1. Rối loạn chức năng đường tiểu dưới là gì?

Thưa BS, các triệu chứng tiểu đêm, tiểu nhiều lần, sinh lý yếu... đã mô tả đủ về tình trạng rối loạn đường tiểu ở nam giới lớn tuổi chưa?

TS.BS Đỗ Anh Toàn trả lời: Thật ra, 3 triệu chứng tiểu đêm, tiểu nhiều lần, rối loạn sinh lý thường thấy trong các quảng cáo thuốc vẫn chưa đủ để mô tả rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới ở nam giới lớn tuổi.

Rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới là một dạng rối loạn về chức năng tiểu tiện, chủ đề của bài viết khu trú trong nhóm bệnh nhân nam lớn tuổi. Thuật ngữ y khoa “rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới” mô tả những nhóm triệu chứng về chức năng đường tiết niệu dưới của bàng quang, niệu đạo. Rối loạn chức năng bàng quang, niệu đạo được xem xét trong 3 giai đoạn: chứa đựng nước tiểu, tống thoát nước tiểu ra ngoài và tình trạng bệnh nhân sau khi đi tiểu.

Những rối loạn trong 3 giai đoạn kể trên đều gây ra những triệu chứng được gọi chung là rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới.

Trong giai đoạn chứa đựng, 2 thận chứa nước tiểu đưa xuống niệu quản để dự trữ trong bàng quang. Ở nam giới trưởng thành, thời gian chứa đựng nước tiểu khoảng 4 - 6 tiếng. Rối loạn xảy ra khi nước tiểu vừa đổ xuống bàng quang, bệnh nhân đã đau tức và phải đi tiểu nhiều lần, tiểu gấp, thậm chí là tiểu không kiểm soát. Bàng quang chỉ chứa được 50 - 100ml thì người bệnh đã mắc tiểu.

Rối loạn trong giai đoạn tống thoát được hiểu là việc tống thoát nước tiểu ra ngoài không hiệu quả. Bệnh nhân có cảm giác tiểu yếu, tiểu không hết, bí tiểu. Trong một số trường hợp, bí tiểu gây các biến chứng như nhiễm khuẩn, tạo sỏi do nước tiểu tồn dư nhiều...

Ngoài ra, có thể xuất hiện những rối loạn sau khi đi tiểu: bệnh nhân cảm thấy không thoải mái, tiểu không hết, vài giọt nước tiểu rỉ ra sau khi đi tiểu.

2. Rối loạn chức năng đường tiểu dưới ảnh hưởng đến sức khỏe và cả tâm lý của người bệnh

Rối loạn chức năng đường tiểu dưới ảnh hưởng đến sức khỏe của những người đàn ông lớn tuổi như thế nào, thưa BS?

TS.BS Đỗ Anh Toàn trả lời: Khi đã xảy ra rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới, chúng ta mới thấy được giá trị của việc đi tiểu bình thường. Đối với người bình thường, khi đi tiểu luôn có cảm giác thoải mái, khoan khoái.

Ở giai đoạn rối loạn chứa đựng, bệnh nhân phải ra vào nhà vệ sinh liên tục, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Đi tiểu nhiều lần vào ban đêm làm ảnh hưởng đến giấc ngủ của người bệnh, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tâm thần. Người lớn tuổi đi lại vào ban đêm đẽ bị trượt té, gãy xương.

Tiểu không kiểm soát, són tiểu ra quần ảnh hưởng đến nhiều người xung quanh và khiến người bệnh mất tự tin.

Trường hợp rối loạn về mặt tống thoát, bệnh nhân tiểu khó, bí tiểu, bệnh nhân phải đi cấp cứu để thoát nước tiểu bằng cách đặt ống thông hoặc các thủ thuật khác. Nước tiểu tồn đọng nhiều gây nhiễm khuẩn; ảnh hưởng chức năng thận, gây suy thận...

Rối loạn sau khi đi tiểu gây khó chịu cho người bệnh, nhiều bệnh nhân than phiền phải mất vài phút cho việc tiểu tiện hoặc không có cảm giác thoải mái sau khi đi tiểu.

Đó là những hậu quả khi có rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới.  

