Trà my Hoàng Bắc - loài hoa mới đặt tên để vinh danh người thầy thuốc

Phát hiện và công bố loài mới

Công trình nghiên cứu được đăng trên Tạp chí Khoa học Đại học Đà Lạt (tháng 9-2025) và được ghi nhận tại chỉ mục quốc tế IPNI (International Plant Names Index) - dấu mốc quan trọng xác nhận tên loài trong hệ thống tên thực vật toàn cầu.

Theo tác giả phát hiện, ông Nguyễn Văn Cảnh và nhóm cộng sự, quần thể trà my Hoàng Bắc được ghi nhận tại rừng thường xanh nguyên sinh ở độ cao khoảng 700 mét (thuộc tỉnh Gia Lai), diện tích quần thể khoảng 2-3 ha. Trong khu vực, có hơn 50 cây trưởng thành được ghi nhận, kèm theo cây non tái sinh, cho thấy quần thể nguyên thủy còn có sinh khả năng duy trì - mặc dù nếu sinh cảnh bị phân mảnh hoặc khai thác sẽ đối mặt nhiều nguy cơ.

Về đặc điểm thực vật, cây trà này là cây thân gỗ nhỏ, cao trung bình 3-4,5 mét. Hoa có đường kính 7-8 cm, thường có viền trắng mảnh ở mép cánh hoa đỏ rực, nở rộ vào khoảng mùa khô (tháng 12 đến tháng 3).

Đặc biệt, đây là lần đầu tiên ông Cảnh chọn đặt tên loài thực vật theo tên một bác sĩ. Theo ông, bác sĩ Bắc là người giản dị, yêu thiên nhiên và đóng góp không nhỏ cho ngành y, nên loài hoa đẹp, bền bỉ như trà my là món quà xứng đáng để vinh danh ông.

Con người phía sau tên gọi

PGS.TS.BS Nguyễn Hoàng Bắc hiện là Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM và giữ nhiều vị trí lãnh đạo, đồng thời là Nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược TPHCM.

Trong cộng đồng y khoa, ông được xem là một trong những người tiên phong đưa các kỹ thuật phẫu thuật nội soi, nội soi ít xâm lấn từ cấp cao vào thực hành tại Việt Nam - giúp nâng cao chất lượng phẫu thuật và đào tạo thế hệ bác sĩ trẻ.

Khi biết loài hoa được đặt tên theo mình, bác sĩ Bắc - vốn là người kín tiếng - đã bày tỏ sự biết ơn chân thành. Theo lời kể của bác sĩ Phạm Hòa Anh (học trò, đồng nghiệp tại Bệnh viện Thiện Hạnh, Buôn Ma Thuột), quyết định đặt tên không chỉ để vinh danh cá nhân mà còn là cách kết nối giữa y học và khoa học tự nhiên, lan tỏa giá trị nhân văn và tri thức bền vững.

Ý nghĩa, nguy cơ và hướng bảo tồn

Việc một loài mới được phát hiện và đặt tên là tin đáng mừng đối với khoa học thực vật Việt Nam, góp phần làm giàu danh mục bản địa và tăng nhận thức về bảo tồn đa dạng sinh học.

Tuy nhiên, tác giả cũng cảnh báo quần thể trà my Hoàng Bắc đối mặt nguy cơ nếu rừng bị phân mảnh hoặc khai thác - những áp lực từ phát triển hạ tầng, phá rừng, thay đổi môi trường có thể ảnh hưởng tới số lượng cá thể, khả năng sinh sản và tái sinh.

Vì vậy, việc bảo vệ môi trường tự nhiên, hạn chế xâm hại rừng nguyên sinh, kiểm soát khai rừng và hỗ trợ nghiên cứu sinh thái, nhân giống bản địa là rất cần thiết để loài trà my này không rơi vào tình trạng nguy cấp.

Hy vọng rằng, từ tên gọi ấy, loài trà my mới sẽ được quan tâm hơn trong công tác nghiên cứu, bảo tồn - để cái tên “Hoàng Bắc” không chỉ sống trong ký ức con người hay công trình nghiên cứu, mà mãi “nở hoa” giữa rừng núi Tây Nguyên.