1. Vai trò của corticoid dạng hít trong điều trị hen suyễn

Thưa BS, vì sao phải dùng corticoid hít (ICS ) lâu dài trong điều trị hen suyễn?

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời: Corticoid rất cần thiết cho người bị hen suyễn, đa phần bệnh nhân phải dùng nhiều năm liên tục để tránh tái phát và tiến triển nặng hơn. Việc sử dụng ICS lâu dài trong điều trị hen suyễn có một số lợi ích quan trọng sau:

- Giảm viêm trong đường thở: Hen suyễn là một bệnh viêm mạn tính niêm mạc đường thở. ICS có khả năng giảm viêm trong đường thở, giúp làm giảm số lượng và nồng độ của các tế bào viêm, dị ứng và các chất gây viêm khác.

Điều này giảm triệu chứng hen suyễn như ho, khò khè và khó thở.

- Kiểm soát triệu chứng: ICS được sử dụng để kiểm soát triệu chứng hen suyễn và giảm tần suất và cường độ của các cơn hen. Khi dùng đều đặn và theo chỉ định, ICS giúp ngăn ngừa các cơn hen và giảm tắc nghẽn đường thở, giúp bệnh nhân có cuộc sống hàng ngày tốt hơn và giảm nguy cơ viêm tắc nghẽn đường thở mạn tính.

- Giảm nguy cơ tắc nghẽn mạn tính không hồi phục: Hen suyễn không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Bằng cách sử dụng ICS để kiểm soát hen suyễn, nguy cơ phát triển COPD có thể giảm đi.

- Tác động tại chỗ và ít tác dụng phụ toàn thân: ICS được hít vào phổi với liều điều trị rất thấp so với liều uống có cùng hiệu lực, chúng tác động tại chỗ trong đường thở và ít được hấp thụ vào máu so với corticoid uống. Điều này giúp giảm tác dụng phụ toàn thân mà corticoid uống có thể gây ra, như tăng huyết áp, suy giảm chức năng tuyến thượng thận và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Tuy nhiên, quyết định sử dụng ICS và thời gian sử dụng ICS lâu dài trong điều trị hen suyễn nên được đưa ra bởi bác sĩ dựa trên đánh giá kỹ lưỡng của tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và các yếu tố riêng biệt của từng trường hợp. Bác sĩ sẽ theo dõi sát sao và điều chỉnh liều lượng ICS theo tiến triển của bệnh nhân để đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất và giảm nguy cơ tác dụng phụ.

2. Những trường hợp được chỉ định dùng corticoid uống

Xin hỏi BS, trường hợp nào người bị hen mới dùng corticoid uống?

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời: Trong điều trị hen, corticoid uống thường được sử dụng khi bệnh nhân gặp các tình huống sau:

- Cơn hen cấp tính nặng: Corticoid uống có thể được sử dụng trong những trường hợp cơn hen cấp tính nặng, khi triệu chứng hen không được kiểm soát hiệu quả bằng các loại thuốc khác hoặc khi bệnh nhân không thể hít thuốc vào phổi do khó thở nặng.

- Hen suyễn không kiểm soát bằng các loại thuốc khác: Trong một số trường hợp, dù đã sử dụng các loại thuốc khác như ICS hít, thuốc giãn phế quản tác động kéo dài, hoặc thuốc kháng cholinergic nhưng hen suyễn vẫn không được kiểm soát tốt. Corticoid uống có thể được sử dụng như một phương pháp điều trị bổ sung để giảm viêm và kiểm soát triệu chứng.

- Tình trạng hen suyễn kéo dài: Trong một số trường hợp, hen suyễn có thể kéo dài hoặc tái phát liên tục trong thời gian dài. Corticoid uống có thể được sử dụng trong những trường hợp này để giảm viêm và kiểm soát triệu chứng hen suyễn.

Quyết định sử dụng corticoid uống và thời gian sử dụng nên được đưa ra bởi bác sĩ dựa trên đánh giá kỹ lưỡng của tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và các yếu tố riêng biệt của từng trường hợp. Corticoid uống thường chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn với liều lượng thấp nhằm giảm nguy cơ tác dụng phụ. Bác sĩ sẽ theo dõi sát sao và điều chỉnh liều lượng corticoid theo tiến triển của bệnh nhân.

3. Những tác dụng phụ khi sử dụng corticosteroid uống lâu dài

Bệnh nhân có thể gặp phải những nguy hiểm nào khi dùng corticoid uống lâu dài, thưa BS?

