1. Đặc điểm nhận diện bớt Ota và một số loại bớt thường gặp

Nhờ BS cho biết, bớt Ota có đặc điểm nhận diện gì khác biệt so với các loại bớt sắc tố khác?

TTƯT.TS.BS Phạm Cao Kiêm trả lời: Mỗi loại bớt có một đặc điểm riêng để nhận dạng. Về mặt lâm sàng, căn cứ vào những tổn thương cơ bản để bác sĩ nhận diện và phân biệt bớt Ota.

Về vị trí, bớt Ota thường nằm ở vùng của nhánh thần kinh vi mô như trán, mắt, má. Bớt Ota có màu xanh, màu nâu hoặc màu đen.

Với các trường hợp khó, bác sĩ có thể dùng thêm các xét nghiệm như sinh thiết tế bào để hỗ trợ chẩn đoán chính xác hơn.

Ngoài ra, chúng ta còn có thể gặp những loại bớt khác như bớt sắc tố bẩm sinh, bớt Hori...

Bớt sắc tố bẩm sinh (congenital melanocytic nevus) cũng có màu đen nhưng đậm và thương tổn nổi cao trên bề mặt da, có lông.

Bớt Hori có màu nâu, nằm ở hai bên má, thường xuất hiện lúc trưởng thành.

Tóm lại, có rất nhiều loại bớt, bác sĩ căn cứ vào đặc điểm tổn thương cơ bản trên lâm sàng và có thể sử dụng một số xét nghiệm như sinh thiết tế bào để khẳng định loại bớt.

Mỗi một loại bớt có đặc điểm lâm sàng khác nhau và hướng điều trị khác nhau và đặc biệt hiệu quả điều trị cũng khác nhau vì vậy bệnh nhân cần đến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn sâu hơn.

2. Chưa rõ nguyên nhân hình thành bớt Ota

Xin hỏi BS, Bớt Ota được hình thành như thế nào và bớt này có di truyền không?

TTƯT.TS.BS Phạm Cao Kiêm trả lời: Cho đến nay vẫn chưa rõ nguyên nhân sinh ra bớt Ota. Nhiều giả thuyết được đưa ra như:

- Sự di chuyển không hoàn toàn của tế bào hắc tố từ mào thần kinh ra da.

- Thuyết di truyền cũng được đề cập nhưng hiếm khi thấy xuất hiện ở thế hệ sau trong gia đình có người bị bớt Ota.

- Thuyết đột biến trên gen BRAf, NRAS.

3. Đến tuổi thiếu niên mới xuất hiẹn bớt Ota

Có trường hợp nào mà khi trẻ sinh ra không có bớt Ota, về sau mới xuất hiện không, thưa BS?

TTƯT.TS.BS Phạm Cao Kiêm trả lời: Có rất nhiều trường hợp như vậy. Bớt Ota có thể xuất hiện từ lúc sinh hoặc sau sinh, vào lứa tuổi thiếu niên. Có nghĩa là lúc sinh không có bớt Ota nhưng khi trẻ đến trường thì bớt Ota mới xuất hiện.

4. Bớt Ota hiếm khi ảnh hưởng đến sức khỏe

Ngoài việc gây ảnh hưởng về thẩm mỹ thì người có bớt Ota còn có nguy cơ gì khác về sức khỏe hay không, thưa BS?

TTƯT.TS.BS Phạm Cao Kiêm trả lời: Bớt Ota có tác động đến sức khỏe nhưng tỷ lệ rất hiếm. Một số nghiên cứu đề cập đến vấn đề bớt Ota biến đổi, trở thành ung thư. Tỷ lệ ung thư hóa trên bớt Ota, thường là ung thư hắc tố ác tính, thường rất thấm.

Nhìn chung, bớt Ota là loại bớt khá lành tính, chỉ ảnh hưởng chủ yếu về mặt thẩm mỹ và tâm lý.

5. Laser màu là phương pháp tối ưu để điều trị bớt Ota

Xin hỏi BS, hiện nay có những phương pháp nào điều trị bớt Ota? Có phương pháp có thể loại bỏ bớt Ota một cách triệt để không?

TTƯT.TS.BS Phạm Cao Kiêm trả lời: Có nhiều cách điều trị bớt Ota như peel da, bào mòn, bôi thuốc hydroquinon, laser màu...

