1. Ốc tai điện tử đã phát triển và tiến bộ như thế nào?

Cấy ốc tai điện tử đã được triển khai và áp dụng tại Việt Nam từ khi nào? Đến thời điểm hiện tại, kỹ thuật này đã có những tiến bộ ra sao, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Cấy ốc tai điện tử đã được áp dụng tại Việt Nam năm 1998. Từ thời điểm đó đến nay, kỹ thuật này đã có nhiều tiến bộ về khoa học kỹ thuật.

Đầu tiên là tiến bộ về phương thức phẫu thuật, ngày càng an toàn và hiệu quả hơn. Thứ hai, ốc tai điện tử ngày càng tinh vi hơn, nhiều điện cực hơn, qua đó tăng khả năng nhận biết âm thanh sát với thực tế hơn.

2. Việt Nam đã thực hiện khoảng 2.000 ca cấy ốc tai điện tử

Xin hỏi BS, đã có thống kê nào ghi nhận việc cấy ốc tai điện tử đã mang lại âm thanh cho bao nhiêu bệnh nhân?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Vẫn chưa có số liệu chính xác tuyệt đối ở Việt Nam. Tuy nhiên, ước đoán thông qua báo cáo từ các bệnh viện trong cả nước, đến nay đã có khoảng 2.000 ca phẫu thuật cấy ốc tai điện tử.

3. Cấy ốc tai điện tử và đeo máy trợ thính có gì khác nhau?

Cấy ốc tai điện tử có giống với đeo máy trợ thính không, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Cấy ốc tai điện tử và đeo máy trợ thính đều là phương pháp trợ thính, tuy nhiên cơ chế hoạt động lại khác nhau. Máy trợ thính là thiết bị khuếch đại âm thanh, bù trừ đi lượng âm thanh đã mất do những tổn thương về tai ngoài, tai giữa hoặc ốc tai.

Người sử dụng ốc tai điện tử có thể có cấu trúc tai ngoài, tai giữa hoàn toàn bình thường, nhưng ốc tai (một bộ phận rất nhỏ ở tai trong) bị tổn thương, khiến người bệnh bị điếc nặng đến điếc sâu. Phương tiện trợ thính thông thường không đáp ứng được thính lực của người bệnh.

Ốc tai điện tử là thiết bị được đặt trược tiếp vào tai trong thông qua phẫu thuật, từ đó biến đổi âm thanh thành tín hiệu điện, truyền trực tiếp vào dây thần kinh thính giác, sau đó truyền lên vỏ não thính giác, giúp người bệnh có thể nghe được.

4. Chỉ định và chống chỉ định phẫu thuật cấy ốc tai điện tử

Xin hỏi BS, cấy ốc tai điện tử thường được chỉ định trong những trường hợp nào? Trường hợp nào được xem là chống chỉ định với phương pháp này?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Thời điểm đầu tiên có chỉ định cấy ốc tai điện tử là trẻ sơ sinh có sức nghe điếc sâu. Từ trước đến nay, chỉ định này được mở rộng ra cho nhiều người hơn. Ngoài trẻ sơ sinh bị câm điếc ở mức độ sâu, người lớn đã có ngôn ngữ nhưng bị tổn thương ốc tai, điếc đột ngột hoặc viêm não, chấn thương não dẫn đến tổn thương ốc tai cũng được chỉ định phẫu thuật cấy ốc tai điện tử, cải thiện sức nghe cho người bệnh.

Chống chỉ định của phương pháp này là tổn thương dị dạng nặng ở ốc tai hoặc người bệnh hoàn toàn không có thần kinh thính giác, có tổn thương ở vỏ não thính giác.

5. Độ tuổi nào phù hợp để cấy ốc tai điện tử?

Cấy ốc tai điện tử thường được chỉ định cho bệnh nhân trong độ tuổi nào, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Cấy ốc tai điện tử được chỉ định cho nhiều độ tuổi khác nhau.

Những trường hợp trẻ em phát hiện bị điếc bẩm sinh cần được can thiệp càng sớm càng tốt. Độ tuổi vàng để phẫu thuật cấy ốc tai điện tử cho trẻ em là từ 2 tuổi trở xuống. Với trẻ em bị điếc bẩm sinh, độ tuổi cấy ốc tai điện tử càng lớn thì hiệu quả càng thấp.

Không có giới hạn tuổi đối với người lớn. Bệnh nhân điếc nặng đến điếc sâu mà không đáp ứng với máy trợ thính thông thường có thể chỉ định phẫu thuật cấy ốc tai điện tử, nếu tình trạng của người bệnh phù hợp.

