiện cơn đau thần kinh tọa sau khi xách một thùng nước hay bưng bê một thùng hàng hoặc thậm chí là đau ngay sau khi bế cháu nhỏ.

b. Ngồi sai tư thế

Nguyên nhân này khá thường gặp và đặc biệt là hay xuất hiện ở những người đang làm việc tại văn phòng. Khi ngồi, tư thế chùng lưng hay cong lưng chúi về phía trước rất hay thường gặp. 

Các em học sinh cũng là 1 đối tượng đặc biệt lưu tâm, nếu không được điều chỉnh sớm sẽ dễ gây ra cong vẹo cột sống về sau.  

Người trưởng thành ngồi sai tư thế lâu ngày sẽ dẫn đến tình trạng mất đường cong sinh lí của cột sống, đây cũng chính là nguyên nhân chính gây ra chèn ép thần kinh tọa làm xuất hiện cơn đau.

Xem thêm: Đau thần kinh tọa: Phương pháp điều trị và phòng ngừa

c. Ngồi một chỗ quá lâu

Việc ngồi liên tục nhiều giờ liền sẽ tạo áp lực nặng nề lên phần thắt lưng, từ đó chèn vào dây thần kinh hông to khiến cơn đau thêm phần trầm trọng. Vì vậy, người bệnh nên đứng dậy và đi lại nhẹ nhàng sau mỗi giờ để máu huyết được lưu thông hiệu quả.

Các chuyên gia y tế đã đưa ra lời khuyên rằng hãy thư giãn sau mỗi 30 phút ngồi làm việc để cột sống được nghỉ ngơi. Người hay ngồi xem tivi cũng nên khởi động cơ thể trong những lúc quảng cáo tránh ngồi quá lâu.

d. Đi giày cao gót thường xuyên

Phái nữ thường lựa chọn đi giày cao gót trong khi đi làm và các sự kiện để tôn dáng. Tuy nhiên, việc thường xuyên đi giày cao gót không chỉ gây đau mỏi ở toàn bộ vùng cơ chân đến ngón mà chúng còn là nguyên nhân gây ra tình trạng đau lưng và thần kinh tọa dai dẳng. Việc đi giày cao gót sẽ làm thay đổi vị trí chịu lực, rất dễ làm cột sống bị tổn thương và làm cho tình trạng đau thần kinh tọa sẽ trở nên trầm trọng hơn.

e. Nằm võng hoặc nằm đệm quá mềm

Đệm quá mềm hay đệm cũ sẽ mất đi hệ số đàn hồi ban đầu nên khi nằm, cơ thể sẽ bị lún xuống làm cột sống bị uốn cong, các cơ vùng cột sống và mông sẽ phản xạ co lại nhằm giữ cơ thể ở trạng thái cân bằng, điều này gây ra áp lực kéo dài ép lên dây thần kinh tọa gây đau. Tương tự, khi nằm võng dây thần kinh tọa cũng sẽ bị chèn ép theo cách thức trên, lâu ngày dẫn đến tổn thương dây thần kinh gây ra đau thường xuyên.

f. Thể dục thể thao quá sức

Đây cũng là một trong những nguyên nhân rất thường thấy ở người bị đau thắt lưng. Sự bận rộn trong công việc khiến cho nhiều người thường áp dụng những bài tập cường độ cao vào những ngày nghỉ cuối tuần. Các bác sĩ và chuyên gia nghiên cứu về thể thao cảnh báo tuyệt đối nên tránh các bài tập phản khoa học như vậy. 

Các bài tập này không mang lại nhiều lợi ích mà còn làm cơ thể bạn dễ bị tổn thương hơn, mà cụ thể nhất chính là hệ xương khớp, các tình trang đau nhức phần lưng cũng từ đây mà ra. Do đó, tập thể dục đều đặn hàng ngày sẽ là điều tốt nhất bạn nên làm, tuyệt đối không dồn quá sức vào một thời điểm, trước khi tập vào các bài tập chính nên  khởi động bằng những động tác phù hợp giảm tối đa chấn thương.

g. Thói quen sinh hoạt không điều độ

Đây là nguyên nhân rất ít người chú ý đến nhưng nó lại là nguyên nhân hay gặp nhất gây đau thần kinh tọa hiện nay. Những đối tượng đang có tình trạng thừa cân béo phì sẽ làm tăng áp lực rất lớn lên cột sống và các khớp, đó là nguyên nhân dẫn đến thoái hóa cột sống và gây hiện tượng chèn ép vào các dây thần kinh. 

Ngoài ra, uống nhiều rượu bia, hút thuốc lá hay ăn nhiều thực phẩm béo ngọt cũng là những thói quen không tốt ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe nói chung và kéo dài tình trạng xấu ở các bệnh thần kinh cơ xương khớp nói riêng nên tuyệt đối cần tránh.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Trịnh Ngọc Bình - Phó ban AloBacsi Cộng đồng