Đau đầu nguyên phát và đau đầu thứ phát

Xin hỏi BS, đâu là những nguyên nhân gây đau đầu? Trong đó, nguyên nhân nào thường gặp nhất, nguyên nhân nào là nguy hiểm cần phải chú ý?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Đau đầu là tình trạng thường gặp nhất tại Phòng khám Thần kinh của Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM. Đau đầu có rất nhiều nguyên nhân nhưng có thể tạm chia thành đau đầu nguyên phát và đau đầu thứ phát.

Đau đầu nguyên phát là những đau đầu không có tổn thương trong sọ não và chiếm đến 90% các trường hợp đau đầu, còn được gọi là đau đầu lành tính.

Đau đầu thứ phát là đau đầu khi có tổn thương trong cơ thể, từ não bộ hoặc bị nhiễm trùng. Đau đầu thứ phát ảnh hưởng đến sức khỏe và cần chú ý tìm nguyên nhân để điều trị cho người bệnh.

Đau đầu nguyên phát thường không nguy hiểm đến tính mạng

Những cơn đau đầu như thế nào được xem là lành tính? Nhờ BS chia sẻ thêm cách phân biệt các cơn đau đầu lành tính thường gặp nhất?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Đau đầu lành tính hay còn gọi là đau đầu nguyên phát, đau đầu migraine, đau đầu căng cơ, đau đầu từng cụm. Người bệnh chỉ tập trung vào tình trạng đau đầu mà ít có những triệu chứng đi kèm, ít có những dấu hiệu chèn ép, tổn thương thứ phát của não bộ.

Người bệnh có tình trạng đau đầu ảnh hưởng đến sức khỏe, khó chịu nhưng thường không nguy hiểm tới tính mạng.

Đau đầu căng cơ, đau nửa đầu và đau đầu cụm

Đau đầu căng cơ là cảm giác như thế nào? Cơn đau nửa đầu có những đặc trưng ra sao? Đau đầu chuỗi, đau đầu cụm diễn ra như thế nào, thưa BS?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Đau đầu căng cơ là những cơn đau đầu có cường độ nhẹ hoặc trung bình. Người bệnh sẽ cảm giác như có một cái gì đó siết chặt trên đầu, cảm giác như đội mũ bảo hiểm rất lâu khiến đầu rất khó chịu.

Đau nửa đầu là tình trạng người bệnh cảm thấy đau nửa đầu bên trái hoặc đau nửa đầu bên phải, có thể kèm theo buồn nôn, chóng mặt, hoa mắt, sợ tiếng ồn, sợ ánh sáng. Chỉ khi người bệnh được nghỉ ngơi thì cơn đau đầu này mới dễ chịu hơn.

Khi bị đau đầu cụm, người bệnh sẽ có những cơn đau đặc biệt ở vùng hốc mắt bên trái hoặc bên phải. Người bệnh có thể kèm theo sưng mắt, phù mắt, chảy nước mắt. Cơn đau đầu kéo dài từ 15 phút đến 3 giờ đồng hồ và khiến người bệnh cực kỳ khó chịu.

Những yếu tố kèm theo cảnh báo cơn đau đầu nguy hiểm

Nhờ BS chỉ ra, đâu là những dấu hiệu cảnh báo cơn đau đầu nguy hiểm? Triệu chứng này có dễ nhầm lẫn với bệnh lý nào khác không và làm thế nào để phân biệt được?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Theo tổ chức về nghiên cứu đau đầu thế giới, có những cơn đau đầu kèm các dấu hiệu nguy hiểm mà chúng ta cần lưu ý:

- Đau đầu xảy ra lần đầu tiên ở người trên 50 tuổi

- Đau đầu thay đổi tính chất, cường độ so với trước đây

- Đau đầu kèm theo sốt, đau cổ, cứng gáy

- Đau đầu dữ dội, đột ngột và người bệnh muốn ngất xỉu

- Đau đầu trên cơ địa người bệnh có những bệnh ung thư, suy giảm miễn dịch,...

- Đau đầu kèm yếu, liệt nửa người, co giật, ngất xỉu

Khi người bệnh có tình trạng đau đầu kèm những yếu tố trên, cần đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám, tìm ra nguyên nhân và điều trị.

Những triệu chứng này có thể nhầm lẫn với tình huống nhiễm trùng hay những bệnh lý nội khoa, suy thận, suy tim, bệnh khớp, bệnh về mắt, bệnh nội tiết,... Vì vậy, người bệnh cần được thăm khám và xác định rõ hơn nguyên nhân ẩn giấu phía sau.

Đi khám ngay khi có dấu hiệu đau đầu thứ phát

Tình huống đau đầu nào buộc người bệnh phải đến gặp bác sĩ ngay? Những trường hợp như vậy sẽ được thăm khám ra sao, thưa BS?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Khi người bệnh có những dấu hiệu gợi ý về cơn đau đầu thứ phát thì cần phải đến cơ sở y tế để được thăm khám.