Bôi thuốc hydroquinon có hiệu quả rất thấp hoặc dường như không có hiệu quả vì bớt Ota không chỉ tăng sinh melanin mà còn tăng sinh cả tế bào hắc tố. Hơn nữa tế bào hắc tố và melanin trong bớt Ota nằm rất sâu nên thuốc không có hiệu quả đáng tin cậy.

Peel da là phương pháp dùng hóa chất để lột lớp da. Tế bào bớt Ota nằm rất sâu vì vậy nếu lột da sâu sẽ để lại sẹo trong khi lột da nông thì không thể chữa dứt điểm bớt Ota.

Phẫu thuật không được khuyến khích vì dễ để lại sẹo xấu. Đối với ghép da, thì mảnh ghép bị tăng sắc tố nên không thẩm mỹ.

Phương pháp đem lại hiệu quả cao nhất là dùng laser, gần như có thể điều trị khỏi 100% bớt Ota. Bên cạnh đó, điều trị bằng laser không để lại sẹo. Các loại laser màu có hiệu quả trong điều trị bớt Ota là Nd:YAG, ruby.

6. Hai lý do nên điều trị bớt Ota sớm cho trẻ nhỏ

Theo BS, ở độ tuổi nào thì trẻ em có thể làm các can thiệp để xóa bớt ?

TTƯT.TS.BS Phạm Cao Kiêm trả lời: Không có quy định về độ tuổi điều trị bớt Ota. Tuy nhiên, nên điều trị sớm cho trẻ với các lý do sau:

- Thứ nhất, theo nhiều nghiên cứu, bớt Ota ở trẻ em có tỉ lệ khỏi sẽ cao hơn và thời gian điều trị ngắn hơn  so với người lớn.

- Thứ hai, trẻ được điều trị khỏi trước khi đến trường sẽ tránh được các ảnh hưởng tâm lý.

7. Nguy cơ ung thư hắc tố màng bồ đào do bớt Ota

Trường hợp lúc bé không được xóa bớt Ota thì vết bớt sẽ có diễn tiến thế nào theo thời gian?

TTƯT.TS.BS Phạm Cao Kiêm trả lời: Nếu không được từ lúc bé thì bớt Ota sẽ đậm màu hơn theo thời gian và khó điều trị hơn. Nói chung, càng lớn tuổi càng khó điều trị.

Một vấn đề nữa là nguy cơ ung thư hắc tố màng bồ đào. Mặc dù tình huống này rất hiếm xảy ra nhưng nguy cơ tử vong rất cao.

8. Tránh nắng sau khi dùng laser điều trị bớt Ota

Sau khi đã phẫu thuật loại bỏ bớt Ota, bệnh nhân có cần theo dõi hay lưu ý gì nữa không, thưa BS?

TTƯT.TS.BS Phạm Cao Kiêm trả lời: Đối với bớt Ota, chúng ta chỉ nên điều trị bằng laser, không nên điều trị bằng phẫu thuật.

Điều trị bằng phẫu thuật vẫn được tiến hành tại một số cơ sở nhưng thường không mang lại hiệu quả tốt, chẳng hạn như để lại sẹo hoặc làm thay đổi màu sắc da.

Việc điều trị bằng laser có khi phải kéo dài đến vài năm nhưng ưu điểm là tính thẩm mỹ cao vì không để lại sẹo.

Sau mỗi lần điều trị bệnh nhân cần tránh nắng để tránh tăng sắc tố. Sau khi điều trị khỏi bằng laser bệnh nhân cần theo dõi tái phát, mặc dù tỷ lệ tái phát sau điều trị rất thấp.

9. Sẹo phẫu thuật bớt Ota của trẻ sẽ lớn lên theo tuổi

Nhờ BS cho biết thêm, khi bệnh nhân lớn lên thì vết sẹo lúc nhỏ xóa bớt Ota trông như thế nào?

TTƯT.TS.BS Phạm Cao Kiêm trả lời: Điều trị bớt Ota bằng phẫu thuật chắc chắn sẽ để lại sẹo. Sẹo của trẻ em sẽ lớn lên theo tuổi, không được đẹp như sẹo người lớn nên đến 18 tuổi thì trẻ cần phải điều trị sẹo.

Xóa bớt Ota bằng laser không để lại sẹo vì vậy bệnh nhân không cần suy nghĩ đến sẹo.