Tiêm vắc xin có làm cho kết quả xét nghiệm COVID-19 dương tính?

Câu hỏi 1: Thông tin về xét nghiệm quá lẫn lộn. Hãy giải thích các phương pháp xét nghiệm và mục tiêu là gì?

Đáp: Đúng là thông tin về xét nghiệm COVID-19 có khi khá lẫn lộn đối với công chúng. Tựu chung lại có 2 nhóm xét nghiệm chính: xét nghiệm chẩn đoán và xét nghiệm kháng thể.

Xét nghiệm chẩn đoán với mục đích xác định một cá nhân có bị nhiễm SARS-CoV-2 hay không, và kết quả có thể dẫn đến cách ly. Hai phương pháp xét nghiệm chẩn đoán chính là PCR và kháng nguyên (antigen). Hai phương pháp xét nghiệm này thường dùng mẫu từ mũi, cổ họng, hay nước miếng. Đây là xét nghiệm khá phổ biến trong dịch COVID-19.

Xét nghiệm kháng thể là tìm kháng thể từ hệ miễn dịch. Khi cá nhân bị nhiễm hay khi cá nhân được tiêm vắc xin, hệ miễn dịch sản xuất ra kháng thể để nhận dạng và chống lại con virus trong tương lai. Xét nghiệm kháng thể thường dùng mẫu máu, vì kháng thể lưu hành trong máu.

Câu hỏi 2: Vậy còn xét nghiệm tại nhà thì thuộc loại gì?

Đáp: Đây là những xét nghiệm kháng thể được đóng gói trong một cái kit mà người ta có thể làm xét nghiệm tại nhà. Mục tiêu của xét nghiệm như nói trên, tìm kháng thể IgM hay IgG trong máu. Tuy được quảng bá nhiều, nhưng giá trị lâm sàng của phương pháp xét nghiệm này chưa được rõ ràng. Các nhà chức trách y tế Úc không khuyến cáo dùng xét nghiệm kháng thể tại nhà. Họ cho biết những xét nghiệm này không thể nói lên một cá nhân bị nhiễm hay có nguy cơ lây nhiễm cho người khác [3].

Câu hỏi 3: Tôi nghe nói là dù đã tiêm đủ 2 liều vắc xin tôi vẫn có thể bị COVID-19?

Đáp: Có thể. Điều này thì đã được nói khá nhiều trước đây. Vắc xin có chức năng giảm nguy cơ lây nhiễm, giảm nguy cơ tử vong và giảm nguy cơ nhập viện. Người được tiêm vắc xin vẫn có xác suất mắc COVID-19, nhưng xác suất này thấp hơn đến 70-90% so với những người không tiêm vắc xin. Người được tiêm vắc xin cũng có xác suất nhập viện và tử vong thấp hơn người không tiêm vắc xin. Nhưng tôi chỉ nói vắc xin Tây thôi, còn vắc xin của Trung Quốc thì chưa dám nói.

Câu hỏi 4: Vắc xin làm từ virus và do đó tiêm vắc xin làm cho tôi bị COVID-19?

Đáp: Những vắc xin được phê chuẩn cho tiêm chủng không làm cho người ta bị mắc COVID-19. Vắc xin AstraZeneca được bào chế bằng cách lấy một con virus cúm mùa gây nhiễm cho khỉ, rồi thiết kế lại sao cho nó không thể lây nhiễm cho người. Sau đó, họ chỉnh sửa các chất liệu di truyền của con virus sao cho nó mang chất liệu di truyền giống như SARS-CoV-2 và đưa con virus mới vào tế bào con người. Khi vào tế bào, nó kích thích hệ miễn dịch tấn công vào con virus. Do đó, vắc xin không có khả năng lây nhiễm.

Còn vắc xin Pfizer và Moderna thì dùng một mảng mRNA “chỉ thị” cho hệ miễn dịch chúng ta sản xuất ra protein chống lại con SARS-CoV-2.

Câu hỏi 5: Tiêm chủng vắc xin có làm cho xét nghiệm COVID-19 dương tính?

Đáp: Không. Tất cả các vắc xin không có ảnh hưởng gì đến kết quả xét nghiệm COVID-19. Phương pháp chuẩn vàng xét nghiệm COVID-19 hiện nay là PCR được thiết kế để tìm những mảng mRNA của virus SARS-CoV-2, chứ không tìm vắc xin.

Câu hỏi 6: Nhưng vắc xin Pfizer và Moderna dùng mRNA, vậy nó có ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm COVID-19 không?

Đáp: Không. Hai vắc xin Pfizer và Moderna đúng là dùng mRNA của con virus, nhưng chỉ một mảng nhỏ mà thôi, và do đó, không thể tự nó sao chép được. Thành ra, RT-PCR không thể phát hiện mRNA từ vắc xin.

Câu hỏi 7: Vậy còn xét nghiệm kháng thể thì sao?

Đáp: Xét nghiệm kháng thể là tìm xem cá nhân có bị nhiễm trong quá khứ (còn RT-PCR thì tìm nhiễm hiện tại). Xét nghiệm kháng thể tìm xem hệ miễn dịch của một cá nhân có tăng hàm lượng kháng thể chống lại virus SARS-CoV-2. (Nếu có thì đó là dấu hiệu cho thấy cá nhân đó đã bị nhiễm trong quá khứ). “Quá khứ” ở đây là vài tuần hay vài tháng trước.

