Vì sao ánh nắng có thể làm lupus ban đỏ bùng phát?

Lupus ban đỏ hệ thống (SLE) là một bệnh tự miễn mạn tính, trong đó hệ miễn dịch bị rối loạn và tấn công chính các mô, cơ quan của cơ thể. Nhiều nghiên cứu cho thấy hơn 60 - 70% người bệnh lupus nhạy cảm với ánh sáng, và việc tiếp xúc với tia cực tím (UV) từ mặt trời có thể khiến bệnh bùng phát trở lại hoặc trở nên nặng hơn. Vậy, điều gì khiến ánh nắng trở thành “kẻ kích hoạt” nguy hiểm với bệnh nhân lupus?

Tia UV gây tổn thương tế bào và kích hoạt miễn dịch quá mức

Khi da tiếp xúc với ánh nắng, đặc biệt là tia UVA và UVB, các tế bào da bị tổn thương ADN. Ở người bình thường, cơ thể có cơ chế tự sửa chữa. Nhưng ở người bệnh lupus, tổn thương này không được xử lý hiệu quả. Các tế bào da bị tổn thương sẽ chết theo cơ chế apoptosis, tạo ra nhiều mảnh tế bào và kháng nguyên lộ ra ngoài.

Hệ miễn dịch của người bị lupus vốn đã “nhầm lẫn”, dễ tấn công nhầm các cấu trúc của chính cơ thể. Khi các mảnh tế bào tổn thương xuất hiện nhiều hơn do tia UV, hệ miễn dịch phản ứng mạnh, tạo ra tự kháng thể và gây viêm lan tỏa.

Đây là lý do khiến các triệu chứng như ban đỏ dạng cánh bướm, mệt mỏi, đau khớp hoặc các đợt bùng phát toàn thân xuất hiện sau khi phơi nắng.

Tiếp xúc với tia cực tím (UV) từ mặt trời có thể khiến bệnh lupus ban đỏ bùng phát trở lại hoặc trở nên nặng hơn

Ánh nắng kích hoạt viêm qua cơ chế cytokine

Tia cực tím còn thúc đẩy các tế bào miễn dịch giải phóng cytokine - những chất trung gian gây viêm. Ở người lupus, các cytokine như interferon-alpha (IFN-α) vốn đã tăng cao. Khi tiếp xúc ánh nắng, mức cytokine tăng mạnh hơn nữa, gây bùng phát viêm da, viêm khớp, thậm chí ảnh hưởng thận hoặc hệ thần kinh.

Điều này lý giải vì sao chỉ một lần đi biển hoặc phơi nắng vài giờ cũng khiến bệnh nhân trở nặng kéo dài nhiều tuần.

Da của người lupus nhạy cảm hơn bình thường

Lớp da của bệnh nhân lupus có cấu trúc yếu hơn, dễ bị tổn thương khi tiếp xúc tia UV. Một số nghiên cứu còn cho thấy người bệnh lupus có rối loạn sắc tố và giảm khả năng bảo vệ tự nhiên trước ánh nắng. Vì vậy, chỉ mức tia UV thấp hoặc phơi nắng thời gian ngắn cũng có thể gây kích ứng mạnh.

Ngoài ra, một số loại thuốc điều trị lupus như hydroxychloroquine hoặc thuốc kháng viêm cũng có thể làm da nhạy cảm hơn với ánh sáng, khiến nguy cơ bùng phát bệnh tăng thêm.

Những biểu hiện thường gặp khi lupus bùng phát do nắng

- Ban đỏ ở mặt, ngực, tay hoặc vùng da hở

- Mệt mỏi, sốt nhẹ

- Đau khớp, cứng khớp

- Rụng tóc

- Tăng protein niệu (ảnh hưởng thận)

- Tình trạng viêm nặng hơn ở nhiều cơ quan

Nhiều bệnh nhân không biết rằng lần bùng phát của mình bắt đầu từ việc đứng ngoài trời vài phút hoặc đi lại dưới nắng mà không che chắn.

Làm gì để tránh bùng phát do ánh nắng?

Các bác sĩ khuyến cáo người bị lupus cần bảo vệ da kỹ lưỡng:

- Luôn thoa kem chống nắng SPF 50+, PA++++, bôi lại mỗi 2 - 3 giờ, kể cả khi trời râm.

- Mặc áo dài tay, đội nón rộng vành, đeo khẩu trang vải dày hoặc khẩu trang chống tia UV.

- Hạn chế ra ngoài từ 9h - 16h, thời điểm tia UV mạnh nhất.

- Ưu tiên bóng râm, tránh đứng gần mặt nước, kính, cát - những bề mặt phản chiếu UV.

- Tuân thủ điều trị, tái khám định kỳ để kiểm soát hoạt động bệnh.

Ánh nắng mặt trời tưởng như vô hại lại là yếu tố hàng đầu kích hoạt lupus ban đỏ. Hiểu đúng và phòng ngừa đúng là chìa khóa giúp người bệnh sống khỏe, hạn chế bùng phát và bảo vệ chất lượng cuộc sống lâu dài.