Tỷ lệ viêm não Nhật Bản giảm nhiều nhờ chương trình tiêm chủng mở rộng

Xin hỏi BS, nguyên nhân hay yếu tố nào dẫn đến sự bùng phát của căn bệnh viêm não Nhật Bản? Căn bệnh này thường bùng phát vào thời điểm nào trong năm?

BS Trương Hữu Khanh trả lời: Viêm não Nhật Bản là bệnh do virus gây ra, virus này được đặt tên là viêm não Nhật Bản. Bệnh lây do muỗi chích từ động vật như heo, chim sang người.

Bệnh xuất hiện nhiều trong giai đoạn tháng 5 - tháng 10, đặc biệt là ở miền Bắc. Ở miền Nam, bệnh diễn ra quanh năm. Nhưng sau khi có chương trình tiêm chủng mở rộng, tỷ lệ bệnh đã giảm nhiều.

Các trường hợp mắc bệnh thường do không chích nhắc khi lớn hoặc không được tiêm ngừa khi nhỏ.

Viêm não Nhật Bản đa số gặp ở trẻ lớn

Viêm não Nhật Bản thường tấn công những trẻ nào? Người lớn có mắc phải căn bệnh này không, thưa BS?

BS Trương Hữu Khanh trả lời: Viêm não Nhật Bản đa số gặp ở trẻ lớn. Trước đây, bệnh thường gặp ở trẻ từ 5 - 7 tuổi nhiều. Thời gian gần đây, nhờ chương trình tiêm chủng mở rộng, số trẻ trong độ tuổi này mắc bệnh đã giảm nhiều.

Người lớn có thể từng tiếp xúc với virus viêm não Nhật Bản khi nhỏ và đã có miễn dịch nên ít bị mắc hơn trẻ em.

Triệu chứng viêm não xuất hiện đột ngột

Xin BS cho biết, có những triệu chứng nào để phụ huynh biết được con em mình mắc bệnh viêm não Nhật Bản? Dấu hiệu nào điển hình nhất?

BS Trương Hữu Khanh trả lời: Thông thường chúng ta chỉ biết bệnh viêm não, để biết là viêm não Nhật Bản thì cần phải làm xét nghiệm trong máu hoặc trong dịch não tủy để tìm kháng thể kháng viêm não Nhật Bản.

Nhìn chung, triệu chứng viêm não xuất hiện khá đột ngột. Trẻ bị sốt cao đột ngột, sau đó đau đầu, nôn ói và đi nhanh vào thay đổi tri giác, co giật liên tục. Cuối cùng trẻ có thể tử vong do suy hô hấp. Bệnh có thể để lại di chứng nhiều.

Những di chứng nặng nề của viêm não Nhật Bản

Điều gì sẽ xảy ra khi một đứa trẻ mắc viêm não Nhật Bản, thưa BS? Trẻ phải đối diện với những biến chứng nào? Nếu không phát hiện kịp thời, biến chứng nặng nề nào mà trẻ sẽ phải đối diện?

BS Trương Hữu Khanh trả lời: Trẻ mắc viêm não Nhật Bản thường sẽ tử vong, tỷ lệ từ 10 - 30% tùy điều kiện điều trị. Hiện nay, điều kiện điều trị đã tốt hơn nên tỷ lệ tử vong giảm xuống.

Biến chứng thường gặp là suy hô hấp do não bị tổn thương, phù não khiến trẻ không thở được. Sau khi điều trị, vẫn có khả năng biến chứng viêm phổi, viêm phổi bệnh viện. Một số trẻ có thể hồi phục hoàn toàn nhưng đa số sẽ có di chứng gồng chi, sống thực vật, thậm chí có trẻ bị rối loạn tâm thần.

Đến bệnh viện càng trễ, nguy cơ tử vong càng cao

Trong quá trình chăm sóc một đứa trẻ bị viêm não Nhật Bản, những sai lầm nào phụ huynh cần phải tránh?

