1. Nguyên nhân gì khiến bệnh nhân ung thư đau?

Thưa BS, với một bệnh nhân ung thư, có những nguyên nhân trực tiếp và nguyên nhân gián tiếp nào khiến bệnh nhân ung thư đau ạ?

ThS.BS.CK2 Nguyễn Triệu Vũ trả lời: Đau là một triệu chứng rất thường gặp ở bệnh nhân ung thư, đặc biệt là ở giai đoạn cuối.

Đau do bệnh ung thư có thể trực tiếp do khối u gây ra. Chẳng hạn, khối u gan lớn có thể khiến cho bệnh nhân đau tức bụng.

Cơn đau cũng có thể do khối di căn. Chẳng hạn, một khối ung thư vú di căn xương sẽ làm cho bệnh nhân rất đau.

Bệnh ung thư còn có thể khiến cho bệnh nhân bị suy kiệt, suy dinh dưỡng. Những tình trạng này cũng làm cho bệnh nhân nhạy cảm hơn với cơn đau.

Hơn nữa, khối u cũng tiết ra một số chất hoá học. Những chất này cũng dễ làm cho bệnh nhân đau nhiều hơn.

2. Làm sao để đánh giá mức độ đau trong bệnh ung thư?

Thưa BS, mỗi người sẽ có mức độ chịu đau khác nhau. Vậy các y bác sĩ sẽ làm gì để đánh giá mức độ đau của bệnh nhân ạ?

ThS.BS.CK2 Nguyễn Triệu Vũ trả lời: Đau là một triệu chứng chủ quan. Mỗi người sẽ có một ngưỡng đau khác nhau. Trong cùng một vị trí nhưng sẽ có người đau nhiều và có người lại đau ít. Cơn đau cũng phụ thuộc vào vị trí khối u, mức độ lan rộng của khối u, vị trí của sang thương di căn.

Để đánh giá mức độ đau của bệnh nhân, cách đơn giản nhất là bác sĩ sẽ hỏi thăm bệnh và để bệnh nhân tự đánh giá độ đau trên thang điểm 10. Bên cạnh đó, các bác sĩ cũng có thể sử dụng một số công cụ đánh giá, chẳng hạn như phiếu khảo sát cơn đau có những biểu tượng gương mặt vui, buồn,… để bệnh nhân diễn tả được cơn đau.

Tuy nhiên, việc đánh giá cơn đau chỉ là cách tương đối. Cơn đau thay đổi theo mỗi người nên trong quá trình điều trị, bác sĩ phải thăm khám và đánh giá mức độ đáp ứng của thuốc giảm đau đối với bệnh nhân. Nếu điều trị tốt, bệnh nhân sẽ có cảm giác thoải mái, giảm đau rất nhiều, điều này sẽ thay đổi từng ngày theo phương pháp điều trị.

3. Làm gì để khống chế cơn đau cho bệnh nhân ung thư?

Thưa BS, khi bệnh nhân đau như vậy, ngoài việc sử dụng thuốc men thì các y bác sĩ sẽ làm gì để giúp bệnh nhân ạ?

ThS.BS.CK2 Nguyễn Triệu Vũ trả lời: Với những cơn đau của ung thư, chúng ta cần điều trị triệu chứng. Hiện nay, có khá nhiều thuốc giảm đau, chúng ta có thể sử dụng những loại thuốc giảm đau thông dụng như Paracetamol hoặc một số trường hợp có thể kết hợp thuốc giảm đau thông dụng với một loại thuốc giảm đau khác như Meloxicam. Nếu bệnh nhân vẫn còn đau thì có thể phối hợp với một số thuốc giảm đau có nguồn gốc thần kinh.

Trong trường hợp bệnh nhân đau quá nhiều, chúng ta có thể phối hợp với những loại thuốc giảm đau mạnh hơn như thuốc giảm đau có dẫn xuất á phiện. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc giảm đau có chiết xuất á phiện đòi hỏi bác sĩ phải đánh giá kỹ, theo dõi sát để có thể kiểm soát được tác dụng phụ do thuốc gây ra. Về mặt pháp lý, việc cấp thuốc giảm đau có chiết xuất á phiện khá chặt chẽ do Bộ Y tế ban hành để tránh việc lạm dụng thuốc.

Bên cạnh việc sử dụng thuốc giảm đau, các bác sĩ sẽ điều trị nguyên nhân gây đau, tức điều khối u. Nếu điều trị khối u tốt cũng sẽ giúp bệnh nhân sẽ bớt đau dần.

