3 nguyên lý xét nghiệm HIV

Về nguyên lý xét nghiệm, có 3 nhóm:

- Xét nghiệm kháng thể đơn thuần: được cung cấp miễn phí ở nhiều cơ sở y tế tại Việt Nam trong nhiều năm với chi phí khá rẻ (khoảng 100.000 - 150.000 đồng). Xét nghiệm này có thời kỳ cửa sổ (thời gian đủ để khẳng định người xét nghiệm âm tính) là 3 tháng. Đây là xét nghiệm thế hệ thứ 3.

- Xét nghiệm kháng nguyên kháng thể: là xét nghiệm kháng thể nhưng muốn phát hiện sớm hơn thì xét nghiệm thêm kháng nguyên. Vì kháng nguyên xuất hiện trong máu sớm hơn, có thể phát hiện trường hợp dương tính trong 2-3 tuần và không quá 1 tháng. Nếu sau 1 tháng, xét nghiệm kháng nguyên kháng thể âm tính thì khả năng người này không bị nhiễm HIV.

Xét nghiệm này giúp rút ngắn thời kỳ cửa sổ. Đây được gọi là xét nghiệm thế hệ thứ 4, được sử dụng rộng rãi trên thế giới. Việt Nam đang chuyển dần từ xét nghiệm kháng thể sang xét nghiệm kháng nguyên kháng thể.

- Xét nghiệm PCR: xét nghiệm này chi phí đắt tiền, đòi hỏi kỹ thuật cao nên chỉ có ở một số trung tâm lớn như Viện Pasteur, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới…

Xét nghiệm HIV lấy mẫu như thế nào?

Trước đây, muốn làm xét nghiệm kháng thể hay xét nghiệm kháng nguyên kháng thể thì phải lấy máu tĩnh mạch, rồi quay li tâm để tách tế bào máu, lấy phần huyết tương để xét nghiệm.

Sau khi nâng cấp xét nghiệm, chỉ cần lấy máu để xét nghiệm, không cần phải quay li tâm. Sau này, người ta xét nghiệm bằng cách chích máu đầu ngón tay (lấy máu mao mạch ở ngón tay).

Hiện nay, người ta tìm được cách xét nghiệm kháng thể bằng dịch miệng. Tuy khác nhau về cách lấy mẫu nhưng vẫn là xét nghiệm kháng thể.

Với xét nghiệm kháng nguyên kháng thể, hiện nay chỉ sử dụng mẫu bệnh phẩm là máu. Ở Việt Nam đã có xét nghiệm bằng chích máu ngón tay và có kết quả sau 20 phút.

Một số test HIV tại nhà phổ biến hiện nay

- Test thử nhanh HIV Determine HIV 1/2 là xét nghiệm kháng thể, dùng máu để nhỏ lên que test. Mục đích chính là xét nghiệm sàng lọc ca dương tính trong cộng đồng nên có độ nhạy rất cao. Khả năng phát hiện dương tính của xét nghiệm kháng thể đang lưu hành gần như 100%, nghĩa là rất hiếm khi nó bỏ sót trường hợp hương tính. Khi phát hiện trường hợp dương tính trên xét nghiệm này thì phải xét nghiệm lại bằng 3 bộ xét nghiệm khác nhau trên cùng 1 mẫu máu. Nếu cả 3 bộ xét nghiệm đều cho kết quả dương tính thì khẳng định người này nhiễm HIV.

- Test ORAQUICK là loại xét nghiệm bằng dịch miệng, sau khi dùng que quét dịch miệng ở nướu, nó sẽ tìm ra kháng thể trong dịch miệng. Đây là loại xét nghiệm có thể tự làm tại nhà. Độ nhạy là 99,8%

- Xét nghiệm INSTI là loại mới nhất tại Việt Nam. Nó vẫn dùng nguyên lý xét nghiệm kháng thể nhưng là chích máu ngón tay. Nó được thiết kế với dạng đơn và mọi người có thể sử dụng tại nhà.

Tóm lại, với xét nghiệm kháng thể sau 3 tháng tính từ lần cuối có nguy cơ mà cho kết quả âm tính thì khẳng định người này không nhiễm HIV.

Thời gian từ lúc có hành vi nguy cơ chưa được 3 tháng, xét nghiệm thế nào?

Em có nguy cơ được hơn 2 tháng, em nên làm xét nghiệm kháng nguyên kháng thể hay xét nghiệm kháng thể? Em muốn tiết kiệm chi phí vì nghe nói xét nghiệm kháng thể miễn phí?

Với thời gian 2 tháng, tốt nhất bạn nên làm xét nghiệm kháng nguyên kháng thể, vì nó có giá trị chẩn đoán âm tính trong trường hợp này.

Trong trường hợp không đủ điều kiện để tiếp cận xét nghiệm kháng nguyên kháng thể thì có thể xét nghiệm kháng thể. Dù không thể khẳng định chính xác 100% nhưng có thể chính xác khoảng 80-90%. Đợi đến 3 tháng, xét nghiệm lại kháng thể để khẳng định 100%.

Các xét nghiệm đang áp dụng là xét nghiệm sàng lọc nên hầu như không bỏ sót nếu đủ thời kỳ cửa sổ và làm đúng cách.

Minh Huy