Ngày Thế giới nhận thức về tự kỷ 2/4: Hiểu đúng về tự kỷ, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời

Ngày 18/12/2007, Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 62 thông qua một Nghị quyết đặc biệt lấy ngày 2/4 hàng năm là ngày Thế giới nhận thức về tự kỷ, với mục đích kêu gọi cộng đồng tăng cường sự quan tâm và hiểu biết về hội chứng này, từ đó thúc đẩy các nghiên cứu để tìm ra phương pháp mới nâng cao sức khỏe và khả năng hòa nhập của những người mắc tự kỷ. Đồng thời, giúp người tự kỷ sớm được phát hiện, điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống của họ cũng như gia đình.

Trong những năm gần đây, y văn trong và ngoài nước đều ghi nhận một sự gia tăng đáng kể về tỷ lệ trẻ tự kỷ. Theo nghiên cứu vào tháng 3/2022 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính trên thế giới cứ 100 trẻ em thì có 1 trẻ mắc tự kỷ.

Tại Việt Nam, theo nghiên cứu năm 2018 của Trường Đại học Y tế công cộng thực hiện tại 7 địa phương đại diện cho các vùng miền Việt Nam, tỷ lệ trẻ tự kỷ 18 - 30 tháng là 0,75%; trẻ nam có tỷ lệ mắc cao hơn trẻ nữ khoảng 4-6 lần và tự kỷ có thể gặp ở mọi tầng lớp xã hội, văn hóa, dân tộc.

Với sự phát triển và áp lực của xã hội hiện đại, tự kỷ không còn là cụm từ quá mới lạ với nhiều người. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu đúng về rối loạn này và không phải phụ huynh nào cũng có thể dễ dàng chấp nhận vấn đề đang xảy ra đối với con mình để phối hợp hoặc có kế hoạch can thiệp cho trẻ. Vì thế, cùng với việc truyền thông nâng cao nhận thức cho cộng đồng nhằm phát hiện sớm các biểu hiện tự kỷ thì việc hỗ trợ tâm lý cho gia đình cũng đóng vai trò quan trọng không kém.

Hiện nay, chưa có các bằng chứng khoa học cụ thể về nguyên nhân của tự kỷ. Yếu tố đóng vai trò chính trong cơ chế bệnh sinh được nhiều nhà nghiên cứu đồng thuận là những bất thường đa gen. Ngoài ra, các yếu tố môi trường cũng được chứng minh là có liên quan, bao gồm những bất thường trong quá trình thai nghén và sinh đẻ, tình trạng dinh dưỡng, sử dụng thuốc, cân nặng và môi trường sống của mẹ, các bệnh nhiễm khuẩn…

Tự kỷ đặc trưng bởi những khiếm khuyết về ngôn ngữ, giao tiếp và tương tác xã hội (như trẻ chậm biết nói, nói những âm đơn điệu, thiếu ngữ điệu, nhại lời người khác, nói lẩm bẩm một mình, ít giao tiếp bằng mắt, không nhìn thẳng người đối diện hoặc nhìn lơ đễnh, không phân biệt được người lạ, người quen…) kèm theo các vấn đề sức khỏe liên quan như động kinh, trầm cảm, lo âu và các rối loạn hành vi (tăng động giảm chú ý, tự gây thương tích, tính dễ bị kích thích, cơn xung động cáu giận… ).

Mức độ hoạt động trí tuệ ở những trẻ mắc chứng tự kỷ rất khác nhau, từ suy giảm nghiêm trọng đến mức độ cao hơn, ước tính khoảng 50% trẻ mắc chứng tự kỷ có khuyết tật trí tuệ.

Tự kỷ gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng tới các hoạt động chức năng, chất lượng sống của trẻ nhưng nếu được phát hiện và can thiệp sớm cùng sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng, trẻ mắc tự kỷ sẽ có khả năng phát triển các giá trị bản thân, hòa nhập cộng đồng.

Hiểu đúng về tự kỷ, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời sẽ giúp trẻ không bị bỏ lỡ "giai đoạn vàng". Đồng thời hạn chế sự kỳ thị, áp lực đối với trẻ và gia đình, từ đó giúp nâng cao chất lượng sống cho trẻ và gia đình, giúp ích cho sự phát triển của xã hội.