Ví dụ, với khối u phổi di căn xương, chúng ta có thể sử dụng những thuốc mới, tốt, điều trị đúng nguyên nhân gây đau. Khi bệnh nhân đáp ứng tốt, khối u phổi sẽ nhỏ lại, khối di căn xương theo đó cũng nhỏ lại và bệnh nhân sẽ bớt đau hơn.

Ngoài ra, chúng ta có thể phối hợp với những phương pháp khác. Chẳng hạn, với ung thư xương gây đau, các BS có thể phối hợp phương pháp phẫu thuật để cắt bỏ khối u thì bệnh nhân sẽ bớt đau. Hoặc với ung thư di căn não thì BS có thể phối hợp với phương pháp xạ trị cũng sẽ giúp bệnh nhân giảm cơn đau.

Điều trị cơn đau trong ung thư có thể phối hợp nhiều biện pháp khác nhau, tuỳ vào từng tình huống cụ thể mà BS sẽ áp dụng để khống chế cơn đau tốt nhất cho bệnh nhân.

4. Liệu pháp tinh thần có vai trò thế nào trong việc giúp bệnh nhân ung thư giảm đau?

Theo BS, niềm tin tôn giáo và tinh thần có ảnh hưởng thế nào tới cơn đau của bệnh nhân ung thư?

ThS.BS.CK2 Nguyễn Triệu Vũ trả lời: Trong điều trị đau do ung thư, liệu pháp tinh thần rất quan trọng. Bệnh ung thư là một bệnh mãn tính và kéo dài. Trong điều trị, ngoài những phương pháp chính thống, bệnh nhân có thể tìm đến những phương pháp khác, miễn sao họ cảm thấy nhẹ nhõm, giải toả được lo âu, cảm giác thoải mái về mặt tinh thần thì cơn đau cũng sẽ giảm đi.

Một số bệnh nhân có sở thích nào đó như: nghe nhạc, xem phim, hay đến nhà thờ cầu nguyện hoặc đi chùa,… thì đều có thể thực hiện để tinh thần thoải mái. Bởi ngoài điều trị dùng thuốc, tia xạ, thuốc tê thì những biện pháp về tinh thần cũng là biện pháp hữu hiệu giúp bệnh nhân ung thư kiểm soát được cơn đau của mình.

Do đó, nếu cảm thấy thoải mái khi thực hành những phương pháp đó thì bệnh nhân cứ duy trì bởi nếu bớt được sự lo âu, bệnh nhân cũng sẽ đáp ứng việc điều trị tốt hơn.

5. Dùng thuốc giảm đau có chiết xuất á phiện có khiến bệnh nhân lệ thuộc thuốc hay không?

Nhờ BS có thể gửi một vài lời khuyên, nhắn nhủ đến những bệnh nhân đang mắc ung thư ạ.

ThS.BS.CK2 Nguyễn Triệu Vũ trả lời: Hiện nay, bệnh ung thư là căn bệnh được xếp vào bệnh mạn tính và những phương pháp điều trị đã có nhiều tiến bộ. Theo những kinh nghiệm thực tế lâm sàng, bác sĩ biết rằng có nhiều bệnh nhân dù rất đau nhưng không dám bộc lộ hết cơn đau của mình.

Khi chịu đựng như thế, bệnh nhân có thể sẽ gặp những triệu chứng kèm theo như: khó ngủ, ăn không ngon,… dẫn đến tình trạng suy kiệt, suy dinh dưỡng, tinh thần giảm sút khiến việc điều trị đôi khi không còn được đảm bảo nữa. Do đó, bệnh nhân đừng e ngại khi bộc bạch với người thân hay bác sĩ về nỗi đau mà mình đang chịu bởi hiện nay đã có nhiều “vũ khí” để khống chế được cơn đau.

Nhiều bệnh nhân thường lo lắng nếu dùng thuốc giảm đau lâu ngày, đặc biệt thuốc giảm đau có chiết xuất á phiện thì sẽ bị nghiện và lệ thuộc vào thuốc. Tuy nhiên, quý bệnh nhân hãy yên tâm bởi ngay cả những thuốc giảm đau có chiết xuất á phiện đều là những chế phẩm dành cho y tế nên khi dùng với một liều lượng đã được điều chỉnh vẫn an toàn và sẽ không xảy ra tình trạng bị lệ thuộc thuốc.

Bên cạnh đó, nếu bệnh nhân tuân theo phác đồ điều trị, khi khối u giảm thì triệu chứng như đau, mệt mỏi, chán ăn cũng sẽ giảm theo.