3. Các nguyên nhân gây rối loạn đường tiết niệu dưới ở nam giới lớn tuổi

Xin hỏi BS, nguyên nhân nào khiến nam giới dễ gặp vấn đề rối loạn đường tiểu dưới?

TS.BS Đỗ Anh Toàn trả lời: Nguyên nhân gây rối loạn đường tiết niệu dưới ở nam giới lớn tuổi tập trung vào các bệnh lý ảnh hưởng đến chức năng bàng quang, niệu đạo. Những bệnh lý của bàng quang như:

- Viêm nhiễm gây kích thích bàng quang tiểu buốt, tiểu nhiều lần, thậm chí tiểu máu;

- Bướu bàng quang khiến bệnh nhân đau vùng hạ vị, tiểu nhiều lần, tiểu máu;

- Sỏi bàng quang sẽ kích thích rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới.

Ở người đàn ông lớn tuổi, các bệnh lý liên quan đến rối loạn chức năng tuyến tiền liệt là nguyên nhân nổi bật. Trong đó, phì đại lành tính tuyến tiền liệt, dân gian còn gọi là u xơ tuyến tiền liệt, có lẽ là chủ lực trong rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới.

Bên cạnh đó, những bệnh lý ác tính của tuyến tiền liệt cũng gây ra các rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới. Thường các bệnh nhân mắc ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn muộn mới xuất hiện các triệu chứng này.

Ngoài ra còn có bệnh lý ảnh hướng về hệ thống thần kinh chi phối hoạt động đường tiết niệu dưới. Bệnh nhân có thể bị chấn thương cột sống, tai biến mạch máu não, sử dụng các loại thuốc ảnh hưởng đến chức năng co bóp của bàng quang cũng gây rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới.

4. Bệnh viện Bình Dân trang bị đầy đủ phương tiện chẩn đoán, điều trị rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới

Xin hỏi BS, Bệnh viện Bình Dân có những phương tiện nào để chẩn đoán chính xác tình trạng rối loạn đường tiểu dưới?

TS.BS Đỗ Anh Toàn trả lời: Bệnh viện Bình Dân là bệnh viện ngoại khoa tuyến cuối ở miền Nam. Riêng khối lượng bệnh nhân đến khám tiết niệu, nam khoa rất lớn, mỗi ngày chúng tôi tiếp nhận đến cả nghìn trường hợp. Chúng tôi triển khai tất cả kỹ thuật về chẩn đoán, điều trị chuyên sâu tất cả bệnh lý tiết niệu, nam khoa tại Bệnh viện Bình Dân. 

Bệnh viện Bình Dân có đầy đủ các phương tiện để chẩn đoán rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới ở nam giới lớn tuổi. Với những bệnh lý liên quan đến tuyến tiền liệt, bệnh viện có hệ thống siêu âm; xét nghiệm máu, nước tiểu; các hệ thống hình ảnh học hiện đại và cả phương tiện can thiệp cao cấp như nội soi cắt đốt thông thường, nội soi cắt đốt bóc nhân lưỡng cực, đơn cực, laser...

Nhìn chung, Bệnh viện Bình Dân đã trang bị gần như đầy đủ những phương tiện chẩn đoán, điều trị liên quan đến rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới trên thế giới.

5. Điều trị rối loạn chức năng đường tiểu dưới theo nguyên nhân

Đối với rối loạn chức năng đường tiểu dưới ở nam giới lớn tuổi, phương pháp điều trị nào được đánh giá là toàn diện, thưa BS?

TS.BS Đỗ Anh Toàn trả lời: Khi điều trị rối loạn chức năng đường tiểu dưới, phải tìm được nguyên nhân. Như đã chia sẻ, có rất nhều nguyên nhân gây rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới. Tìm và xác định nguyên nhân chính xác mới có thể điều trị hiệu quả.

Ví dụ, rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới do bệnh lý tuyến tiền liệt tăng sinh lành tính, tùy vào giai đoạn bệnh mà bác sĩ có phương án điều trị khác nhau. Không phải giai đoạn nào cũng dùng thuốc, nhưng điều trị nội khoa là bước đầu tiên nên nghĩ đến.

