Khí dung cho trẻ nhỏ: Hiểu đúng để tránh lạm dụng và sai lầm đáng tiếc

1. Phun khí dung là gì?

Phun khí dung là phương pháp đưa thuốc dạng lỏng thành các hạt sương mịn để em bé hít trực tiếp vào đường thở thông qua mặt nạ hoặc ống thở.

Phương pháp này thường dùng để: Làm giãn phế quản khi con đang khò khè, khó thở; làm loãng đàm, giúp khai thông đường thở; hỗ trợ điều trị hen suyễn, viêm tiểu phế quản.

2. Khi nào cần phun khí dung cho bé?

Không phải trẻ nhỏ nào ho cũng cần dùng khí dung. Việc này phải được chỉ định bởi bác sĩ sau khi khám kỹ. Một số trường hợp thường được chỉ định: Em bé có cơn khò khè, thở rít, thở nhanh, co lõm ngực; viêm tiểu phế quản ở em bé < 2 tuổi có dấu hiệu khó thở; cơn hen cấp ở trẻ lớn đã được chẩn đoán hen suyễn; có nhiều đàm nhớt gây nghẹt, khó thở - bác sĩ có thể chỉ định khí dung với nước muối ưu trương hoặc thuốc hỗ trợ.

Lưu ý: Con chỉ ho nhẹ, viêm mũi họng thông thường không cần phun khí dung.

3. Có phải phun khí dung nhiều sẽ “làm hỏng phổi”?

Đây là hiểu lầm khá phổ biến. Thuốc thường dùng trong khí dung là nhóm giãn phế quản (như salbutamol). Nếu được dùng đúng liều, đúng thời điểm, đúng cách, thì an toàn và không gây hại phổi hay “nghiện” thuốc.

Tuy nhiên, lạm dụng khí dung hoặc tự ý dùng có thể dẫn đến: Tăng nhịp tim, run tay, bồn chồn; làm che khuất triệu chứng bệnh khác; gây phụ thuộc tâm lý, không dám ngưng thuốc dù không cần thiết. Vì vậy, chỉ nên dùng khí dung khi em bé thật sự có chỉ định từ bác sĩ.

4. Làm sao để phun khí dung hiệu quả mà không lo tác dụng phụ?

Dưới đây là một số lưu ý quan trọng để việc phun khí dung đạt hiệu quả cao nhất và tránh rủi ro không đáng có:

Tư thế và nhịp thở của con

Con nên ngồi thẳng hoặc hơi ngả lưng. Em bé nhỏ có thể được đặt nằm đầu cao. Khuyến khích con thở đều, hít sâu, thở chậm nếu đủ lớn. Không nên để em bé khóc khi phun, vì lúc đó thuốc không vào sâu được đường thở.

Chọn đúng mặt nạ và gắn đúng cách

Mặt nạ phải ôm sát vùng mũi, miệng, không hở kẽ: Trẻ lớn có thể dùng ống ngậm miệng (mouthpiece) thay cho mặt nạ; không nên phun khi em bé đang ngủ.

Thời gian và liều lượng

Mỗi lần phun thường kéo dài 5-10 phút, cho đến khi hết thuốc: Dùng đúng liều và dung môi pha loãng theo toa bác sĩ; không tự ý tăng liều dù thấy con còn khò khè.

Vệ sinh dụng cụ sau mỗi lần dùng

Rửa sạch mặt nạ, buồng phun, ống dẫn bằng nước ấm, để ráo. Tránh để dụng cụ ẩm mốc - dễ gây nhiễm trùng hô hấp; mỗi em bé nên có bộ khí dung riêng, không dùng chung.

Theo dõi sau khí dung

Quan sát con sau phun 30-60 phút: Có bớt khò khè, dễ thở không?; có bị run tay, tim đập nhanh, mệt lả không?; nếu có biểu hiện lạ, báo ngay bác sĩ.

Súc miệng và rửa mặt

Với thuốc có corticoid (như budesonide): Cho em bé súc miệng, lau sạch vùng miệng - mặt sau khi phun; tránh đọng thuốc gây nấm miệng, kích ứng da.

5. Có nên mua máy khí dung về nhà?

Máy phun khí dung có thể hữu ích nếu: Em bé được bác sĩ chẩn đoán hen suyễn, viêm phế quản co thắt tái phát; có hướng dẫn rõ ràng về cách dùng, liều thuốc, vệ sinh máy.

Nhưng với những trường hợp ho, sổ mũi thông thường, ba mẹ không nên tự mua máy khí dung dùng tại nhà, vừa không cần thiết, vừa dễ chẩn đoán sai và dùng thuốc không đúng cách.

Lời nhắn cho ba mẹ

Không phải mọi cơn ho đều cần khí dung. Không phải phun khí dung là “thần dược”.

Hiểu đúng, dùng đúng, thực hiện đúng kỹ thuật là chìa khóa giúp con nhanh khỏe, mà ba mẹ cũng yên tâm hơn.

Nếu con khò khè kéo dài, ho về đêm nhiều, hoặc khó thở bất thường, đừng ngần ngại đưa con đến khám chuyên khoa Hô hấp Nhi để được chẩn đoán và hướng dẫn phù hợp.