BS Trương Hữu Khanh trả lời: Ở thôn quê, khi một đứa trẻ bị sốt cao, đau đầu, nôn ói, thay đổi tri giác nhẹ, họ thường cắt lể. Hiện nay, sau khi thực hiện nhiều công tác tuyên truyền, vấn đề này dần giảm bớt.

Sai lầm thường gặp nhất là cắt lể mà không đưa trẻ đến bệnh viện. Đến bệnh viện càng trễ, khả năng cứu sống càng giảm xuống.

Viêm não Nhật Bản không có miễn dịch cộng đồng

Làm thế nào để phòng ngừa viêm não Nhật Bản? Khi bệnh đã bùng phát, việc tiêm vaccine có còn kịp thời không?

BS Trương Hữu Khanh trả lời: Viêm não Nhật Bản không có được miễn dịch cộng đồng. Người nào chích ngừa thì chỉ người đó ngừa được bệnh. Những người không chích ngừa khi tiếp xúc với nguồn lây có khả năng cao sẽ bị viêm não Nhật Bản.

Viêm não Nhật Bản được chích ngừa trong chương trình tiêm chủng mở rộng. 2 mũi lúc 1 tuổi tiêm cách nhau khoảng 2 tuần và nhắc lại sau 1 năm. Thời gian kéo dài miễn dịch khoảng 4 - 5 năm nên phải nhắc lại sau 3 hay 4 năm.

Tuy nhiên, khả năng của chương trình tiêm chủng mở rộng có hạn nên mũi nhắc lại phải tiêm dịch vụ.

Xét nghiệm để biết tác nhân gây bệnh

Viêm màng não và viêm não Nhật Bản có điểm nào giống nhau, thưa BS?

BS Trương Hữu Khanh trả lời: Một đứa trẻ nhập viện thông thường chẩn đoán ban đầu là viêm màng não, phải làm xét nghiệm mới biết tác nhân gây bệnh. Trong mùa này, cần phải làm tác nhân viêm não Nhật Bản.

Có rất nhiều tác nhân gây viêm màng não, có thể do siêu vi, đường ruột, tay chân miệng...

Vaccine viêm não Nhật Bản chỉ ngừa được virus viêm não Nhật Bản

Tiêm ngừa viêm não Nhật Bản có phòng tránh được tình trạng như viêm não màng não không? Để phòng ngừa hết được các bệnh viêm não màng não, trẻ cần tiêm những loại vaccine nào?

BS Trương Hữu Khanh trả lời: Vaccine viêm não Nhật Bản chỉ ngừa được virus này, không ngừa được các tác nhân khác. Bệnh lý não màng não có rất nhiều vaccine. Đầu tiên là vaccine 5 trong 1, 6 trong 1 sẽ ngừa được viêm màng não do HIB.

Để ngừa viêm màng não do phế cầu phải tiêm ngừa phế cầu. Viêm màng não do não mô cầu có thể tiêm ngừa. Những siêu vi khác như thủy đậu, cúm, sởi... cũng có thể gây viêm não. Những tác nhân này nếu có vaccine phòng bệnh thì nên tiêm.

Viêm não màng não cần được điều trị ở bệnh viện tuyến trên

Nhờ BS đưa ra cảnh báo, những dấu hiệu nào của viêm não màng não cho thấy cần đưa trẻ đến bệnh viện thăm khám kịp thời?

BS Trương Hữu Khanh trả lời: Phụ huynh cần lưu ý rằng bệnh lý não màng não sẽ diễn tiến ngày càng nặng. Triệu chứng ban đầu của bệnh giống với những siêu vi khác là sốt, đau đầu, nôn ói.

Nếu tình trạng đau đầu, nôn ói ngày càng tăng, phải nghĩ ngay đến bệnh lý não màng não và đưa trẻ đến bệnh viện ngay. Nếu xuất hiện thêm những thay đổi về tri giác, co giật, chắc chắn cần phải đến bệnh viện.

Viêm não màng não cần được điều trị ở bệnh viện tuyến trên.