Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca - Chủ nhiệm khoa Tâm thần, bệnh viện Quân Y 175

Nghiện game online đang là vấn nạn khiến nhiều bậc phụ huynh và thầy cô giáo đau đầu. Nhưng làm sao để nhận biết một đứa trẻ nghiện game, đặc biệt là đã nghiện game mà trẻ cố tình giấu giếm?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Một đứa trẻ nghiện game khó có thể giấu diếm các hành vi, ví dụ như trẻ sẽ sử dụng thiết bị nhiều giờ trong ngày.

Tùy theo thời gian chơi có thể có những rối loạn do ảnh hưởng của game, có thể trẻ bồn chồn, khó chịu khi không được tiếp xúc với trò chơi điện tử; trẻ trầm hơn, ít giao tiếp với những người trong gia đình, đặc biệt tổng số thời gian chơi kéo dài và chiếm hết thời gian cũng như công việc của trẻ thường ngày.

Thậm chí nhiều trẻ nghiện game có những hành vi giống nhân vật trong game. Vì vậy việc theo dõi những hành vi của trẻ sẽ cho biết trẻ có dấu hiệu nghiện game hay không.

Trẻ chơi game online ở mức độ nào là vừa phải và ở mức độ nào là nghiện, thưa BS?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Người ta tính rằng, trung bình thời gian chơi game trong khoảng tối đa 2h/ ngày tạm gọi là bình thường, khi chơi với số thời gian nhiều hơn thì đó là yếu tố nguy cơ, và khi chơi khoảng 50h/ tuần là đã nghiện game nặng nề. Do đó, thời gian chơi game của trẻ sẽ ảnh hưởng đến tình trạng nghiện game trong tương lai.

Tuy nhiên, không có nghĩa là cứ ra tiệm net chơi game mới gọi là nghiện game online, mà bất kỳ địa điểm nào mà trẻ giành nhiều thời gian cho việc chơi gane và ảnh hưởng đến những công việc khác, sử dụng quá nhiều thời điểm trong ngày để chơi game, đặc biệt là khi trẻ có những biến đổi về tâm lý, tâm thần cũng như thể chất đều được coi là nghiện game.

Đã có nghiên cứu thể loại game nào dễ gây nghiện nhất, hay game nào dễ ảnh hưởng đến tâm lý, tâm thần của người chơi chưa ạ?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Chưa có nghiên cứu nào để đưa ra những loại game gây nguy hiểm. Thực ra, tất cả các loại game đều có thể gây nghiện, tuy nhiên người ta có thống kê một số game online nguy hiểm và dễ gây nghiện cho trẻ, nhất là những trẻ nam.

Đó là những game mang tính bạo lực, thực hiện các hành vi giành được tiền ảo - tuy ảo và không thật những khiến trẻ thích thú, từ đó gây nên yếu tố nghiện - tức là cố gắng làm/ chơi nhiều hơn để giành nhiều phần thưởng hơn. Đó là những loại game có nguy cơ nghiện cao hơn những game khác.

Nghiện game online để lại những hậu quả gì về thể chất và tâm lý, tâm thần của trẻ, thưa BS?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Nghiện game online là hành vi nguy hiểm dẫn đến các rối loạn về thể chất, tâm lý và tâm thần đối với trẻ. Về thể chất, trẻ nghiện game online gây nên đau đầu, suy dinh dưỡng, thậm chí có những trẻ đột tử do thiếu dinh dưỡng trong khi chơi game. Những rối loạn khác như giảm thị lực, tổn thương xương khớp, lệch vẹo cột sống…

Về tâm lý - tâm thần, nghiện game online để lại những hậu quả như mất tập trung, giảm trí nhớ, trẻ thường hay bồn chồn, cáu kỉnh, khó chịu, nhất là khi không được chơi game. Trẻ sẽ bị rối loạn cảm xúc như trầm cảm, rối loạn hành vi, lệch lạc hành vi, thực hiện các hành vi giống nhân vật trong game. Thậm chí trẻ bị biến đổi nhân cách và có tính bạo lực. Một số trường hợp quá nặng có thể dẫn đến ảo giác, hoang tưởng và dẫn đến các hành động chém giết. Tùy theo từng trường hợp mắc, thời gian chơi mà các rối loạn này có thẻ khác nhau ở mỗi trẻ.

Những rối loạn này sẽ dẫn đến những thay đổi về mối quan hệ gia đình, nhà trường, kết quả học tập của trẻ và các bệnh lý, thậm chí có những đánh giá về nguy cơ vô sinh đối với những trẻ nghiện game ngồi lâu ngày dẫn dến rối loạn cung cấp máu đến bộ phận sinh dục.

Cần phải có sự điều tiết, điều chỉnh, điều trị theo chuyên khoa thì các hành vi này mới có thể giảm dần và biến mất. Do vậy những người nghiện game nếu muốn trở lại bình thường phải có sự điều trị tích cực và lâu dài. Đây là những cảnh báo nghiện game không đơn giản như dừng chơi game là hết các triệu chứng.

