Ngừa thai cho thiếu niên, biện pháp nào ổn thỏa?

1. Bé gái bao nhiêu tuổi bắt đầu có khả năng thụ thai?

Thưa BS, mới đây có bà mẹ hỏi cách ngừa thai cho bé gái 14 tuổi nên hôm nay, nhờ BS Quyên hướng dẫn: từ bao nhiêu tuổi thì các bé gái khả năng thụ thai?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời: Vấn đề ngừa thai ở tuổi vị thành niên trước đây ít được chú ý tại Việt Nam, bởi xu hướng tình dục ở độ tuổi này không nhiều. Tuy nhiên, gần đây người ta có thống kê, việc quan hệ tình dục ở trẻ vị thành niên đã gia tăng, nếu không giáo dục giới tính tốt, về ngừa thai cho trẻ thì hậu quả rất nặng nề.

Ở Việt Nam, độ tuổi trung bình bé gái dậy là khoảng 8-13 tuổi. Một số bé có thể dậy thì sớm hơn hoặc muộn hơn ở mốc thời gian này. Khi bắt đầu dậy thì trẻ sẽ có sự thay đổi như ngực to hơn, phát triển chiều cao, lông ở một số vị trí, da mịn màng hơn.

Mốc quan trọng nhất là trẻ hành kinh lần đầu tiên, đó cũng là giai đoạn bắt đầu chu kỳ rụng trứng. Khi rụng trứng là có khả năng thụ thai. Tuy nhiên, cũng có một số tình huống hiếm gặp, bé rụng trứng nhưng chưa hành kinh.

Thường sau khi rụng trứng khoảng 14 ngày bé sẽ có kinh nguyệt. Nhưng nếu quan hệ tình dục trong thời gian trước khi xuất hiện kinh nguyệt này thì vẫn có khả năng mang thai, tình huống mặc dù hiếm gặp nhưng có thể xảy ra.

2. Ngừa thai ở tuổi vị thành niên, nên lựa chọn phương pháp nào?

Nhiều bậc phụ huynh đã cởi mở hơn trong vấn đề giáo dục giới tính, thay vì ngượng ngùng lảng tránh, họ quyết định “vẽ đường cho hươu chạy đúng”. Tuy nhiên, các bố mẹ cũng rất băn khoăn về việc lựa chọn phương pháp nào. Theo BS, đối với lứa tuổi thiếu niên, biện pháp ngừa thai nào ổn thỏa nhất?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời: Ngày nay, việc quan hệ tình dục ở tuổi vị thành niên đã được các bậc phụ huynh quan tâm hơn, trong khi trước đây đa phần đều lẩn tránh bởi suy nghĩ “vẽ đường cho hươu chạy”. Tuy nhiên, nếu bây giờ không “vẽ đường” thì trẻ vẫn sẽ tìm được “chạy”. Vì vậy, điều quan trọng là “vẽ đường chạy đúng”.

Hiện nay, trẻ đã có thể tiếp xúc các vấn đề tình dục thông qua nhiều phương tiện, mạng xã hội, truyền thông. Nếu trong độ tuổi này trẻ không được cung cấp đầy đủ kiến thức về sinh sản có thể gây ra hậu quả nặng nề. Vấn đề giáo dục giới tính ở trẻ em diễn ra theo nhiều giai đoạn, không chỉ đợi đến khi vào tuổi dậy thì mới được cung cấp kiến thức sinh sản.

Về mặt khoa học, việc tư vấn sinh sản nên được thực hiện từ sớm, bắt đầu khi bé còn nhỏ. Ví dụ như ở độ tuổi 3-5 tuổi thì các bé cần phân biệt trẻ nam, trẻ nữ và có những quy tắc để người lạ không chạm vào cơ quan sinh dục của mình, tránh việc bị xâm hại. Từ 5-12 tuổi, mặc dù trẻ chưa dậy thì nhưng các bậc phụ huynh cũng cần quan tâm, cung cấp trước các kiến thức căn bản về giai đoạn dậy thì từ các vấn đề con có thể đối diện đến kiến thức sinh sản, phòng tránh thai. Điều này sẽ giúp trẻ chủ động đón chào tuổi dậy thì hơn.

Khi tư vấn cho bé về biện pháp tránh thai cần cả quá trình, bé phải hiểu cơ thể của mình và khả năng mang thai khi dậy thì ra sao. Hiện có rất nhiều phương pháp ngừa thai. Đối với trẻ vị thành niên có quan hệ tình dục cũng như người lớn, đa số các phương pháp ngừa thai đều có thể sử dụng. Nhưng lưu ý, đặt vòng tránh thai không khuyến khích thực hiện ở trẻ nhỏ, vì phương pháp này thường được khuyến cáo áp dụng cho người phụ nữ đã có ít nhất 1 con sẽ tốt hơn.

Ngoài ra, các biện pháp khác như cấy que tránh thai, thuốc uống tránh thai còn tùy thuộc nhiều vấn đề. Ví dụ, đối với que tránh thai khoảng 4cm dùng khi sử dụng phải cấy vào cánh tay, đây là một thủ thuật nên trước khi thực hiện cần sự tư vấn kỹ càng từ bác sĩ dành cho bé và cả người giám hộ đồng ý.

Mặt khác, việc cấy que tránh thai cho trẻ vị thành niên còn tương đối lạ ở Việt Nam. Tại một số chương trình ở các quốc gia trên thế giới có sử dụng que cấy tránh thai cho trẻ vị thành niên. Tuy nhiên, vấn đề này cũng gặp sự phản đối của phụ huynh và cộng đồng.