Bác sĩ sẽ đặt các câu hỏi xem người bệnh đau đầu ở đâu, cường độ thế nào, tần suất ra sao, những yếu tố nào làm tăng hay giảm tình trạng đau đầu. Ngoài ra, bác sĩ sẽ khám những triệu chứng liên quan tới chèn ép thần kinh hay những tiền căn bệnh lý của người bệnh như bệnh tim, bệnh thận, huyết áp hay các bệnh lý nhiễm trùng kèm theo.

Bệnh nhân cần phải được đánh giá toàn diện để tìm ra nguyên nhân ảnh hưởng đến tình trạng đau đầu của người bệnh.

Chỉ chụp CT, MRI khi có chỉ định của bác sĩ

Xin hỏi BS, trong trường hợp nào thì người bệnh mới cần chụp CT, MRI? Người bệnh có thể yêu cầu được chụp CT, MRI nếu cảm thấy chưa yên tâm không?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Theo một nghiên cứu của Hoa Kỳ, khi người bệnh có triệu chứng đau đầu đến chụp CT, MRI, tỷ lệ phát hiện bệnh khoảng 0,05%. Nếu người bệnh có triệu chứng đau đầu kèm những dấu hiệu nguy hiểm, tỷ lệ phát hiện bệnh chiếm 10%.

Vì vậy, cần phải tìm được nguyên nhân của những triệu chứng đi kèm để tăng được tỷ lệ phát hiện bệnh khi xét nghiệm CT, MRI và tránh được sự lãng phí tiền bạc trong vấn đề lạm dụng CT, MRI mà không có chỉ định.

Cắt cơn đau cho người bệnh càng sớm càng tốt

Làm sao để giải quyết các cơn đau đầu lành tính?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Phác đồ điều trị khuyến cáo cho những người bệnh có cơn đau đầu lành tính là phác đồ điều trị cắt cơn và phát đồ điều trị ngừa cơn. Phải cắt cơn đau cho người bệnh càng sớm càng tốt. Thuốc điều trị cắt cơn đã được khuyến cáo của những tổ chức đau đầu thế giới sẽ có phác đồ cụ thể cho từng trường hợp.

Khi đã cắt được cơn đau, người bệnh cần phải điều trị theo phác đồ ngừa cơn. Phác đồ ngừa cơn sẽ giúp người bệnh không gặp tình trạng đau đầu tái đi tái lại, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Cá thể hóa phác đồ điều trị cho từng bệnh nhân

Dùng thuốc khi bị đau đầu như thế nào để đảm bảo an toàn và người bệnh cần lưu ý những vấn đề gì, thưa BS?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Tất yếu là những trường hợp này phải được kê toa từ bác sĩ. Mỗi người bệnh có các bệnh lý đi kèm khác nhau, có sự tương tác thuốc khác nhau nên không thể áp dụng một phác đồ cắt cơn cho tất cả mọi người. Tùy theo bệnh nhân có những bệnh lý nào kèm theo để đưa ra phác đồ điều trị riêng cho từng bệnh nhân.

Những yếu tố ảnh hưởng đến cơn đau đầu

Những người thường bị đau đầu cần lưu ý những vấn đề gì? Người bệnh nên ăn và nên hạn chế những nhóm thực phẩm nào, thưa BS?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Cơn đau đầu lành tính sẽ làm ảnh hưởng đến công việc, sinh hoạt của người bệnh. Vì vậy, cần tránh những yếu tố có thể khiến cơn đau đầu nặng hơn. Người bệnh cần được nghỉ ngơi, tránh căng thẳng, uống nhiều nước.

Những thức ăn được khuyến cáo cho bệnh nhân đau đầu lành tính là thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất, giàu dinh dưỡng. Tránh sử dụng rượu, bia, thuốc lá, socola, cafein.

Thay đổi thời tiết đột ngột cũng ảnh hưởng đến tình trạng đau đầu của người bệnh.

Dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý để tránh đau đầu tái phát

Người bệnh cần làm những gì để phòng tránh cơn đau đầu tái phát?

TS.BS Lê Viết Thắng trả lời: Để phòng ngừa bệnh đau đầu, cần phải có một chế độ dinh dưỡng hợp lý, ngủ đủ 6 - 8 tiếng mỗi ngày.

Chúng ta phải uống nhiều nước, tránh các thực phẩm có thể gây tình trạng đau đầu như bột nêm, bột ngọt, rượu bia, thuốc lá, cà phê, socola.

Giữ tinh thần thoải mái sẽ giúp người bệnh tránh được những cơn đau đầu mãn tính tái phát, ảnh hưởng đến sức khỏe.