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời: Sử dụng corticosteroid uống lâu dài có thể gây ra một số tác dụng phụ và nguy cơ cho sức khỏe, điển hình là:

- Suy giảm chức năng tuyến thượng thận: Corticosteroid uống lâu dài có thể gây ra suy giảm chức năng tuyến thượng thận, khiến tuyến thượng thận không sản xuất đủ lượng hormone corticol tự nhiên. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe như suy nhược và rối loạn điện giải.

- Tăng nguy cơ nhiễm trùng: Corticosteroid có tác động lên hệ miễn dịch, làm suy giảm khả năng của cơ thể chống lại các nhiễm trùng. Điều này có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, bao gồm nhiễm trùng nấm, nhiễm trùng đường tiểu, và nhiễm trùng đường tiêu hóa.

- Tăng nguy cơ viêm đại tràng: Sử dụng corticosteroid uống lâu dài có thể làm tăng nguy cơ viêm đại tràng, một bệnh viêm nhiễm khu trú ở ruột. Triệu chứng của viêm đại tràng bao gồm tiêu chảy, đau bụng.

- Tác động đến hệ xương: Sử dụng corticosteroid uống lâu dài có thể làm suy giảm mật độ xương và gây mất xương, dẫn đến nguy cơ gãy xương và loãng xương.

- Tác động đến hệ tim mạch: Sử dụng corticosteroid uống lâu dài có thể tăng nguy cơ mắc các vấn đề tim mạch như tăng huyết áp, tăng mỡ máu, và tăng nguy cơ bệnh tim.

- Tác động đến hệ thần kinh: Corticosteroid uống lâu dài có thể gây ra các vấn đề về hệ thần kinh như loạn thần, trầm cảm, loạn nhịp tim, và nguy cơ tăng cao các bệnh tâm thần.

Tuy nhiên, tác động phụ này không xảy ra ở tất cả người dùng corticosteroid uống lâu dài và mức độ tác động có thể khác nhau tùy thuộc vào liều lượng, thời gian sử dụng, và yếu tố cá nhân. Rất quan trọng khi sử dụng corticosteroid uống lâu dài là tuân thủ theo chỉ định và giám sát của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để giảm nguy cơ tác động phụ và đảm bảo an toàn trong quá trình điều trị.

4. Tác dụng phụ của ICS thường nhẹ và tạm thời

Vậy ICS có tác dụng phụ không, thưa BS?

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời: Mặc dù ICS (Inhaled Corticosteroids - corticoid dạng hít) được sử dụng rộng rãi và có hiệu quả trong điều trị hen suyễn, nhưng cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Tuy nhiên, tác dụng phụ của ICS thường là nhẹ và tạm thời, cũng như coi là ít nguy hiểm hơn so với các loại corticosteroid uống.

Một số tác dụng phụ thường gặp của ICS bao gồm:

- Nhiễm trùng đường thở: ICS có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường thở, như nhiễm trùng miệng hoặc họng. Để giảm nguy cơ này, sau khi sử dụng ICS, nên súc miệng bằng nước sạch để loại bỏ các dư lượng thuốc trong miệng và giảm nguy cơ nhiễm trùng.

- Kích thích ho: Một số người sử dụng ICS có thể gặp tình trạng ho hoặc kích thích hơn. Tuy nhiên, điều này thường là tạm thời và có thể giảm đi sau một thời gian sử dụng.

- Nấm mắt: Một số người sử dụng ICS có thể gặp tình trạng nấm mắt, dẫn đến viêm và ngứa mắt. Trong trường hợp này, nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ để được điều trị.

- Rối loạn tiêu hóa: Một số người sử dụng ICS có thể gặp các vấn đề tiêu hóa như buồn nôn, nôn mửa hoặc đau bụng. Nếu các triệu chứng này trở nên nghiêm trọng hoặc kéo dài, cần tham khảo ý kiến ​​bác sĩ.

- Suy giảm chức năng tuyến thượng thận: Sử dụng ICS lâu dài và với liều lượng cao có thể gây suy giảm chức năng tuyến thượng thận. Tuy nhiên, nguy cơ này thường ít phổ biến khi sử dụng ICS theo liều đề nghị.

Lưu ý rằng tác dụng phụ có thể khác nhau từng người và mức độ nghiêm trọng cũng có thể khác nhau. Nếu bạn gặp bất kỳ tác dụng phụ nào khi sử dụng ICS, hãy thảo luận với bác sĩ để được tư vấn và điều chỉnh điều trị.