Những trường hợp tăng sinh lành tính với triệu chứng rất nhẹ, không ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, thậm chí chưa cần dùng thuốc. Khi triệu chứng nặng hơn, có thể dùng thuốc. Khi thuốc không còn hiệu quả hay bệnh nhân có biến chứng, bác sĩ sẽ nâng cấp điều trị nhanh hơn, hiệu quả hơn bằng can thiệp ngoại khoa.

Với những bệnh nhân rối loạn chức năng đường tiểu dưới do viêm nhiễm, phải tìm nguyên nhân gây nhiễm khuẩn. Ngoài điều trị kháng sinh cho viêm nhiễm vùng bàng quang, niệu đạo còn phải điều trị dự phòng theo nguyên nhân.

6. Các phương pháp điều trị tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt tại Bệnh viện Bình Dân

Thưa BS, tại Bệnh viện Bình Dân đang áp dụng những phương pháp nào để điều trị rối loạn đường tiểu dưới cho bệnh nhân?

TS.BS Đỗ Anh Toàn trả lời: Tại Bệnh viện Bình Dân, phương pháp điều trị rối loạn đường tiết niệu dưới ở nam giới lớn tuổi tùy thuộc vào từng nhóm bệnh lý.

Với tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt, chúng tôi điều trị ngoại khoa bằng các phương tiện đi qua đường niệu đạo, là một đường tự nhiên để có thể tiếp cận và bóc nhân tuyến tiền liệt bằng đơn cực, lưỡng cực hay laser.

Bên cạnh đó, chúng tôi vẫn thực hiện nội soi cắt đốt qua ngả niệu đạo kinh điển với hiệu quả rất cao. Chúng tôi đã ứng dụng kỹ thuật này từ rất lâu.

Kỹ thuật cao hơn là tắc mạch máu nuôi tuyến tiền liệt. Bác sĩ sử dụng kim chọ vào hệ thống động mạch ngoại biên, động mạch đùi, động mạch tay, từ đó luồn ống thông vào động mạch chậu, ghi lại hình ảnh phân bố mạch máu cung cấp cho tuyến tiền liệt. Bơm chất tắc mạch máu vào nhánh mạch máu nuôi tuyến tiền liệt để vùng tăng sinh teo nhỏ lại theo diễn biến tự nhiên, từ đó hạn chế tình trạng bế tắc được cải thiện. Người bệnh gần như không có vết mổ, chỉ là một vết kim đâm.

7. Phòng ngừa rối loạn đường tiểu dưới như thế nào?

Có thể làm gì để phòng ngừa tình trạng rối loạn đường tiểu ở nam giới lớn tuổi, thưa BS?

TS.BS Đỗ Anh Toàn trả lời: Để trả lời câu hỏi này, cần quay lại những nhóm nguyên nhân gây ra triệu chứng. Nếu bệnh nhân bị rối loạn vì viêm nhiễm, cần xem xét các thói quen sinh hoạt tình dục bất thường, các bệnh lý tại cơ quan tiết niệu là yếu tốt thuận lợi gây nhiễm khuẩn, từ đó có chế độ dự phòng.

Khi bệnh nhân có sỏi bàng quang, sỏi đường tiết niệu sẽ có chế độ dự phòng nhằm phòng ngừa tái phát sỏi.

Với nguyên nhân từ bướu bàng quang, ngoài điều trị chuyên sâu về bướu, bệnh nhân còn phải tránh xa các hóa chất độc hại có thể là yếu tố sinh ung thư. Với nam giới lớn tuổi thường là thói quen hút thuốc lá.

Nếu rối loạn đường tiết niệu dưới do tác dụng phụ của thuốc,  dĩ nhiên phải xem lại bệnh sử, tìm ra thuốc gây bệnh. Cần hội ý với bác sĩ chuyên khoa về việc sử dụng các loại thuốc có ảnh hưởng đến chức năng bàng quang, từ đó có sự thay đổi phù hợp, hạn chế các tác dụng phụ.

Bệnh nhân có rối loạn về mặt thần kinh cũng cần truy tìm nguồn gốc, xử lý nguyên nhân để phòng ngừa hiệu quả.

Nhìn chung, bệnh nhân cần thăm khám định kỳ. Khi có những dấu hiệu nghi ngờ rối loạn chức năng đường tiết niệu dưới, nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được điều trị hiệu quả, đồng thời nhận được lời khuyên và kế hoạch điều trị lâu dài, hạn chế tái phát về sau.