Thưa bác sĩ, độ tuổi nào dễ bị nghiện game online nhất ạ?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Nghiện game online không giới hạn độ tuổi. Ngay từ rất nhỏ đã có nhiều  trẻ sử dụng các thiết bị chơi game khá “sành điệu”, nên vấn đề nghiện game online phụ thuộc hoàn toàn vào thời gian chơi game và loại game.

Với độ tuổi càng trẻ, việc nghiện game online càng gây nên hậu quả nặng nề do thần kinh đang ở giai đoạn phát triển, và sự tác động của game càng nguy hiểm hơn so với người trưởng thành.

Xin BS cho biết nghiện game online giống và khác nghiện ma túy, nghiện rượu… ở điểm nào ạ?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Nghiện game mang thể thức hành vi, còn nghiện rượu và ma túy là nghiện độc chất. Về hình thức, nghiện giống nhau và các rối loạn cũng giống nhau. Nhưng nghiện game có tác hại lớn hơn. Nguy cơ từ bình thường đến nghiện sẽ phức tạp hơn. Bởi nghiện game là tất cả những hành vi từ game gần với đời thường nên rất khó phát hiện. Sử dụng các thiết bị chơi game thuận lợi hơn rất nhiều so với các độc chất. Sự quản lý chơi game không được đầy đủ, thậm chí hiện nay một số gia đình khuyến khích trẻ chơi game để ăn (đối với trẻ nhỏ), học (đối với trẻ lớn). Vì thế đây cũng là một trong những yếu tố làm việc nghiện game phức tạp và rất khó cai.

Nghiện game không chỉ là một người thực hiện chơi mà cổ vũ nhiều người cùng tham gia, do vậy số người chơi game tăng gấp nhiều lần so với nghiện ma túy hay nghiện rượu.

Về rối loạn, tất cả các hình thức nghiện đều dẫn đến rối loạn tâm thần. Tuy nhiên, nghiện game giống với các hoạt động xã hội, và có thể nói nghiện game phức tạp hơn so với nghiện rượu hay ma túy. Những người nghiện game có thể sống bình thường với mọi người xung quanh, thậm chí có thể phát hiện được những người nghiện game nhưng việc điều trị không được quan tâm nhiều. Đến khi đã có những hậu quả khôn lường mới tá hỏa là người nghiện game đã có những biến đổi nặng.

Khi nào buộc phải cai nghiện game? Lộ trình cai nghiện game online gồm mấy bước và phối hợp những phương pháp gì, thưa BS?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Hiện nay nghiện game đã được WHO công nhận là rối loạn tâm thần, tuy nhiên hướng chẩn đoán và điều trị đamg được hoàn thiện, do đó lộ trình chưa được chuẩn xác. Nhưng về mặt chuyên môn, nghiện game cần có lộ trình cụ thể, rõ ràng, trong đó tùy theo các rối loạn mà có những phương án khác nhau, tùy thuộc vào từng cá thể mà có những biện pháp hợp lý, kết hợp giữa việc điều trị tâm lý hành vi và an thần, chống trầm cảm đối với trẻ.

Các trường hợp buộc phải điều trị là những rối loạn do game ảnh hưởng hoạt động, mối quan hệ, thậm chí có biến đổi về nhân cách người nghiện.

Trường hợp nào người nghiện game online cần uống thuốc? Mọi người thường lo thuốc cai nghiện có thể ảnh hưởng không tốt đến trí thông minh hay tâm thần của người bệnh, điều này có đúng không ạ? Nếu có, làm sao để hạn chế tác dụng phụ của thuốc?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Các thuốc điều trị trong nghiện game thường không có tác động như suy nghĩ của mọi người. Thuốc điều trị chỉ có nhiệm vụ làm an thần để những người nghiện game dễ đi vào giấc ngủ. Thứ hai, những người nghiện game rất dễ bị trầm cảm nên sẽ dùng thuốc chống trầm cảm. Những thuốc này giải quyết những khó khăn cho bệnh nhân và từ đấy hồi phục dần. Đặc biệt có thể hỗ trợ thêm về trí nhớ, chứ không phải mất trí nhớ như thường nghĩ.

Các thuốc này an toàn trong quá trình điều trị. Tác dụng phụ có thể có nhưng người điều trị sẽ đánh giá người bệnh và có phương án điều trị tốt nhất, để người bệnh không bị tác dụng phụ.

Đối với liệu pháp tâm lý: các bác sĩ tâm lý sẽ dựa theo những rối loạn trên người bệnh và hướng dẫn điều trị để người nghiện game thực hiện mô hình, liệu pháp mà bác sĩ tác động nhằm điều chỉnh hành vi và nhận thức, cảm xúc người bệnh.

Đại tá, Bác sĩ Ca đang thăm khám cho người bệnh.

Sau cai nghiện game online, nếu trẻ tái nghiện là do những yếu tố nào ạ?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Tái nghiện game online hết sức dễ dàng. Nguyên nhân tái nghiện là do sự thiếu quan tâm của gia đình đối với trẻ; sự kiểm tra hợp tác của người bệnh với người điều trị để đánh giá hiệu quả cai nghiện.