6. Cơ chế hoạt động của ốc tai điện tử

Nhờ BS giải thích cụ thể hơn, cơ chế hoạt động của ốc tai điện tử như thế nào? Làm sao thiết bị này có thể kết nối âm thanh cho những người khiếm thính, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Ốc tai điện tử có cấu tạo gồm 2 phần: phần tiếp nhận âm thanh bên ngoài và phần tiếp nhận âm thanh bên trong.

Bộ phận tiếp nhận âm thanh bên ngoài là một chiếc máy tính để tiếp nhận âm thanh, sau đó mã hóa thành tín hiệu, truyền tín hiệu đã được mã hóa vào bộ phận tiếp nhận bên trong thành tín hiệu điện. Tín hiệu điện được dẫn vào điện cực đã được cấy trong ốc tai. Mỗi điện cực đại diện cho một dải tần số khác nhau.

Tín hiệu điện truyền đến điện cực được cấy trong ốc tai sẽ truyền trực tiếp vào dây thần kinh thính giác và truyền về vỏ não để xử lý âm thanh.

7. Ưu và nhược điểm của phương pháp cấy ốc tai điện tử

Thưa BS, ưu và nhược điểm của phương pháp cấy ốc tai điện tử như thế nào? Đâu là những khó khăn, thách thức khi áp dụng phương pháp này cho bệnh nhân?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Hiện nay, cấy ốc tai điện tử là phương pháp tiến bộ nhất và duy nhất được dùng để điều trị những nguyên nhân tổn thương tại ốc tai mà các phương pháp trợ thính thông thường không thể áp dụng được.

Cấy ốc tai điện tử ở độ tuổi càng nhỏ và huấn luyện ngôn ngữ sớm có thể giúp người bệnh có sức nghe cũng như phát triển ngôn ngữ gần như người bình thường.

Về nhược điểm, đây là một cái phương pháp phẫu thuật, có những tai biến, biến chứng giống những phẫu thuật khác vùng tai. Bên cạnh đó, ốc tai điện tử có chi phí quá cao so với thu nhập bình quân của người Việt Nam.

8. Hiệu quả cấy ốc tai điện tử ở người lớn có thể cao hơn

Người lớn khi áp dụng cấy ốc tai điện tử có thể gặp những trở ngại gì và có ảnh hưởng đến tính an toàn và hiệu quả không, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Không có giới hạn độ tuổi cho người lớn khi thực cấy ốc tai điện tử, miễn là bệnh nhân có chỉ định và tình trạng sức khỏe của họ cho phép phẫu thuật.

Người lớn là những người đã có ngôn ngữ nhưng vì một lý do nào đó dẫn đến tình trạng điếc một tai hoặc hai tai. Phẫu thuật cấy ốc tai điện tử cho người lớn sẽ đem lại hiệu quả rất cao vì họ đã có ngôn ngữ. Sau khi cấy ốc tai điện tử, việc luyện tập để nghe được sẽ thuận lợi hơn rất nhiều.

9. Ốc tai điện tử có thời gian sử dụng lên đến hàng chục năm

Xin hỏi BS, trên thị trường hiện nay có bao nhiêu loại ốc tai điện tử? Ốc tai điện tử có tuổi thọ không ạ?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Trên thế giới có 3 hãng sản xuất được thiết bị ốc tai điện tử. Cả 3 hãng đều đã có mặt ở Việt Nam. Mỗi hãng sẽ có nhiều loại ốc tai điện tử khác nhau, phù hợp với từng độ tuổi và cấu trúc tai của người bệnh.

Ốc tai điện tử có thể sử dụng trong vài chục năm, nếu cấy cho trẻ dưới 2 tuổi có thể sử dụng cho đến khi già.

10. Các bước tiến hành phẫu thuật cấy ốc tai điện tử

Hiện nay có những kỹ thuật cấy ốc tai điện tử nào, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Kể từ khi ra đời cho đến nay, kỹ thuật cấy ốc tai điện tử đã được cải tiến rất nhiều. Các nước trên thế giới hiện nay đều áp dụng chung một phương pháp là phẫu thuật cấy ốc tai bằng đường sau tai, đi vào xương chũm, khoan vào vùng ngách mặt để mở cửa sổ tròn. Thiết bị được đặt vào trong ốc tai.

Quy trình cấy ốc tai điện tử cho bệnh nhân sẽ diễn ra như thế nào? Thời gian mổ và nằm viện là bao lâu, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Bước đầu tiên là chẩn đoán chính xác tình trạng của người bệnh. Bệnh nhân được đo thính lực. Với người lớn là đo thính lực chủ quan và đo điện thính giác thân não.

Trẻ sơ sinh được đo điện thính giác thân não để xác định trẻ có bị điếc không, mức độ điếc. Từ đó bác sĩ sẽ cân nhắc việc cấy ốc tai điện tử hoặc cho trẻ dùng phương pháp trợ thính thông thường khác.

Khi xác định có chỉ định về mặt thính học là cấy ốc tai điện tử, người bệnh được khảo sát hình ảnh học về cấu trúc của tai trong, đặc biệt là ốc tai, để xem khả năng đặt điện cực vào.

Sau khi xem xét đầy đủ về mặt thính học và giải phẫu học, người bệnh có chỉ định phẫu thuật.

Thời gian phẫu thuật thường kéo dài 2 - 3 tiếng. Thời gian nằm viện sau phẫu thuật kéo dài từ 3 - 5 ngày, tùy theo quy trình của mỗi bệnh viện.

11. Vì sao phải huấn luyện ngôn ngữ sau phẫu thuật cấy ốc tai điện tử

Sau khi đã phẫu thuật cấy ốc tai điện tử, bao lâu bệnh nhân có thể nghe được âm thanh, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Sau khi cấy ốc tai điện tử, người bệnh được huấn luyện từng bước, bắt đầu từ việc nghe các âm thanh đơn giản, sau đó nghe từ đơn, dần dần nghe các câu dài. Người bệnh cũng được tập nghe âm thanh qua điện thoại, tập nghe các bài nhạc.

Quá trình huấn luyện ngôn ngữ sau mổ đặc biệt quan trọng. Để thực hiện tốt phải có sự phối hợp giữa gia đình người bệnh và những chuyên gia ngôn ngữ trị liệu, đòi hỏi sự kiên trì và điều trị lâu dài thì người bệnh mới có khả năng nghe gần như bình thường.

Nếu không huấn luyện ngôn ngữ tốt, khả năng nghe của người bệnh sẽ không được như mong đợi.

Thời gian huấn luyện ngôn ngữ sau khi cấy ốc tai thường kéo dài bao lâu? Bệnh nhân được huấn luyện tại cơ sở y tế hay luyện tập tại nhà, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Như đã chia sẻ, quá trình huấn luyện cần sự phối hợp giữa gia đình và chuyên gia ngôn ngữ. Thời gian huấn luyện phụ thuộc vào khả năng tiếp thu của bệnh nhân, thông thường kéo dài từ vài tháng đến vài năm, thậm chí rất nhiều năm.

Tùy vào cơ sở vật chất của từng cơ sở y tế. Nếu có bộ phận huấn luyện ngôn ngữ sau phẫu thuật tại bệnh viện, bệnh nhân có thể được tổ chức huấn luyện tại bệnh viện. Nếu không có, bệnh nhân có thể phối hợp với hãng cung cấp thiết bị ốc tai điện tử để được hỗ trợ từ đội ngũ huấn luyện ngôn ngữ sau phẫu thuật.

12. Chi phí cấy ốc tai điện tử cao hơn so với thu nhập trung bình của người Việt Nam

Chi phí cấy ốc tai điện tử hiện nay khoảng bao nhiêu? Khoản này có được BHYT chi trả không, thưa BS?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Cấy ốc tai điện tử có 2 loại chi phí. Đầu tiên là chi phí liên quan trực tiếp đến phẫu thuật và chi phí nằm viện. Thứ hai là chi phí cho thiết bị ốc tai điện tử.

Chi phí phẫu thuật và chi phí nằm viện tương đương với những phẫu thuật tai thông thường khác. Trở ngại lớn nhất là chi phí cho thiết bị. Ốc tai điện tử là một thiết bị tiên tiến, hiện đại, do đó chi phí người bệnh cần chi trả khá cao so với thu nhập trung bình của người Việt Nam.

Một bộ thiết bị ốc tai điện tử bên trong và bên ngoài dao động từ 400 - 600 triệu đồng, tùy vào hãng sản xuất.

Hiện nay, BHYT của Việt Nam vẫn chưa chi trả cho ốc tai điện tử mà chỉ chi trả cho chi phí phẫu thuật.

13. Những lưu ý sau phẫu thuật cấy ốc tai điện tử

Sau phẫu thuật, bệnh nhân cần lưu ý những điều gì?

ThS.BS Lê Văn Vĩnh Quyền trả lời: Giống như các phẫu thuật tai thông thường khác, sau khi phẫu thuật cấy ốc tai điện tử, người bệnh cần chăm sóc hậu phẫu tại bệnh viện. Sau khi xuất viện cần nghỉ ngơi, ăn uống đầy đủ, tránh các tình huống nhiễm trùng vùng phẫu thuật và tránh chấn thương vào thiết bị đặt ở sau tai.

Người bệnh cần tuân thủ thời gian và quy trình huấn luyện ngôn ngữ sau phẫu thuật để đạt được hiệu quả ngôn ngữ cao nhất.