Như vậy có thể thấy rằng, việc lựa chọn phương pháp ngừa thai ở tuổi vị thành niên còn tùy thuộc và cân nhắc vào nhiều yếu tố: tần suất quan hệ, cơ thể có chống chỉ định với biện pháp ngừa thai nào không. Với mỗi phương pháp tránh thai có chỉ định và chống chỉ định khác nhau. Chẳng hạn với bé bị u gan, tiền sử bệnh lý về gan, bệnh lý thuyên tắc tĩnh mạch… không được sử dụng các biện pháp tránh thai có thuốc như thuốc uống ngừa thai hoặc que cấy tránh thai.

Bên cạnh đó, với bất kỳ phương pháp ngừa thai nào có thực hiện thủ thuật trên bé dưới 18 tuổi thì cần có sự đồng ý của trẻ và người giám hộ. Do đó, cần có sự tư vấn kỹ từ bác sĩ Sản phụ khoa.

Hiện, phương pháp thường được khuyến cáo sử dụng nhất là bao cao su, vừa tránh thai, vừa giúp phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

3. Dùng thuốc tránh thai hằng ngày để ngừa và trị mụn, có nên không?

Cũng có những bà mẹ lo xa, rằng nếu con mình dùng bao cao su mà sơ suất gì thì lại có nguy cơ dính bầu, hay là chọn thuốc ngừa thai hằng ngày, nghe nói còn có công dụng làm đẹp da, giảm mụn? Theo BS, như vậy có được không ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời: Bất kỳ phương pháp ngừa thai nào cũng có tỷ lệ thất bại. Chẳng hạn, nếu dùng bao cao su không đúng cách hoặc không chất lượng, lủng bao khi quan hệ cũng đều đưa đến nguy cơ mang thai.

Không có phương pháp nào thành công 100%, kể cả phương pháp vĩnh viễn thì cũng tương đối chứ không phải tuyệt đối. Do đó, chúng ta cần lưu ý, mỗi phương pháp ngừa thai sẽ có ưu và nhược điểm khác nhau.

Hiện nay, có nhiều loại thuốc ngừa thai được biết đến với công dụng đẹp da, ngăn ngừa mụn. Nhưng các bậc phụ huynh cần biết rằng, vấn đề về da mụn rất thường gặp ở tuổi dậy thì, do sự thay đổi nội tiết làm tăng tiết bã nhờn nhiều hơn, da dễ bị mụn hơn. Ngoài vấn đề nội tiết thì còn nhiều nguyên nhân khác dẫn đến mụn, ví dụ như cách vệ sinh da, viêm da, kích ứng với mỹ phẩm, sữa rửa mặt… Do đó, vấn đề về da trong độ tuổi dậy thì cần có sự thăm khám, tư vấn của bác sĩ Da liễu.

Một số thuốc ngừa thai giúp làm ổn định nội tiết nên giảm mụn, nhưng đó là tác dụng phụ của thuốc ngừa thai. Chúng ta cần lưu ý, sử dụng thuốc ngừa thai với tác dụng chính là ngừa thai, vì vậy điều cần quan tâm chính là bé có nhu cầu dùng thuốc ngừa thai hay không, chứ không phải dùng vì tác dụng phụ là làm đẹp da.

Uống thuốc ngừa thai thì cần phải dùng đều đặn mỗi ngày, đúng giờ. Đây cũng là điều rất khó đối với trẻ, nếu quên thuốc vẫn có nguy cơ mang thai. Mặt khác, nếu quên thuốc nhiều ngày có thể gây ra tình trạng ra huyết bất thường. Sử dụng thuốc ngừa thai cần rất cân nhắc và nên dùng theo chỉ định của bác sĩ.

4. Có nên cấy que tránh thai ở tuổi vị thành niên?

Lứa tuổi thiếu niên có nên cấy que tránh thai không ạ?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời: Cấy que tránh thai không có chống chỉ định ở trẻ vị thành niên. Tuy nhiên ở Việt Nam, tỷ lệ cha mẹ đồng ý cho bé sử dụng que cấy tránh thai là không nhiều. Que cấy tránh thai là vật ngoại lai đưa vào cơ thể nên nhiều cha mẹ rất lo lắng. Hơn nữa, que cấy tránh thai có thể gây ra các tác dụng phụ như làm cho trẻ không có kinh nguyệt dẫn đến tâm lý lo lắng.

Ở một số trường hợp khác, khi cấy que tránh thai là đưa một nội tiết bên ngoài vào cơ thể, vì vậy trẻ không phải không có kinh nguyệt mà ngược lại sẽ ra kinh nguyệt thường xuyên, rỉ rả, kéo dài gây khó chịu. Vì vậy, trước khi sử dụng que cấy tránh thai cần được tư vấn kỹ với bác sĩ về công dụng cũng như tác dụng phụ.

Hiện nay có nhiều phương pháp ngừa thai, trong đó phương pháp chích thuốc ngừa thai 3 tháng hoặc cấy que tránh thai thì thường sử dụng ở những trẻ có vấn đề tâm lý, gia đình sợ bé có thể bị lợi dụng.

5. Tuổi thiếu niên, làm sao để quan hệ tình dục an toàn?

Lời khuyên của BS dành cho lứa tuổi thiếu niên, làm sao để quan hệ tình dục an toàn?

BS.CK1 Nguyễn Lệ Quyên trả lời: Ở trẻ vị thành niên, vấn đề ngừa thai gần đây được đặt ra rất nhiều, mong các bậc phụ huynh khi có con ở độ tuổi này và bé tâm sự về việc quan hệ tình dục thì nên có sự gần gũi, tư vấn cho bé về các phương pháp ngừa thai. Chúng ta vẽ đường cho hươu chạy đúng sẽ tốt hơn rất nhiều.