Quan trọng hơn, bản thân người bệnh phải nhận thức được những nguy cơ, tác động tiêu cực của game để điều chỉnh hành vi, phối hợp với bác sĩ điều trị chống tái nghiện trong tương lai.

Những sai lầm nào từ phía gia đình và bệnh nhân khiến việc cai nghiện game online kém hiệu quả, hoặc vô tình thúc đẩy việc nghiện game online?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Những yếu tố ảnh hưởng và sai lầm từ gia đình đó là chưa lường hết mối nguy hiểm của các thiết bị điện tử, đặc biệt là việc sử dụng những thiết bị này để khuyến khích trẻ thực hiện một số hoạt động như trẻ khóc thì cho các cháu sử dụng điện thoại để chơi game hoặc xem phim, âm nhạc trên đó; hoặc như cho trẻ xem màn hình khi ăn… đây là những hành động lặp đi lặp lại và là yếu tố nguy cơ nghiện khi lớn.

Trẻ thường hay yêu cầu và sai lầm của gia đình là chiều chuộng và đáp ứng những nhu cầu này nhằm thể hiện sự quan tâ, nhưng vô hình chung hành động này khiến trẻ nghiện game.

Gia đình cũng làm giảm các hoạt động giải trí lành mạnh đối với trẻ. Ngoài vấn đề ít sân chơi cho trẻ, các gia đình cũng giảm sự quan tâm đến trẻ do bận bịu với công việc, nên thúc đẩy trẻ sử dụng các thiết bị điện tử.

Theo quan sát của BS, việc điều trị nghiện game online hiện nay có những thuận lợi và bất cập gì ạ?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Vấn đề điều trị nghiện game online đã có một số thuận lợi như: cộng đồng đã nhìn nhận những hiểm họa của trò chơi này. Nghiện game online đã được WHO xếp vào bệnh lý rối loạn tâm thần, từ đó các nước sẽ đưa ra hướng dẫn về chẩn đoán, điều trị nghiện game online. Thứ ba, các liệu pháp tâm lý và thuốc hỗ trợ điều trị nghiện game online tỏ ra có hiệu quả.

Tuy nhiên cũng có những khó khăn:

- Vấn đề đối diện với nghiện game online: những người nghiện game phải có nhận thức tốt, đồng ý hợp tác để tham gia điều trị. Hiện nay, nhiều gia đình còn ngại không đưa trẻ đi khám, hoặc không chấp nhận điều trị.

- Quy trình điều trị vẫn chưa có, vẫn đang được xây dựng, nhưng vấn đề này trong tương lai sẽ có quy trình hoàn chỉnh.

-  Việc phối hợp giữa các nhà quản lý để tạo ra một cơ sở cai nghiện game, sao cho cai nghiện game không phải là đưa trẻ vào bệnh viện, mà tại một cơ sở mà trẻ vẫn tiếp tục các hoạt động như học hành, vui chơi, phát triển nhân cách, kỹ năng để trở lại với đời thường.

Nhiều gia đình thắc mắc không biết điều trị nghiện game online ở đâu và trong bao lâu, nhờ BS hướng dẫn?

Đại tá, bác sĩ Nguyễn Văn Ca trả lời: Vấn đề điều trị ở đâu và trong bao lâu hoàn toàn phụ thuộc vào đánh giá của nhà chuyên môn. Ví dụ khi gia đình phát hiện trẻ có nguy cơ hoặc ảnh hưởng của game online thì có thể đưa đến cơ sở y tế có khoa Tâm thần như Bệnh viện 175, chúng tôi sẽ khám để đánh giá ảnh hưởng của game đối với trẻ để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Thời gian điều trị phụ thuộc vào nhận thức của trẻ, đáp ứng điều trị và sự tư vấn của nhà chuyên môn. Gia đình có vai trò phối hợp cũng rất quan trọng.

Đối với cùng 1 game, rối loạn của trẻ cũng có thể khác nhau, và rối loạn đó có thể gây nên ảnh hưởng khác nhau, phương pháp điều trị cho mỗi trẻ khác nhau, nhìn nhận của mỗi gia đình với việc này cũng khác nhau. Từ những yếu tố này, nhà chuyên môn sẽ có dự kiến thời gian điều trị cụ thể cho từng trường hợp. Do việc điều trị game online là cá thể hóa nên không có dự đoán thời gian điều trị chung cho bệnh lý này.

Điều trị nghiện game online ở nhà chỉ áp dụng với trường hợp nhẹ, mới nghiện hoặc đã có tư vấn của nhà chuyên môn, nhưng thường thì điều trị tại nhà hiệu quả không cao.

Điều trị tại bệnh viện đặt ra khi có vấn đề cấp bách, nghiêm trọng về sức khỏe. Chúng ta có những cơ sở phù hợp hơn để gia đình đưa trẻ đến như một số trường, trung tâm giáo dưỡng, tại đây trẻ vẫn tiếp tục học hành, đồng thời vẫn có sự theo dõi, tư vấn, hướng dẫn của nhà chuyên môn về cai nghiện.

Mời quý bạn đọc theo dõi video tư vấn của BS Nguyễn Văn Ca: