1. Đau thần kinh tọa là gì?

Đau thần kinh tọa gặp nhiều nhất ở độ tuổi từ 30 - 60, thông thường nam giới mắc nhiều hơn nữ (Tỷ lệ 3:1). Bệnh xảy ra khi dây thần kinh tọa (dây thần kinh hông to) bị kích thích hoặc chèn ép do gai cột sống, viêm khớp, thoát vị đĩa đệm hoặc u xương,…

Dây thần kinh tọa là dây thần kinh lớn nhất của cơ thể tạo nên bởi các rễ thần kinh (bắt đầu đi từ đốt sống L3, bao gồm các rễ L3 - L4 - L5 - S1). Khi bị chèn ép, làm tắc nghẽn đường truyền xung thần kinh, gây ứ huyết sinh ra đau....

Đau thần kinh tọa biến chứng nhẹ là rối loạn cảm giác, hạn chế khả năng vận động, đại tiểu tiện không tự chủ, dị dạng xương cột sống hoặc rối loạn thần kinh thực vật… Nặng dẫn đến teo cơ dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, bại liệt thậm chí có thể gây tàn phế suốt đời nếu không sớm phát hiện các nguyên nhân gây bệnh và can thiệp kịp thời.

2. Nguyên nhân dẫn đến đau thần kinh tọa

Đau thần kinh tọa xảy ra khi dây thần kinh tọa bị chèn ép. Nguyên nhân thường thấy nhất của sự chèn ép này là:

- Thoát vị đĩa đệm: Đĩa đệm là một bộ phận nằm giữa hai đốt sống, hoạt động như một bộ giảm xóc, giúp hai đốt sống không ma sát trực tiếp lên nhau khi cử động. Cùng với sự lão hóa tự nhiên của cơ thể hoặc do các chấn thương, đĩa đệm lồi ra, thoát vị, chèn ép dây thần kinh tọa, gây nên các cơn đau.

- Gai cột sống: Theo thời gian hoặc dưới tác động của các lực, cột sống dần bị thoái hóa. Cơ chế tự nhiên của cơ thể dẫn đến sự hình thành các gai xương tại các đĩa đệm, đốt sống hoặc dây chằng để giảm bớt áp lực cho cột sống. Tuy nhiên, cơ chế tự chữa lành này lại gây ra các hệ lụy khó chịu khi các gai xương mới hình thành đâm ra, chèn ép các dây thần kinh và đốt sống, trong đó có dây thần kinh tọa.

- Hiếm gặp hơn là trường hợp dây thần kinh tọa bị chèn ép do một khối u, cơ, hoặc do tổn thương từ các bệnh lý khác, ví dụ bệnh tiểu đường, hẹp ống sống.

Xem thêm: Nguyên nhân và biểu hiệu của tình trạng đau thần kinh tọa

3. Triệu chứng của đau thần kinh tọa

a. Các triệu chứng phổ biến

- Các cơn đau đi dọc theo dây thần kinh tọa, bắt đầu từ hông, cột sống thắt lưng đến bên ngoài đùi, phía trước bắp chân, bên trong mắt cá chân, các ngón chân.

- Đau buốt, đau nhói hoặc đau như điện giật.

- Đau như bị bỏng, bị đâm hoặc châm chích nhẹ.

- Cơn đau có thể liên tục, kéo dài hoặc đến và đi nhanh.

- Cơn đau nghiêm trọng hơn khi đứng hoặc ngồi trong một thời gian dài hoặc đứng lên, vặn người, ho…

b. Một số triệu chứng khác 

- Đau vừa đến nghiêm trọng ở lưng dưới, mông và đến chân.

- Tê hoặc yếu ở lưng dưới, mông, chân hoặc bàn chân.

- Đau nghiêm trọng hơn khi cử động.

- Có cảm giác châm chích ở chân, ngón chân hoặc bàn chân.

- Mất kiểm soát ruột và bàng quang (do Hội chứng chùm đuôi ngựa).

4. Chẩn đoán đau thần kinh tọa như thế nào?

Để xác định đau thần kinh tọa, các bác sĩ sẽ bắt đầu với việc xem xét bệnh sử. Họ có thể đặt câu hỏi về chứng đau lưng của bạn, lối sống và nghề nghiệp cũng như tiền sử gia đình từng có người mắc bệnh về xương khớp không.

Các bác sĩ cũng sẽ kiểm tra thể chất của người bệnh để xác định xem dây thần kinh nào gây nên các cơn đau. Một số bài tập có thể được yêu cầu thực hiện để xem liệu chúng có làm cơn đau tồi tệ hơn không, chẳng hạn, ngồi xổm, đi bằng đầu ngón chân hoặc gót chân, nâng một chân trong khi đang nằm ngửa.

Để tăng mức độ tin cậy, nhất là với trường hợp đau thần kinh tọa mãn tính, bác sĩ sẽ đề nghị bạn thực hiện thêm các kiểm tra hình ảnh như:

- Chụp X-quang cột sống để kiểm tra vị trí của các đốt sống, gai xương.

- Chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) để xem hình ảnh chi tiết của đĩa đệm và các mô mềm bao quanh cột sống.

- Điện cơ đồ (EMG) để kiểm tra mức độ di chuyển của các xung điện qua dây thần kinh tọa và phản ứng của các cơ.

- Chụp tủy đồ để xác định xem đốt sống hoặc đĩa đệm có gây chèn ép tủy, từ đó gây ra cơn đau hay không.

Xem thêm: Đau thần kinh tọa nên ăn gì kiêng gì?

5. Các phương pháp điều trị chữa đau thần kinh tọa

Mặc dù đau thần kinh tọa gây ra nhiều đau đớn và phiền phức thì may mắn là có nhiều phương pháp để điều trị đau thần kinh tọa. Hầu hết các trường hợp đau thần kinh tọa không cần phẫu thuật và khoảng một nửa số đó có thể đỡ hơn trong 6 tuần chỉ với nghỉ ngơi và uống thuốc.

Hầu hết người bệnh đau thần kinh tọa sẽ đỡ hơn trong một vài tuần với các biện pháp chăm sóc phục hồi tại nhà. Nếu các cơn đau của người bệnh không quá trầm trọng đến mức ngăn cản bệnh nhân thực hiện các công việc hằng ngày, bạn có thể thử xem xét các phương pháp sau đây

a. Sử dụng thuốc Tây

Các thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen, aspirin, ibuprofen và naproxen có thể hữu ích trong việc giảm các cơn đau một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, không nên sử dụng chúng trong thời gian dài mà không tham khảo ý kiến chuyên gia.

Trong trường hợp nặng hơn, các bác sĩ có thể kê đơn các thuốc giãn cơ mạnh hơn hoặc các thuốc chống viêm. Thuốc trầm cảm và thuốc chống động kinh cũng có tác dụng trong một số trường hợp. 

Một lựa chọn khác là tiêm Steroid trực tiếp vào dây thần kinh bị kích thích.

b. Vật lý trị liệu

Nguyên tắc cơ bản của vật lý trị liệu là giúp thả lỏng và tăng cường sức mạnh cơ bắp, tăng tuần hoàn máu, từ đó làm dịu các cơn đau. Các biện pháp vật lý trị liệu giúp chữa đau thần kinh tọa là:

- Các bài tập thể dục và các động tác giãn cơ. Các triệu chứng viêm có thể giảm bớt khi bạn tập thể dục, vì thế, đi bộ ngắn, yoga hoặc bơi lội có thể là một ý hay. Các động tác kéo giãn phần lưng dưới cũng giúp giảm các cơn đau thần kinh tọa cũng như tăng cường sức dẻo dai cơ bắp. Các bài tập nên được đưa ra và theo dõi bởi các chuyên gia vật lý trị liệu để chắc rằng bạn không làm tổn thương mình thêm nữa.

- Chườm lạnh và nóng luân phiên cũng giúp giảm đau tạm thời, thả lỏng cơ bắp, tăng tuần hoàn máu. Liệu pháp này sẽ phát huy tác dụng tối ưu hơn nếu kết hợp cùng xoa bóp nhẹ nhàng.

Ngoài ra, các liệu pháp như châm cứu, bấm huyệt,… cũng có thể giúp giảm các cơn đau thần kinh tọa.

c. Phẫu thuật

Chỉ khoảng 5 - 10% các trường hợp đau thần kinh tọa cần phẫu thuật. Đây là biện pháp cuối cùng, khi các biện pháp chữa trị phục hồi không đem lại kết quả, thậm chí các cơn đau trở nên trầm trọng hơn.

Trong một số ít trường hợp, đau thần kinh tọa dẫn đến hội chứng đuôi ngựa, kết quả là bạn mất khả năng kiểm soát ruột và bàng quang, không khống chế được khả năng đại tiểu tiện. Đây là một tình huống cần phẫu thuật gấp.

Nếu bạn bị đau thần kinh tọa ở trường hợp nhẹ nhưng vẫn tiếp tục đau sau hơn 3 tháng điều trị nghỉ ngơi và uống thuốc, bác sĩ cũng có thể sẽ đề nghị phẫu thuật. Mục tiêu chính của các phẫu thuật là loại bỏ những tác nhân chèn ép vào dây thần kinh tọa, thường là đĩa đệm bị thoát vị và các gai xương. Trong một số ít trường hợp, các bác sĩ phải loại bỏ hoàn toàn một đĩa đệm để giải quyết vấn đề.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Trịnh Ngọc Bình - Phó ban AloBacsi Cộng đồng