Câu hỏi 8: Nhưng cơ thể chúng ta cũng sản xuất ra kháng thể khi được tiêm vắc xin, vậy xét nghiệm kháng thể ở người được tiêm vắc xin sẽ cho ra kết quả dương tính?

Đáp: Đúng là hệ miễn dịch của người đã được tiêm vắc xin sẽ sản xuất kháng thể chống SARS-CoV-2. Điều này có nghĩa là phương pháp xét nghiệm [kháng thể] khó phân biệt được kháng thể do vắc xin kích thích sản xuất và kháng thể do bị nhiễm SARS-CoV-2. Do đó, FDA không khuyến cáo xét nghiệm kháng thể để đánh giá khả năng miễn dịch ở những người đã tiêm vắc xin [4-5].

Câu hỏi 9: Nếu phương pháp xét nghiệm kháng thể không nên dùng cho việc đánh giá khả năng miễn dịch, vậy thì nó được sử dụng cho mục tiêu gì?

Đáp: Cho đến nay, xét nghiệm kháng thể được sử dụng cho mục tiêu giám sát (surveillance). Các nhà nghiên cứu thường sử dụng xét nghiệm kháng thể để ước tính bao nhiêu người bị nhiễm trong quá khứ thuộc một cộng đồng. Những thông tin này giúp cho họ mô phỏng quá trình diễn biến của dịch.

Câu hỏi 10: Vậy chốt lại những ai cần phải đi làm xét nghiệm?

Hỏi: Cái này tùy thuộc bạn ở đâu. Nếu ở Việt Nam thì khó nói. Còn ở Úc hay Mỹ thì xét nghiệm chỉ được chỉ định cho những người sau đây: (a) có triệu chứng COVID-19 như sốt, ho, mệt mỏi, mất vị giác; (b) đã tiếp xúc với người đã được xác nhận là nhiễm COVID-19; và (c) tham gia vào các hoạt động như du lịch hay dự đám tiệc đông người và do đó đặt cá nhân vào nhóm có nguy cơ cao.

[DAP]

GS.TS.BS Nguyễn Văn Tuấn là giám đốc Chương trình Nghiên cứu di truyền dịch tễ học và loãng xương thuộc Viện nghiên cứu Y khoa Garvan, Australia. Ông hiện còn là Giáo sư Y khoa của Đại học New South Wales, Giáo sư của Đại học Công nghệ Sydney, và Adjunct professor (Giáo sư kiêm nhiệm) dịch tễ học và thống kê thuộc Đại học Notre Dame.

GS.TS.BS Nguyễn Văn Tuấn là người gốc Á châu duy nhất được bầu vào Viện hàn lâm y học Australia và cũng là người gốc Việt đầu tiên trở thành viện sĩ Viện Hàn lâm Y học Australia bởi những đóng góp xuất sắc của ông cho y học, đặc biệt là lĩnh vực loãng xương.

Ông cũng là giáo sư gốc Việt đầu tiên ở Australia được trao học vị Doctor of Science, học vị cao nhất trong hệ thống giáo dục đại học Australia.

Năm 2018, GS.TS.BS Nguyễn Văn Tuấn đã được trường Đại học Công nghệ Sydney (UTS) trao huy chương về thành tích nghiên cứu ngoại hạng có tác động lớn đến chuyên ngành (Chancellor’s Medal for Exceptional Research).

Giải thưởng là hạng cao nhất trong 7 hạng mục về học thuật của UTS dành cho những nhà khoa học có đóng góp quan trọng cho đại học này và Australia với những thành tựu mang tính tiên phong, ảnh hưởng lớn trong chuyên ngành.

Trong gần 30 năm qua, GS.TS.BS Nguyễn Văn Tuấn đã có những đóng góp lớn cho chuyên ngành. Những đóng góp của ông gồm đánh giá và chẩn đoán loãng xương, di truyền loãng xương và nghiên cứu về yếu tố dẫn đến loãng xương. Ông đã công bố hơn 300 công trình khoa học trên các tạp chí ISI uy tín và là một trong những giáo sư y khoa được trích dẫn nhiều nhất thế giới.

Ông là Phó chủ tịch Hội đồng biên tập và thẩm định của tạp chí Journal of Bone and Mineral Research. Ngoài ra, ông từng phụ trách biên tập cho tạp chí Osteoporosis International và Journal of Bone Densitometry. Hiện nay, ông thuộc Hội đồng biên tập và thẩm định của Journal of the Endocrine Society, JBMR Plus, Osteoporosis and Sarcopenia...

Ở Việt Nam, ông Tuấn là một trong những thành viên sáng lập Hội loãng xương TPHCM (năm 2005) và giữ vai trò cố vấn khoa học cho đến nay. Những đóng góp của ông không chỉ trong chuyên ngành loãng xương và nội tiết mà còn về chất độc da cam. Ông là người Việt đầu tiên công bố nghiên cứu về mối liên quan giữa chất độc da cam và dị tật bẩm sinh trên tập san y khoa quốc tế và viết sách bằng tiếng Việt về vấn đề chất da cam.

[/DAP]